متن به تفسیر بخش «اهبطوا مصراً» از آیه ۶۱ سوره بقره میپردازد و استدلال میکند که این دستور از سوی حضرت موسی، یک توبیخ نسبت به ناسپاسی و درخواستهای زمینی بنیاسرائیل بوده و به معنای بازگشت آنان به همان ذلت و مسکنتِ دوران فرعون است، نه دستوری برای رفتن به شهری دیگر.
جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه ۶۱ – تفسیر بخشهای مختلف آیه – بخش سوم: «اهبطوا مصراً» – ۱. احتمالات سهگانه در کلمه «اهبطوا» – ۲. احتمالات سهگانه در کلمه «مصراً» ۱۴۰۴/۰۷/۲۱ بخش سوم: «اهبطوا مصراً» عرض کردیم آیه ۶۱ سوره بقره مشتمل بر چند بخش است؛ بخش اول بر دو وجه سلبی و ایجابی بود. ما اجمالاً درباره این دو وجه مطالبی را عرض کردیم. بخش دوم که قسمتی از فرمایش حضرت موسی(ع) بود، توضیح داده شد. بخش سوم، ادامه همان سخن حضرت موسی است که فرمود: «اهْبِطُوا مِصْرًا» و در ادامه میفرماید: «فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ». بخش سوم عمدتاً جمله «اهْبِطُوا مِصْرًا» است؛ بقیه را هم میتوانیم به عنوان
جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم آیه ۶۰ – بخشهای پنجگانه آیه – بخش پنجم: «و لا تعثوا فی الارض مفسدین» – مطلب سوم ۱۴۰۴/۰۲/۲۲ مطلب سوم چون تقریباً در پایان سال تحصیلی جاری هستیم و ورود به بحث در آیه ۶۱ باعث میشود که بحث در سال جاری نیمهتمام بماند، لذا یک مطلبی از آیه ۶۰ را ذکر میکنیم و انشاءالله ادامه بحث که مربوط به آیه ۶۱ است را از سال تحصیلی آینده آغاز خواهیم کرد؛ بنابراین این آخرین جلسه تفسیر ما در سال تحصیلی جاری است. گفتیم آیه ۶۰ پنج بخش دارد؛ بخش پنجم این بود: «وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ». دو مطلب در مورد این بخش بیان شد. مطلب سوم این است که نهی
جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم آیه ۶۰ – بخشهای پنجگانه آیه – بخش سوم: «فانفجرت منه اثنتا عشرة عینا» – مطلب چهارم و پنجم – بخش چهارم: «کلوا و اشربوا من رزق الله» – مطلب اول ۱۴۰۴/۰۲/۰۲ مطلب چهارم از بخش سوم آیه ۶۰، دو مطلب باقی مانده است؛ سه مطلب را در جلسه گذشته بیان کردیم. مطلب چهارم این است که چرا در این بخش فرموده دوازده چشمه از این سنگ به وجود آمد، «فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا»؛ جهت آن چیست؟ این واضح و روشن است که افراد قوم موسی تعدادشان زیاد بود و همگی نیازمند آب بودند؛ بدیهی بود که به محض دسترسی به آب، هجوم بیاورند و این منشأ نزاع و مشاجره بین
جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم آیه ۶۰ – بخشهای پنجگانه آیه – بخش اول: «و اذ استسقی موسی لقومه – مطلب اول – نتیجه – مطلب دوم: استسقاء؛ یک یا چند بار – بخش دوم: «فقلنا اضرب بعصاک الحجر» – مطلب اول: عصا – مطلب دوم: حجر ۱۴۰۴/۰۱/۲۵ خلاصه جلسه گذشته عرض شد در آیه ۶۰ سوره بقره، چندین بخش وجود دارد که مشتمل بر مطالبی است که باید به آن پرداخته شود. بخش اول این فقره از آیه بود: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ». درباره این بخش، مهمترین نکتهای که وجود دارد این است که استسقاء موسی برای قوم و سپس ضرب العصا و انفجار الماء در چه موقعیتی اتفاق افتاد. ما سه احتمال را ذکر
جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم آیه ۶۰ – بخشهای پنجگانه آیه – بخش اول: «و اذ استسقی موسی لقومه – مطلب اول – احتمالات سهگانه در زمان استسقاء – شواهد احتمال اول و بررسی آن ۱۴۰۳/۱۱/۳۰ بخش اول: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ» عرض کردیم آیه ۶۰ مشتمل بر پنج بخش است؛ بخش اول این فقره از آیه است: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ». در این فقره فقط فرموده: به یاد بیاورید هنگامی که موسی برای قومش استسقاء نمود. این در واقع یک یادآوری برای نعمتهایی است که خداوند تبارک و تعالی به بنیاسرائیل عطا فرمود. حضرت موسی بعد از استسقاء قوم، از خدا آن را طلب کرد و آنگاه خداوند فرمود با عصایت به حجر ضربه بزن تا
جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه ۶۰ – اختلاف در قرائت «عشرة» – مفردات آیه – ۱. «حجر» – احتمالات سهگانه در «حجر» ۱۴۰۳/۱۱/۲۳ خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه ۶۰ سوره بقره بود؛ «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ». ما یک توضیح کلی پیرامون این آیه دادیم؛ اجمالاً معنا و مفاد این آیه را بیان کردیم و ارتباط این آیه را با آیات پیشین روشن ساختیم. اختلاف در قرائت «عشرة» قبل از اینکه به بیان مفردات آیه بپردازیم، اشاره به اختلافی میکنم که در قرائت یک کلمه از کلمات این آیه وجود دارد: در
جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم آیه ۶۰ – توضیح اجمالی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل ۱۴۰۳/۱۱/۱۶ توضیح اجمالی آیه جلسه گذشته ترجمهای از آیه ۶۰ را ذکر کردیم. بحثهای دیگری از آیه باقی ماند. اگر بخواهیم یک توضیح اجمالی در مورد این آیه بدهیم، داستان از این قرار است که بنیاسرائیل در مسیر بیابان تیه و صحرای سینا مأمور شدند که برای مدتی در یک قریه سکونت پیدا کنند؛ این قریه غیر از آن قریهای است که در آیات قبل بیان شد که امر به دخول در آن شده بودند. آنجا مکانی بود که از نظر آب و بعضی از امکانات دیگر در مضیقه بود؛ لذا به سرعت گرفتار کمآبی شدند و نزد حضرت موسی
جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوتهای آیه ۵۹ و آیه ۱۶۲ سوره اعراف – آیه ۶۰ – بیان کلی آیه ۱۴۰۳/۱۱/۱۵ تفاوتهای آیه ۵۹ و آیه ۱۶۲ سوره اعراف مطالب مربوط به دو آیه ۵۸ و ۵۹ سوره بقره بیان شد؛ فقط یک مطلب باقی مانده و آن هم تفاوتهای آیه ۵۹ با نظیر آن در سوره اعراف است. همانطور که ما به تفاوتهای آیه ۵۸ با آیه ۱۶۱ سوره اعراف اشاره کردیم، مناسب است که به تفاوتهای آیه ۵۹ با آیه ۱۶۲ سوره اعراف هم اشاره کنیم. آیه ۵۹ سوره بقره این است: «فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ».
جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم بخشهای دوگانه آیه ۵۹ – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول – مطلب دوم – مطلب سوم – سه احتمال در «بما کانوا یفسقون» ۱۴۰۳/۱۱/۰۲ ادامه مطلب اول عرض کردیم در بخش دوم آیه، چند مطلب وجود دارد؛ بخش دوم این بود: «فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ». مطلب اول درباره «انزلنا» بود؛ گفتیم چرا تعبیر به «أنزلنا» کرده است. ما گاهی میبینیم نزول عذاب، بدون کلمه انزال ذکر شده؛ گاهی کلمه ارسال ذکر شده؛ گاهی نه انزال و نه ارسال، هیچ کدام ذکر نشده است. اینجا رجز به معنای عذاب است؛ بعضی از لغویین گفتهاند رجز، اضطراب موجب عذاب است؛ این را بعداً
جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم بخشهای دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال سوم – نظر برگزیده ۱۴۰۳/۱۰/۱۸ خلاصه جلسه گذشته در بخش اول از آیه ۵۹ چند مطلب وجود دارد؛ سخن درباره مطلب اول بود که مربوط به کلمه «بدّل» است: «فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ». ما عرض کردیم چند احتمال در این مورد قابل ذکر است؛ دو احتمال را بیان کردیم. دو احتمالی که اشاره کردیم، یکی اینکه منظور از «بدّل» تبدیل لفظ بود؛ یعنی اینکه لفظ حطة که مأموربه بود تبدیل به لفظ دیگری شد. احتمال دوم اینکه مخالفت عملی باشد؛ یعنی در کیفیت ورود به قریه و مثلاً اینکه از
جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوتهای آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف – تفاوت پنجم، ششم و هفتم – بخشهای دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال اول – احتمال دوم ۱۴۰۳/۱۰/۱۷ خلاصه جلسه گذشته از آیه ۵۸ مطلبی باقی مانده که آن را ذکر کنیم و انشاءالله وارد بحث از آیه ۵۹ شویم. ما درباره تفاوتهای این آیه با نظیر و شبیه آن در سوره اعراف سخن میگفتیم؛ به چهار تفاوت بین این دو آیه و وجه تفاوت اشاره کردیم. آیه ۵۸ سوره بقره این بود: «وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ
جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه – مطلب دوم: «معنای این بخش» – مطلب سوم: چگونگی ارتباط «سنزید المحسنین» و «نغفرلکم خطایاکم» – دو احتمال و نظر برگزیده ۱۴۰۳/۰۹/۰۵ بخش پنجم: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ» بخش پنجم در آیه ۵۸ این است: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ». در مورد این بخش یک بحث مربوط به قرائت برخی از کلمات این آیه است و یک بخش هم مربوط به معنا و محتوای این آیه. مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه از جهت قرائت، در مورد دو کلمه «نغفر» و «خطایاکم» اختلاف قرائت وجود دارد. ۱.
جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ – بخش سوم: «و ادخلوا الباب سجدا» – مطلب سوم: معنای «سجداً» – احتمال سوم، چهارم، پنجم و ششم و بررسی آنها – نتیجه ۱۴۰۳/۰۸/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش سوم آیه ۵۸ بود؛ دو مطلب را در این بخش بیان کردیم. مطلب سوم مربوط به معنای «سجدا» بود؛ گفتیم در این واژه چند احتمال وجود دارد؛ دو احتمال را ذکر کردیم. ادامه مطلب سوم احتمال سوم احتمال سوم این است که با حالت انحنا و رکوع وارد در این باب شوید؛ علت آن هم ضیق بودن و کوتاه بودن و کوچک بودن آن دری بود که باید از آن وارد میشدند. پس امر
جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ – بخش اول: «و إذ قلنا ادخلوا هذه القریة» – مطلب سوم: احتمالات چهارگانه در قریه – نظر برگزیده – تقویت احتمال اول – مطلب چهارم: تطبیق قریه بر بیوت اهلبیت(ع) در برخی روایات ۱۴۰۳/۰۸/۱۵ ادامه بحث پیرامون نظر برگزیده بحثهایی که در بخش اول از بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ لازم بود طرح شود، مورد اشاره قرار گرفت؛ لکن از بخش اول یک نکته و مطلبی باقی مانده که آن را هم عرض کنیم. گفتیم از میان چهار احتمال در مورد قریه، دو احتمال قابل قبولتر است؛ یکی اینکه منظور بیتالمقدس باشد و دیگر اینکه منظور اریحا باشد. به حسب خود این آیه، با قطع
جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ – بخش اول: «و اذ قلنا ادخلوا هذه القریه» – مطلب اول ۱۴۰۳/۰۸/۰۷ بخشهای پنجگانه آیه ۵۸ بعد از توضیح کلی این دو آیه و بیان مفردات و ارتباط این دو آیه با آیات قبل، در مقام تفسیر طبق روش معهود در این درس، ما این آیات را به چند بخش تقسیم میکنیم. آیه ۵۸ به پنج بخش قابل تقسیم است. این پنج بخش مشتمل بر چهار امر و ثمره و نتیجه این اوامر الهی است. البته در میان این چهار امر، برخی جنبه مقدمی و برخی جنبه نفسی دارند. بخش اول: «وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ»، به یاد بیاورید زمانی که ما به شما
جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه ۵۸ و ۵۹ – توضیح اجمالی – ارتباط دو آیه با آیات قبل ۱۴۰۳/۰۷/۳۰ آیه ۵۸ و ۵۹ آیه ۵۸ و ۵۹ سوره بقره از این قرار است: «وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ * فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ». این دو آیه چون با هم مرتبط هستند و مضمون آنها به هم پیوستگی تام دارد، ما با هم ذکر کردیم تا در مقام تفسیر، اینها را با هم تفسیر کنیم. طبق معمول، ابتدا یک ترجمه و توضیح کلی از این دو آیه ارائه میدهیم و
جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۵۷- بخش سوم: «و ما ظلمونا ولکن کانوا انفسهم یظلمون» – مطلب اول تا پنجم ۱۴۰۳/۰۷/۲۴ بخش سوم: «وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ» بحث در آیه ۵۷ سوره بقره بود؛ عرض کردیم این آیه مشتمل بر سه بخش است. تفسیر این دو بخش را ذکر کردیم. تفسیر بخش سوم باقی مانده که انشاءالله در این فرصت کوتاه این را هم ذکر کنیم. مطلب اول یک مطلبی در مورد این بخش وجود دارد که ظلمی که در این قسمت از آیه به آن اشاره، آیا به دلیل نادیده گرفتن خصوص این دو نعمت اخیر و ناسپاسی نسبت به این دو است یا اعم از این دو نعمت و نعمتهای پیشین؟ اینکه خداوند تبارک
جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم آیه ۵۵ و ۵۶ – بخش اول – مطلب چهارم: علت تقاضای رؤیت – بخش دوم: «فاخذتکم الصاعقة و أنتم تنظرون» ۱۴۰۳/۰۲/۰۳ مروری بر مباحث گذشته در آیه ۵۵ و ۵۶ عرض کردیم بخشهایی وجود دارد؛ سخن در بخش اول بود. عرض کردیم بخش اول خودش مشتمل بر چندین مطلب است؛ سه مطلب را تا اینجا بیان کردیم. بخش اول این قسمت از آیه ۵۵ است: «وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً». سه مطلبی که گفتیم را ملاحظه فرمودید که یکی مربوط به درخواست و تقاضای عدهای بود؛ اینکه زمان این درخواست چه زمانی بود که خدا را ببینند. دوم اینکه درخواستکنندگان چه کسانی بودند؛ سوم
جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم آیه ۵۵ و۵۶ – دو احتمال در مورد درخواستکنندگان رؤیت – بررسی احتمالات در جهت اول ۱۴۰۲/۱۱/۳۰ خلاصه جلسه گذشته با توجه به وقفهای که به مدت دو هفته در این بحث ایجاد شد، خیلی خلاصه آخرین بحثی که در جلسه اخیر مطرح شد و ناتمام ماند را مورد اشاره قرار میدهیم. ما در مورد آیه ۵۵ و ۵۶ بعد از بیان کلی معنای آیه و ارتباط این دو آیه با آیات قبل، و نیز مفرداتی که نیاز به توضیح داشت، رسیدیم به درخواست نامعقول بنیاسرائیل و فرود صاعقه و موت آن جماعت و دوباره زنده شدن آنها. سه احتمال در مورد زمان درخواست نامعقول بنیاسرائیل و فرود صاعقه ذکر کردیم؛
