اصول

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم پیشینه مصلحت در فقه اهل سنت ۱۳۹۹/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته در بحث از پیشینه مصلحت در فقه اهل سنت به تعریف مصلحت مرسل رسیدیم. اشاره ای اجمالی به تعریف مصلحت مرسل یا مصالح مرسله داشتیم و نتیجه این شد که مصلحت مرسل یا مصالح مرسله مصالحی هستند که نص معینی بر اعتبار یا عدم اعتبار آن از سوی شارع نرسیده ولی در عین حال شارع کلیت آن را در ضمن مجموعه ای از ادله غیر معین معتبر دانسته. البته ما فعلا در مقام تبیین حضور مصلحت در فقه اهل سنت به عنوان برجسته ترین و آشکار ترین حضور مصلحت می‌باشیم. چون مصلحت به دو نحوه در فقه اهل سنت حضور دارد. یکی حضو

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات – آیه هشتم: «و القواعد من النساء…» – جمع‌بندی آیات – دلیل دوم: روایات ۱۳۹۹/۱۱/۲۵         آیه هشتم آیاتی که بر لزوم پوشش و ستر در مورد زنان دلالت می‌کند را مورد بررسی قرار دادیم؛ آخرین آیه‌ای که در این مقام قابل استدلال است و به آن استدلال شده، آیه «وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَن يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَن يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَّهُنَّ وَاللَّـهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» است. در مورد معنای قواعد من النساء اختلافی بین مفسرین و فقها واقع شده که آیا منظور کسانی هستند که وقت نکاح آنها گذشته و معمولاً

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم عظمت گناه غیبت ۱۳۹۹/۱۱/۲۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اولین حق از حقوق زبان «فَإِكْرَامُهُ‏ عَنِ‏ الْخَنَى‏»، یعنی گرامی داشتن و تکریم زبان از بدزبانی و بدگویی، به معنای عام. بدزبانی مصادیق متعددی دارد؛ گفتیم به برخی از مهم‌ترین مصادیق آن اشاره می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین مصادیق بدزبانی، غیبت است. عظمت گناه غیبت درباره حقیقت غیبت مطالبی را عرض کردیم؛ لکن برای اینکه عظمت این گناه و خطرات این گناه بیشتر آشکار شود، یک روایتی را از رسول گرامی اسلام(ص) می‌خوانم: «الْغِيبَةُ أَسْرَعُ‏ فِي‏ دِينِ‏ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْأَكِلَةِ فِي جَوْفِهِ»؛ رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرماید غیبت مخرب بودن و نابودکنندگی‌اش نسبت به دین مرد مسلمان سریع‌تر است از اکله یا آکله؛ اگر

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات – آیه ششم: «ولایبدین زینتهن الا لبعولتهن» – آیه هفتم: «ولایضربن بارجلهن…» ۱۳۹۹/۱۱/۲۱         خلاصه جلسه گذشته تا اینجا پنج آیه از آیاتی که برای لزوم پوشش و حجاب زن مورد استناد قرار گرفته، بررسی شد. دلالت برخی از این آیات بر لزوم حجاب و پوشش مورد پذیرش قرار گرفت و دلالت برخی دیگر مقبول واقع نشد. دو سه آیه دیگر باقی مانده که این چند آیه را هم بررسی می‌کنیم و بعد از آن باید وارد روایات شویم. آیه ششم آیه ششم این است: «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ»؛ این آیه در ادامه فقرات قبلی آیه ۳۱ سوره

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مفهوم شرط – طریق ششم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – طریق هفتم و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۲۱         خلاصه جلسه گذشته بحث در طریق ششم از طرقی که متأخرین برای اثبات علیت منحصره ارائه کردند، بود. گفتیم در بیان بعضی از بزرگان، این طریق که در کلام محقق نایینی آمده با طریقی که محقق خراسانی به عنوان اطلاق شرط گفته‎اند، خلط شده، محقق خراسانی برای اطلاق شرط دو راه ذکر کردند که تفاوت این دو را ه را گفتیم، محقق نایینی تقریبا به هر دو طریق اشکال کرده و راه دیگری را مطرح کرده است که البته اسم آن را اطلاق جزاء گذاشته نه اطلاق شرط. بیانی که

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات –آیه پنجم: «ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن» ۱۳۹۹/۱۱/۲۰         آیه پنجم: «ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن» آیه پنجم که مورد استناد قرار گرفته آیه «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ» است. البته این فقره در ادامه فقراتی است که قبلاً به بعضی از آنها در این مقام استناد کردیم. «قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ» این یک فقره بود که مورد استدلال قرار گرفت؛ البته «یحفظوا فروجهم» که در دنباله آیه غض آمده، یا به خصوص حفظ فرج و عورت نظر دارد یا به طور کلی بر حفظ عفت و پاکدامنی تأکید می‌کند؛ لذا این ذیل دیگر کاری به مسأله پوشش ندارد.

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم پیشینه مصلحت در فقه اهل سنت _ عوامل رجوع اهل سنت – به مصلحت _ تعریف مصالح مرسله ۱۳۹۹/۱۱/۱۹   پیشینه مصلحت در فقه اهل سنت در سه جلسه گذشته اشاره ای به پیشینه مصلحت در فقه شیعه داشتیم و در یکی دو جلسه هم پیرامون پیشینه مصلحت در فقه اهل سنت بحث خواهیم داشت. به هر حال نظم منطقی بحث اقتضا می‌کند که به موضوع مصلحت در فقه اهل سنت هم اشاره ای اجمالی داشته باشیم هر چند با توجه به نگاه ویژه ای که در فقه اهل سنت نسبت به مصلحت وجود دارد و خودش رأسا به عنوان یک منبع برای اجتهاد و استنباط شناخته شده یا در قالب برخی از عناوین

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات –آیه سوم: آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» – بررسی کلام محقق خویی – اشکال دوم و سوم – آیه چهارم: آیه غض و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۱۹         اشکال دوم بحث در کلام محقق خویی پیرامون آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» بود. عرض کردیم با بخش‌هایی از فرمایشات ایشان موافق نیستیم؛ یک بخش را در جلسه قبل عرض کردیم. چند اشکال دیگر هم به بیانات ایشان وارد است. اشکال دوم این است که ایشان فرمود اگر ابداء بدون لام ذکر شود در مقابل ستر است ولی اگر با لام ذکر شود در مقابل اعلام و ارائه

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات –آیه سوم: آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» – محصل دو اشکال و پاسخ آن – نتیجه استدلال به آیه – کلام محقق خویی ۱۳۹۹/۱۱/۱۴         خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» بود که تقریب استدلال به این آیه بر لزوم پوشش و ستر زن را بنا بر معنایی که ما اختیار کردیم، بیان شد. از بین آن سه احتمال، گفتیم زینت در آیه به معنای ما تتزین به المرأة است؛ بر این اساس و قرائن و شواهدی که ذکر کردیم، گفتیم آیه بر لزوم پوشش زن دلالت می‌کند. محصل دو اشکال

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم مفهوم شرط – طریق چهارم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – بررسی کلام محقق اصفهانی ونائینی – حق در اشکال به طریق چهارم ۱۳۹۹/۱۱/۱۴         خلاصه جلسه گذشته در طریق چهارم متأخرین برای اثبات مفهوم شرط به اطلاق شرط تمسک شده است. محقق خراسانی بعد از تبیین این طریق اشکال کردند که اساسا جای تمسک به اطلاق نیست، زیرا یکی از ارکان مقدمات حکمت این است که متکلم در مقام بیان باشد و اینجا نمی‏توانیم در این جهت در مقام بیان بودن متکلم را احراز کنیم. در اینکه مقصود از این جمله چیست احتمالاتی داده شده است؛ محقق اصفهانی، محقق نایینی و برخی دیگر احتمالی را

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات –آیه سوم: آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» ۱۳۹۹/۱۱/۱۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» بود. عرض شد به این آیه استدلال شده برای لزوم پوشش و ستر زن. در تقریب استدلال به این آیه مقدمةً گفتیم سه معنا برای زینت ذکر شده است؛ چون سایر اجزای این آیه معنایش روشن است؛ عمده اختلاف در اینجا پیرامون معنای زینت است که در آیه ذکر شده است. البته مرحوم آقای خویی در مورد «لایبدین» یک نکته‌ای دارند که این هم به نوعی در نتیجه‌گیری از این آیه دخالت دارد که حالا آن

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و و بررسی آن – طریق چهارم و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۱۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق اصفهانی بود که در مقام ایراد و اشکال به سخن محقق خراسانی مطالبی را فرمودند. عرض کردیم محقق خراسانی دو اشکال به طریق سوم متأخرین برای اثبات مهفوم شرط ذکر کردند که محقق اصفهانی ایراد اول را مورد اشکال قرار داد و البته بحث‏هایی نیز به دنبالش مطرح شد که گذشت. توضیح محقق اصفهانی در مورد اشکال دوم محقق خراسانی ایراد دوم محقق خراسانی این بود که اساسا قیاس ما نحن فیه به دوران بین نفسیت و غیریت نادرست است؛

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم مسئله ۲۳- ادله لزوم حجاب زن – دلیل اول: آیات –آیه دوم: آیه ۵۹ احزاب –جمع‌بندی مطالب آیه سوم: «ولایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» ۱۳۹۹/۱۱/۱۲         جمع‌بندی یک جمع‌بندی نهایی از آیه ۵۹ سوره احزاب داشته باشیم و سپس وارد آیه بعدی یعنی بخشی از آیه ۳۱ سوره نور شویم. بعد از بیان معنای جلباب و معنای «یدنین علیهن» و حکمتی که برای این حکم گفته شده، می‌توانیم بگوییم آیه در واقع می‌خواهد بگوید زنان غیر از لباس‌های معمولی که در خانه می‌پوشند، یک پوششی نسبتاً بلند و گشاد که روی سر آنان را هم بپوشاند باید بیرون از خانه داشته باشند. البته لزوماً جلباب (که عبارت از

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – اشکال محقق اصفهانی به محقق خراسانی و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۱۲         خلاصه جلسه گذشته بحث در طرق متأخرین در اثبات مفهوم شرط بود، عرض کردیم تکیه متأخرین بر استفاده علیت منحصره از جمله شرطیه است، لکن در کیفیت دلالت جمله شرطیه بر علیت منحصره با هم اختلاف دارند. تا اینجا سه طریق از متأخرین بیان شد. اشکال محقق اصفهانی به محقق خراسانی طریق سوم این بود که از راه اطلاق ادات شرط علیت منحصره را استفاده کنیم. ما این طریق را بیان کردیم، اجمالا نظر محقق خراسانی را بیان کردیم و نسبت به آن هم

در بحث از پیشینه حضور مصلحت در فقه امامیه به بعضی از انظار و آراء در این باره اشاره کردیم و معلوم شد در ابواب مختلف فقهی و در مسائل گوناگون از زمان شیخ مفید به بعد این مسئله مورد توجه بوده و در استنباط و یا به تعبیر دقیق تر و بهتر در تطبیق احکام و فتاوا و اجرای آن‌ها مدخلیت داشته.

بحث در آیه دوم مورد استناد برای اثبات لزوم حجاب و پوشش در مورد زنان بود. تقریباً سه بخش و سه مطلب را در مورد این آیه ذکر کردیم؛ بخش اول در مورد معنای جلباب بود؛ بخش دوم پیرامون معنای «یدنین علیهن» بود و بخش سوم درباره «ذلک أدنی أن یعرفن فلا یؤذین» بود. از بخش سوم یک نکته‌ای باقی مانده که این را عرض می‌کنیم و آنگاه به جمع‌بندی مطالب این سه بخش می‌پردازیم و نهایتاً این آیه را از حیث دلالت بر لزوم و پوشش حجاب مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.