خمس

جلسه بیست – بررسی نظر محقق نائینی – قیمت حال الاخراج – فروع نصاب

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست بررسی نظر محقق نائینی – قیمت حال الاخراج – فروع نصاب ۱۳۹۳/۰۷/۲۶              بررسی نظر محقق نائینی قبل از بحث از ملاحظه قیمت که آیا حال اخراج ملاک است یا نه، نکته‏ای مربوط به بحث گذشته باقیمانده که لازم اشاره کنیم و آن هم مربوط به مطلبی است که محقق نائینی در حاشیه بر عروة فرمودند؛ محقق نائینی در ذیل عبارت سید که نصاب را بلوغ به بیست دینار ذکر کرده بود، فرمودند: «کون المدار فی معدن الفضة علی نصاب نفسها أو نصاب الذهب لا یخلو عن الاشکال و کذا إذا کان المعدن من غیر النقدین ایضاً و الاحوط رعایة کل من نصابی الذهب و الفضة فی المخرج من

جلسه نوزدهم – بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در عبارت تحریر بود؛ عرض کردیم دو نکته در این عبارت باید معلوم شود: یکی اینکه منظور از «عیناً أو قیمةً» چیست و دوم اینکه قید «علی الاحوط» به کدامیک از اجزاء جمله برمی‏گردد. چنانچه گفتیم در مورد قید «علی الاحوط» سه احتمال وجود دارد؛ یک احتمال این بود که این قید به اصل حکم برگردد یعنی به اصل اعتبار نصاب بیست دینار. احتمال دوم اینکه به «مأتی درهمٍ» برگردد و احتمال سوم اینکه به «قیمة» برگردد. حق در مسئله: احتمال دوم آنچه که از مجموع مطالب بدست می‏آید این است که به نظر ما ظاهر

جلسه هیجدهم – بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۲              خلاصه جلسه گذشته از عبارتی که امام (ره) در تحریر فرمودند چند نکته باقیمانده که باید بررسی کنیم؛ عبارت امام (ره) این بود که «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا أو مأتى درهم عينا أو قيمة على الاحوط» درباره اعتبار نصاب آن هم نصاب بیست دینار به تفصیل بحث کردیم و ادله این فتوای امام که مطابق نظر مشهور است را بیان کردیم؛ به نظر ما حق با مشهور است و ما نیز به آنچه مشهور گفته‏اند ملتزم می‏شویم و نظر مشهور قدما و ابو الصلاح حلبی قابل قبول نیست. اما بعد از اینکه

جلسه هفدهم – اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۲۰              از ادله‏ای که قابل استدلال برای قول صاحب مدارک است دو دلیل ذکر شد و هر دو دلیل مورد اشکال واقع گردید؛ دو دلیل دیگر باقی مانده که باید مورد بررسی قرار بگیرند. دلیل سوم دلیل سوم متشکل از چند مطلب است و با ضمیمه این چند مطلب، نتیجه مورد نظر حاصل می‏شود: مطلب اول: اینکه اعتبار نصاب از مفهوم صحیحه بزنطی استفاده می‏شود؛ مفهوم صحیحه بزنطی همان گونه که بیان شد این است: «المعدن إذا بلغ عشرین دیناراً ففیه شیءٌ» پس مطلب اول این است که دالّ بر اعتبار نصاب معدن مفهوم این صحیحه است. مطلب دوم: اینکه بعضی

جلسه شانزدهم – اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۹              خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار نصاب قبل المؤونة یا بعد المؤونة بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ برای قول مشهور به سه دلیل استدلال شد و از این سه دلیل دو دلیل مورد قبول واقع گردید. ادله قول دوم (صاحب مدارک) صاحب مدارک ملتزم به اعتبار نصاب قبل المؤونة شده یعنی می‏گوید همین که معدن استخراج شد اگر به بیست دینار برسد برای تعلق خمس کافی است هر چند بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه مقدار باقیمانده یک دینار باشد که در این صورت باید خمس همان یک دینار داده شود چون ملاک رسیدن به نصاب در

جلسه پانزدهم – اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۶              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مسئله اعتبار نصاب قبل المؤونة أو بعدها بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ مشهور معتقدند نصاب بعد المؤونة باید ملاحظه شود یعنی بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه اگر مقدار باقیمانده به بیست دینار رسید آنگاه خمس به آن متعلق می‏شود و گرنه خمس واجب نیست. چند دلیل برای قول مشهور ذکر شده؛ دلیل اول اجماع بود که عرض کردیم اجماع در این مسئله قابل اثبات نیست. دلیل دوم اصالة البرائة بود که نتیجه بحث در دلیل دوم این شد که مقتضای اصل برائت در این مقام عدم وجوب خمس در جایی

جلسه چهاردهم – اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه دو مسئله مستقل که البته با هم مرتبط هستند، وجود دارد. مسئله اول پیرامون اصل استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه بود؛ محصل بحث در مسئله اولی این شد که به ادله متعدده این استثناء قابل اثبات است یعنی خمس واجب است بعد از کسر هزینه‏های اخراج و تصفیه. مسئله دوم این است که اعتبار نصاب در مورد معدن قبل از کسر هزینه‏هاست یا بعد از کسر هزینه‏ها؛ نصابی که در معدن معتبر دانسته شده (بیست دینار) در همه آنچه از معدن استخراج می‏شود و قبل از کسر هزینه‏ها

جلسه سیزدهم – اعتبار نصاب – دو مسئله

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم اعتبار نصاب – دو مسئله ۱۳۹۳/۰۷/۱۴              اعتبار نصاب قبل المؤونه أو بعدها پس از آنکه مشخص شد وجوب خمس در معدن مشروط است به اینکه آنچه از معدن استخراج می‏شود به بیست دینار برسد، الآن بحث در استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه است؛ در متن تحریر چنانچه ملاحظه فرمودید امام فرمودند که این هزینه‏ها کسر می‏شود «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا» رسیدن به بیست دینار بعد از کسر هزینه‏هایی است که بابت استخراج و تصفیه صورت می‏گیرد؛ مرحوم سید در عروة هم همین را فرمودند: «و یشترط فی وجوب الخمس فی المعدن بلوغ ما اخرجه عشرین دیناراً بعد استثناء مؤونة الاخراج

جلسه دوازدهم – اعتبار نصاب (بررسی اقوال – حق در مسئله)

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال – حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۷/۰۹              بررسی دلیل قول سوم تا اینجا ادله قول اول و قول دوم در باب نصاب معدن مورد بررسی و اشکال واقع شد؛ قول سوم که مشهور متأخرین به آن ملتزم شده‏اند عبارت است از اینکه نصاب معدن بیست دینار است. مستند قول سوم صحیحه بزنطی است؛ تقریب استدلال به این صحیحه و کیفیت بیان مدعا به واسطه این صحیحه ذکر شد لکن اشکالاتی متوجه استدلال به این صحیحه شده که پس از خدشه در ادله قول اول و دوم اگر نتوانیم اشکالات مربوط به این صحیحه را پاسخ دهیم قهراً قول سوم هم دچار مشکل می‎شود. سه اشکال نسبت

جلسه یازدهم – اعتبار نصاب (بررسی اقوال)

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۸              بررسی ادله اقوال سه گانه اقوال سه گانه در باب نصاب معدن را به همراه ادله آن ذکر کردیم. حال باید ادله این اقوال را مورد بررسی قرار دهیم تا حق در مسئله معلوم گردد. بررسی دلیل قول اول اما قول اول که قول مشهور قدماست این بود که نصاب اعتبار ندارد یعنی برای وجوب خمس در معدن حد و اندازه خاصی نیست؛ قلیلاً کان أو کثیراً به هر مقداری که از معدن استخراج شود خمس آن باید پرداخت شود. دلیل این قول اطلاقات ادله است؛ این دلیل مبتلا به دو اشکال است: اشکال اول اولاً ادعای ما این است که این ادله

جلسه ده – اعتبار نصاب (بررسی اقوال)

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۷              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در باب نصاب در معدن سه قول وجود دارد؛ اول قول به عدم اعتبار نصاب است که مشهور بین قدماست. قول دوم اینکه نصاب معتبر است و حد آن یک دینار است که ابو الصلاح حلبی به این نظر معتقد بود. قول سوم اینکه نصاب معدن بیست دینار است. شیخ طوسی در نهایة [۱] و ابن حمزه در وسیلة [۲] و هم چنین مشهور متأخرین این قول را پذیرفته‏اند. صاحب مدارک این نظر را به عامه بلکه قاطبه متأخرین نسبت داده است. دلیل هر یک از قول اول و دوم را بیان کردیم حال به بررسی دلیل قول

جلسه نهم – بحث دوم: ادله وجوب خمس – بحث سوم: نصاب معدن (اقوال)

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم بحث دوم: ادله وجوب خمس – بحث سوم: نصاب معدن (اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۶              بحث دوم: ادله وجوب خمس در معدن بحث اول ما پیرامون تعریف معدن و تبیین معنای معدن بود که به تفصیل بیان شد. بحث بعدی وجوب خمس در معدن است؛ خمس در معدن واجب است. چرا باید از معادن خمس پرداخت شود و دلیل این وجوب چیست؟ وجوب خمس در معدن به ادله‏ی ثلاثة کتاب، سنت و اجماع قابل اثبات است: دلیل اول: آیه خمس «و اعلموا انما غنمتم من شیء فأنّ لله خمسه» [۱] این آیه وجوب خمس در معدن را اثبات می‏کند؛ در سال گذشته در مورد این آیه به تفصیل بحث کردیم. عرض

جلسه هشتم – تعریف معدن (جمع بندی)

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۵              خلاصه جلسه گذشته تا اینجا مشخص شد از نظر امام (ره) و مرحوم سید ملاک تشخیص معدنیت، عرف است؛ هر چیزی که عرفاً صدق معدن بر آن بشود متعلق خمس است. بر خلاف محقق خوئی که ایشان ضابطه تعلق خمس را صدق عرفی یا تعبد شرعی قرار داد. ما عرض کردیم حق با مرحوم سید و امام (ره) است و سخن محقق خوئی تمام نیست. فرق نظر امام (ره) و سید در خصوص بعضی مصادیق امام (ره) در متن تحریر در مورد بعضی از مصادیق مثل جصّ، مغرة، طین الغسل، طین ارمنی احتیاط واجب کرده‏اند که خمس در این موارد بنا به احتیاط

جلسه هفتم – تعریف معدن (جمع بندی)

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۲              خلاصه جلسه گذشته بحث درباره بررسی نصوص و روایات با محوریت معدن بود و اینکه در روایات چه تفسیر و چه تعریفی از معدن ارائه کرده‏اند؛ عرض کردیم سه طایفه روایت در اینجا وجود دارد؛ طایفه اولی روایاتی بود که معدن را به نوعی ولو به صورت مجمل تفسیر کرده و البته بعضی از مصادیق معدن را هم مورد اشاره قرار داده. طایفه دوم روایاتی بود که صرفاً به ذکر برخی از مصادیق معدن اکتفا کرده است. طایفه سوم طایفه سوم که یک روایت است که خمس را در بعضی از موارد ثابت کرده و علت ثبوت خمس را این قرار داده که

جلسه ششم – تعریف معدن (روایات)

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم تعریف معدن (روایات) ۱۳۹۳/۰۷/۰۱              خلاصه جلسه گذشته در مورد تعریف معدن تا اینجا کلمات اهل لغت و کلمات فقها را مورد بررسی قرار دادیم؛ اجمالاً معلوم شد معنای معدن بنابر آنچه که اهل لغت گفته‏اند و طبق نظر فقها یک معنای عامی است که تنها بعضی از خصوصیات در آن معتبر است از جمله اینکه از زمین و در زمین خلق شده باشد (ریشه و اصل آن زمین باشد) و دوم اینکه دارای ارزش و قیمت و منفعت باشد و دیگر آنکه در یک مکانی باشد که مرکزیت داشته باشد. اینها اصولی است که برای صدق معدن لازم است. سایر خصوصیات از جمله جوهر بودن، جامد بودن، منطبع

جلسه پنجم – تعریف معدن

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم تعریف معدن ۱۳۹۳/۰۶/۳۱              خلاصه جلسه گذشته بحث در تعریف معدن بود؛ ما کلمات اهل لغت را در رابطه با معدن ذکر کردیم و جهات شش گانه را در معنای معدن مورد بررسی قرار دادیم؛ اینکه آیا معدن معنای عامی دارد از آن جهات شش گانه یا معنایش مختص به موارد خاص است. کلمات فقها را هم ذکر کردیم؛ کلمات مرحوم علامه، شهیدین مطالبی را نقل کردیم. متأخرین هم عمدتاً کلمات این بزرگان را نقل کرده‏اند. مرحوم صاحب جواهر این عبارات را نقل کرده و دیگران هم گفته‏اند. عمده این است که ما ببینیم نظر فقها در رابطه با معدن چیست. بررسی کلمات فقها ما یک جمع بندی نهایی

جلسه چهارم – تعریف معدن (جمع بندی کلمات لغویین)

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم تعریف معدن (جمع بندی کلمات لغویین) ۱۳۹۳/۰۶/۳۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در خصوصیاتی بود که در معدن معتبر است یعنی می‏خواهیم ببینیم آیا برای صدق عنوان معدن باید این خصوصیات که در جلسه گذشته به برخی از آنها اشاره کردیم، وجود داشته باشد یا نه؟ سه خصوصیت را دیروز مورد بررسی قرار دادیم؛ اول اینکه معلوم شد که معدن اختصاص به خصوص جواهر ندارد و دوم اینکه معدن مختص به ما یکون مستوراً فی الارض نیست حتی اگر چیزی مدفون در زمین نباشد و در سطح ارض باشد به آن معدن گفته می‏شود. سوم اینکه اختصاص به جوامد هم ندارد بلکه شامل مایعات و حتی گاز هم می‏شود.

جلسه سوم – تعریف معدن

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم تعریف معدن ۱۳۹۳/۰۶/۲۶              خلاصه جلسه گذشته دومین امر از اموری که خمس در آنها واجب است معدن است؛ ما در جلسات گذشته متن تحریر را به همراه توضیح بیان کردیم؛ عرض کردیم به طور کلی در این قسمت از تحریر الوسیلة سه مطلب بیان شده یکی تعریف معدن و دوم نصاب معدن برای تعلق خمس و سوم فروعی است که به مسئله نصاب معدن مربوط می‏شود. اما در مورد تعریف معدن عرض کردیم لازم است کلمات لغویین و نظر اصحاب و فقها و هم چنین نصوص و روایاتی که در این مسئله وارد شده است را مورد بررسی قرار دهیم؛ از پنج کتاب لغت عباراتی را نقل کردیم

جلسه دوم – تعریف معدن

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم تعریف معدن ۱۳۹۳/۰۶/۲۶              ادامه ترجمه و توضیح « و الاحوط الاولى إخراجه من المعدن البالغ دينارا بل مطلقا، بل لا ينبغى تركه» احتیاط مستحب آن است که برای وجوب خمس نصاب در نظر گرفته نشود یعنی آن نصاب بیست دینار که اشاره شد، لازم نیست و اگر ما یستخرج من المعدن یک دینار هم باشد، احتیاط مستحب اخراج خمس است بلکه مطلقا یعنی ولو کمتر از یک دینار هم باشد (طلایی که استخراج شده اگر از یک دینار هم کمتر باشد احتیاط مستحب اخراج خمس است و بلکه ترک این احتیاط شایسته نیست؛ به نوعی اضراب می‏کند از احتیاط مستحب و می‏گوید کأنّ نصاب در آن معتبر نیست.

جلسه اول – توضیح متن تحریر

جلسه ۱ – PDF جلسه یکم توضیح متن تحریر ۱۳۹۳/۰۶/۲۵              اشخاصی که شیطان از آنها مأیوس است قبل از شروع بحث به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید طبق معمول سنوات گذشته روایتی را از وجود مقدس امام صادق (ع) تیمناً و تبرکاً نقل می‏کنیم که إن شاء الله برای همه ما مایه برکت و موجب هدایت و به عنوان مشعلی برای زندگی و مسیر آینده همه ما باشد. وجود مقدس امام صادق (ع) در روایتی می‏فرمایند: «قَالَ‏ إِبْلِيسُ‏ خَمْسَةُ أَشْيَاءَ لَيْسَ لِي فِيهِنَّ حِيلَةٌ وَ سَائِرُ النَّاسِ فِي قَبْضَتِي مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَنْ نِيَّةٍ صَادِقَةٍ وَ اتَّكَلَ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ وَ مَنْ كَثُرَ تَسْبِيحُهُ فِي لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ مَنْ رَضِيَ لِأَخِيهِ الْمُؤْمِنِ