خارج اصول

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم ترتب – کلام محقق عراقی در جهت تصحیح ترتب – مبنای سخن محقق عراقی (کلام صاحب هدایة المسترشدین در تعریف واجب تخییری) ۱۳۹۷/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته  یکی از کسانی که در صدد تصحیح نظریه ترتب برآمده است محقق عراقی است. تاکنون با بیان محقق نایینی و محقق اصفهانی و به تبع ایشان صاحب منتقی الاصول آشنا شدید و اشکالات و نقاط ضعف این بیانات برای شما بیان شد، محقق عراقی در کلامی مبسوط درصدد تصحیح مسئله ترتب برآمده است.  این طرق و بیانات ممکن است شباهت هایی با هم داشته باشند، ولی باید تفاوت‎ها و ظرافت هایی که در فرق بین طرق وجود دارد، به درستی درک شود. کلام محقق عراقی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم ترتب – بررسی کلام محقق اصفهانی و مرحوم روحانی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۲۲   خلاصه جلسه گذشته کلام محقق اصفهانی و صاحب منتقی الاصول که نزدیک به کلام محقق اصفهانی است را ذکر کردیم. در واقع این دو بیان راههایی برای تصحیح ترتب است. راه حل محقق اصفهانی این بود که این دو امر هر دو به مرحله تأثیر فعلی در زمان واحد نمی رسند، بلکه فرض فعلیت یکی از این دو مساوق با عدم وصول دیگری به مرحله تأثیر فعلی است. بنابراین محذور تزاحم و جمع بین ضدین برطرف می شود. زیرا تزاحم در مقام تأثیر فعلی است و فرض این است که این دو امر هر دو فی ظرف واحد

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم ترتب – کلام صاحب منتقی الاصول در تصحیح ترتب (توجیه کلام محقق نایینی) ۱۳۹۷/۱۰/۱۹   خلاصه جلسه گذشته گفته شد غیر از محقق نایینی بعضی از اعاظم و بزرگان نیز برای تصحیح ترتب تصویرهایی ارائه دادند. یکی از کسانی که در صدد تصحیح ترتب به طریقی غیر از طریق محقق نایینی بر آمده محقق اصفهانی است. در جلسه قبل بیان ایشان در تصحیح ترتب را ذکر کردیم. خلاصه بیان محقق اصفهانی این شد که در هر دو امر مقتضی تأثیر این که متعلق خودشان را به فعلیت برسانند موجود است و هر دو امر، فی زمان واحد این اقتضاء را دارند. لکن وقتی یکی از دو امر اهم است و دیگری مهم،

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم ترتب – کلام محقق اصفهانی در تصحیح ترتب و فرق آن با نظر محقق نائینی ۱۳۹۷/۱۰/۱۸   کلام محقق اصفهانی در تصحیح ترتب یکی از راههایی که برای تصحیح ترتب ذکر شده، راهی است که محقق اصفهانی در این مقام بیان کرده اند. ابتدا تصویر محقق اصفهانی از ترتب را ذکر می کنیم و بعد تفاوت آن را با تصویر محقق نایینی بیان خواهیم کرد. محقق اصفهانی می گوید: به طور کلی نسبت امر با متعلق خودش، نسبت مقتضی و مقتضا است. یعنی امر نسبت به متعلق خود جنبه اقتضاء دارد، لکن اگر بین متعلق دو امر تنافی باشد، طبیعتا هیچ یک از این دو نمی توانند مقتضی تأثیر داشته باشند و

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم ترتب – جمع بندی بحث ترتب تاکنون ۱۳۹۷/۱۰/۱۷   جمع بندی بحث ترتب تا کنون تقریبا تمام مطالب محقق نایینی در مسئله ترتب را به همراه اشکالاتی که به مطالب ایشان وارد شده، بیان کردیم. با توجه به این که بعضی از دوستان تقاضا کردند، به نظر می رسد لازم باشد یک مرور کلی بر مباحث ترتب تا کنون داشته باشیم تا بعد از بحث های مفصل انجام شده معلوم شود که اکنون کجای مسیر هستیم و مقصد ما کجاست؟ علت ورود به بحث ترتب اساسا چه شد که وارد بحث ترتب شدیم؟ در چه مسئله ای بودیم که عنوان ترتب پیش آمد؟ اصل بحث ما در این بود که آیا امر

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم ترتب – بررسی مقدمه پنجم: اشکال پنجم (اشکال به فرع اول از فروع سه گانه) ۱۳۹۷/۱۰/۱۶    اشکال پنجم  فرع اول از فروع سه گانه اشکال پنجم به محقق نایینی به یکی از فروع سه گانه ای بر می گردد که ایشان درباره آن ها فرمودند: فتوا در این فروع جز با التزام به نظریه ترتب ممکن نیست. ایشان چند فرع را به عنوان مثال بیان کردند و البته فرمودند: موارد بسیاری وجود دارد که فتاوای فقها در آن ها؛ جز بر اساس نظریه ترتب قابل حل نخواهد بود. سپس ایشان سه فرع بیان کردند. یک فرع این بود که اگر فرض کنیم اقامه بر مسافر از اول طلوع فجر تا ظهر

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم ترتب – بررسی مقدمه پنجم ( اشکال دوم و سوم و چهارم) ۱۳۹۷/۱۰/۱۵    اشکال دوم  اشکال دوم به مطالب محقق نایینی در مقدمه پنجم از ناحیه امام خمینی مطرح شده است و به پاسخی که محقق نایینی در جواب از اشکال اول از اشکالات سه گانه مطرح کردند مربوط می شود. محقق نایینی فرمودند: نظریه ترتب مستلزم جمع بین ضدین نیست، زیرا طلب جمع بین ضدین تنها در صورتی  پیش می آید که دو مطلوب داشته باشیم، به نحوی که اگر بر فرض محال، مکلف امکان جمع بین آن ها را داشت «لکان کل منهما مطلوبا و یقع محبوبا». زیرا مکلف نمی تواند دو کار را با هم انجام دهد، ولی

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم ترتب – بررسی مقدمه پنجم ( اشکال اول امام خمینی – بررسی احتمال دوم و سوم) ۱۳۹۷/۱۰/۱۲   خلاصه جلسه گذشته در اشکال به مقدمه پنجم، امام خمینی فرمودند: شرط در خطاب مهم از سه حال و احتمال خارج نیست. احتمال اول که شرط، عصیان خارجی باشد گذشت و اشکال آن نیز بیان شد و معلوم شد اگر منظور از شرط، عصیان خارجی یا چیزی مساوق آن باشد، نتیجه اش این است که اجتماع دو خطاب پیش نمی آید. هنگامی که خطاب اهم فعلی است، خطاب مهم فعلیت ندارد و هنگامی که خطاب مهم فعلی است خطاب اهم فعلیت ندارد. احتمال دوم  شرط، تلبس به عصیان باشد. منظور از تلبس به عصیان

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم ترتب – بررسی مقدمه پنجم – اشکال اول (امام خمینی) ۱۳۹۷/۱۰/۱۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به مقدمه پنجم اشکالاتی مطرح شده است.  اشکال اول (امام خمینی)  از جمله اشکالی که امام خمینی در مورد مقدمه پنجم محقق نایینی بیان کرده اند. امام خمینی فرمودند: ترتب مستلزم جمع بین ضدین نیست، ولی مسئله این است که ملاک این که دو خطاب، مقتضی جمع نیستند چیست؟ یعنی اشکال در ملاک و مناط عدم اقتضاء نسبت به جمع بین ضدین است. بر این اساس ایشان ابتدائا همه عناوینی که ممکن است به عنوان شرط در خطاب مهم مطرح شود را تحت سه عنوان قرار دادند. احتمالات سه گانه در مورد شرط خطاب

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه ترتب – ادامه مقدمه پنجم: پاسخ محقق نایینی به اشکال سوم ۱۳۹۷/۱۰/۱۰   خلاصه جلسه گذشته محقق نایینی در پایان مقدمه پنجم بحث ترتب، سه اشکال این نظریه را مطرح می کنند و پاسخ می دهند. دو اشکال و پاسخ آن ها در جلسات قبل ذکر شد. اشکال سومی که توسط ایشان بیان شد این بود که اثباتا دلیلی بر نظریه ترتب نداریم. اگر از همه اشکالاتی که مربوط به مقام ثبوت است صرف نظر کنیم و ترتب را ممکن بدانیم (یعنی نه آن را مستلزم طلب جمع بین ضدین بدانیم و نه اشکالات دیگر را بپذیریم) اما برای پذیرفته شدن ترتب نیاز به دلیلی شرعی داریم. یعنی اثباتا باید دلیل داشته باشیم که

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: اشکالات سه گانه (پاسخ اشکال دوم – اشکال سوم) ۱۳۹۷/۱۰/۰۹   خلاصه جلسه گذشته آخرین بخش مقدمه پنجم، سه اشکال است که محقق نایینی آن ها را طرح کرده و پاسخ داده است. اشکال اول و پاسخ آن در جلسه قبل بیان شد. اشکال دوم نیز این بود که اگر خطاب بخواهد مولوی شرعی باشد، تنها در صورتی ممکن است که داعویت و باعثیت به سوی فعل داشته باشد و تحریک کننده مکلف باشد و این جز با استتباع عقاب و ثواب حاصل نمی شود. اما این دو خطاب که به نحو ترتب تصویر شده اند، در صورت مخالفت یا دو عقاب را به دنبال دارند یا

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: اشکالات سه گانه (اشکال اول و دوم) ۱۳۹۷/۱۰/۰۸   خلاصه جلسه گذشته محقق نایینی بعد از ذکر تقسیمات چهارگانه، هم جمع را معنا کردند و هم طرق ایجاب جمع بین ضدین و هم ادله عدم تحقق جمع بین ضدین در خطاب ترتبی را ذکر کردند. ایشان سپس سه دلیل بر این که طبق نظریه ترتب جمع بین ضدین پیش نمی آید و طلب الجمع بین الضدین محقق نمی شود ارائه نمودند. دلیل اول این بود که اگربخواهد در ترتب جمع بین ضدین شود، لازمه اش اجتماع نقیضین است که محال است. دلیل دوم این بود که لازمه جمع بین ضدین در ترتب، خلف است که محال است.

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: مطلب سوم ( دلیل دوم و سوم) ۱۳۹۷/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته در ادامه مقدمه پنجم، بعد از بیان تقسیمات چهارگانه و این که کدام قسم از این اقسام داخل در بحث ترتب می باشند، محقق نایینی سه مطلب را دنبال می کنند: ۱. معنای جمع بین دو خطاب یعنی چه؟ ۲. طرق ایجاب جمع و طلب جمع بین ضدین چگونه و کدام است؟ ۳. ادله عدم تحقق جمع در خطاب ترتبی و اینکه اگر قائل به ترتب شویم جمع بین ضدین پیش نمی آید، در مقابل اشکال کسانی مثل محقق خراسانی و دیگران که معتقدند ترتب مستلزم جمع بین ضدین و طلب جمع بین ضدین است. سه دلیل بر

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: معنای جمع – سه مطلب محقق نایینی- مطلب اول ودوم – مطلب سوم (ادله – دلیل اول) ۱۳۹۷/۱۰/۰۳   خلاصه جلسه گذشته مقدمه پنجم از آن جا که آخرین مقدمه و مهمترین آن در کلام محقق نایینی است از سایر مقدمات طولانی تر است. تاکنون محقق نایینی چهار تقسیم در این مقدمه بیان کردند تا روشن شود چه قسمی داخل در مسئله ترتب چه قسمی از آن خارج است. بعد از بیان اقسام معلوم شد یک قسم داخل در بحث است و آن هم جایی است که امتثال یک خطاب رافع موضوع خطاب دیگر باشد. سپس ایشان سه فرع از فروع فقهی مبتنی بر نظریه ترتب را

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم ترتب – مقدمه پنجم – فروع فقهی ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بعد از بیان تقسیمات چهارگانه و اقسامی که در پی این تقسیمات بوجود آمد، محقق نایینی فرمودند: از تمام این اقسام، تنها، قسمی که در آن امتثال یک خطاب، باعث رفع موضوع خطاب دیگر می شود داخل محل نزاع و بحث می باشد و بقیه از محل بحث خارج می‎باشند. ما این اقسام را به صورت اجمالی بیان کردیم. البته خود محقق نایینی یکایک این اقسام را تفصیلا مورد بررسی قرار داده‎اند و علت این که چرا یک قسم داخل محل نزاع و بقیه خارج از آن می باشند را توضیح دادند، اما برای این که تطویل بحث پیش

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم ترتب – مقدمه پنجم: تقسیم سوم و چهارم – محل نزاع در بحث ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۰۱   خلاصه جلسه گذشته تا کنون دو تقسیم از تقسیمات چهارگانه ای که محقق نایینی در مقدمه پنجم فرمودند را بیان کردیم. گفتیم: غرض اصلی از بیان این مقدمه این است که اثبات کنند که ترتب، مستلزم طلب جمع بین ضدین نیست. بر این اساس چهار تقسیم را بیان کردند تا معلوم کنند که کدام یک از این اقسام در تقسیمات چهارگانه، داخل در بحث ترتب و کدام یک خارج می باشند. تقسیم اول این بود که گاهی امکان ید وضع و رفع تشریعی به موضوع و شرط تکلیف وجود دارد یا امکان این مسئله وجود ندارد

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم ترتب – مقدمه پنجم: تقسیم اول و دوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۸   مقدمه پنجم علت بیان مقدمه پنجم در بحث ترتب این است که موضوع محل بحث در مسئله ترتب را به خوبی تبیین کنند و آن را توضیح دهند و این که اثبات کنند ترتب موجب جمع بین ضدین نمی شود. غرض از بیان مقدمات اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره مقدمات پنج گانه مسئله ترتب که محقق نایینی مطرح کردند ارائه دهیم باید بگوییم: از مقدمات پنج‎گانه، مقدماتی که صحت خطاب ترتبی بر آن ها متوقف است مقدمه دوم، مقدمه چهارم و مقدمه پنجم می باشد. مقدمه اول و مقدمه سوم به یک منظوری منعقد شده و مقدمه دوم، چهارم و پنجم

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال چهارم – بررسی کلام امام خمینی ۱۳۹۷/۰۹/۲۶   اشکال چهارم اشکال چهارم به مقدمه چهارم محقق نایینی در بحث ترتب این است که اساساً رتبه عصیان متأخر از امر نیست و لذا با قرار دادن عصیان به عنوان شرط امر مهم، بین امر اهم و امر مهم اختلاف مرتبه پیش نمی آید. در مقدمه چهارم محقق نایینی فرمودند: مشکل طلب جمع بین ضدین از راه اختلاف رتبه دو امر حل می شود. به این بیان که امر اهم چون مطلق است رتبه اش مقدم بر امر مهم است که مشروط می باشد. شرط امر مهم عصیان امر اهم است. یعنی ازاله نجاست مطلق

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال سوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته  از اشکالاتی که متوجه مقدمه چهارم مسئله ترتب است، دو اشکال را ذکر کردیم. اشکال اول هم از ناحیه امام خمینی و هم از ناحیه محقق خویی ذکر شده است. البته با تفاوتی هایی که بین دو کلام و دوبیان وجود دارد. اشکال دوم نیز از ناحیه امام خمینی مطرح شد که در جلسه قبل متعرض شدیم. اشکال سوم  امام خمینی می فرماید: اشکال مخالفین نظریه ترتب این بود که اگر بخواهیم امر به اهم و امر به مهم را با هم حفظ کنیم، طلب الجمع بین الضدین است و هو محال؛ اصل مشکل در مواردی مثل

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – تفاوت کلام امام خمینی و کلام محقق خویی در اشکال اول – اشکال دوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۴   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم در مقدمه چهارم ترتب در نگاه محقق نایینی اشکالاتی مطرح است. اشکال اول اشکال به اصل تقسیم حکم به لحاظ امکان اطلاق و تقیید یا عدم امکان و تقیید است. محقق نایینی سه قسم تصویر کردند. ایشان فرمودند: انحفاظ حکم تارة به نحو اطلاق و تقیید لحاظی است و اخری به نحو اطلاق و تقیید ذاتی است و ثالثة انحفاظ حکم به سبب نفس حکم است، نه به دلیل اطلاق و تقیید. زیرا اطلاق و تقیید به هر دو نحو در مورد آن غیر ممکن