خارج اصول

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری-تنبیهات- تنبیه اول: ثواب و عقاب در واجب نفسی و غیری- نظر امام خمینی(ره) ۱۳۹۶/۰۷/۲۲   خلاصه جلسه گذشته  نظر محقق خراسانی در مسئله ثواب و عقاب در واجبات نفسی و غیری را عرض کردیم. ایشان دلیل اقامه کردند بر این که، بر واجب نفسی استحقاق عقاب و ثواب مترتب می شود ولی واجب غیری مستلزم استحقاق ثواب و عقاب نیست. ایشان دو دلیل ذکر کردند و یک وجه عقلایی و عرفی نیز ما بیان کردیم و مجموعا نتیجه این شد که استحقاق ثواب و عقاب مربوط به واجبات نفسی است و واجبات غیری اصولا مستتبع عقاب و ثواب نیستند و استحقاق ثواب وعقاب در پی آن ها فراهم

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری- تنبیهات- تنبیه اول: ثواب و عقاب در واجب نفسی و غیری ۱۳۹۶/۰۷/۱۹ خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم در ادامه بحث از واجب نفسی و واجب غیری چند مطلب به صورت تنبیه ذکر شده که مطالب مفیدی است. یکی درباره مسئله ثواب و عقاب در واجب غیری و دیگری شبهه و اشکالی در مورد طهارات ثلاث. تنبیه اول: ثواب و عقاب در واجب غیری و نفسی سابقا اشاره شد که یکی از تفاوت های واجب نفسی و غیری و ثمراتی که در نزاع بین نفسیت و غیریت یا شک در نفسیت وغیریت وجود دارد این است که اگر واجبی واجب نفسی باشد بر موافقتش ثواب و بر مخالفتش عقاب

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری- دوران بین نفسیت – یا غیریت واجب- مقتضای اصل عملی- صورت دوم و سوم ۱۳۹۶/۰۷/۱۸   خلاصه جلسه گذشته  در مقتضای اصل عملی در جایی که شک داریم واجبی نفسی است یا غیری عرض کردیم که سه صورت قابل تصویر است. صورت اول عبارت از این بود که یک واجب نفسی داریم مثل نماز که به فعلیت رسیده است یا از این باب که مطلق است و مقید به شرط و قیدی نیست یا از این باب که اگر مشروط بوده شرط آن محقق شده است. مثلا نماز مشروط به زوال بوده و الان زوال محقق شده است و واجب دیگری داریم که اصل وجوبش برای ما مسلم

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری- دوران بین نفسیت – یا غیریت واجب- مقتضای اصل عملی- صورت اول ۱۳۹۶/۰۷/۱۷   خلاصه جلسه گذشته  بحث در مقتضای اصل عملی در شک بین نفسیت و غیریت واجب بود. گفتیم در صورتی که شک کنیم واجبی نفسی است که به خاطر خودش واجب شده یا غیری که به خاطر واجب دیگری واجب شده و اطلاق و دلیل لفظی هم در کار نباشد که از راه مثلا اطلاق آیه یا روایت بتوانیم کشف کنیم که این واجب یک واجب نفسی است یا غیری، مقتضای اصول عملی چیست؟ همان طور که در جلسه قبل بیان شد در ما نحن فیه سه صورت تصویر شده است. صورت اول این است

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری- دوران بین نفسیت یا غیریت واجب- مقتضای اصل عملی ۱۳۹۶/۰۷/۱۶     شک در نفسیت و غیریت واجب  عرض کردیم موضوع بحث شک در نفسیت و غیریت واجب است. یعنی دو واجب داریم که یقین داریم یکی از دو واجب، واجب نفسی است ولی در نفسیت و غیریت واجب دوم تردید داریم. مثلا (این مثال از باب فرض است والا خارجا می دانیم که وجوب وضو غیری است) واجبی داریم به نام نماز و برای  ما محرز است که این واجب، یک واجب نفسی است و به خاطر واجب دیگر واجب نشده است «ما امر به لنفسه» نماز واجب شده است به خاطر خودش نه به خاطر واجب

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مباحث مقدماتی – واجب نفسی و غیری – مروری بر گذشته ۱۳۹۶/۰۷/۱۵   مروری بر مباحث سال گذشته جلسه اول بحث اصول در سال جدید را با روایتی از امیرالمومنین علی(ع) شروع می کنیم و انشاء الله این بیانات و این نصایح راهنمای ما در زندگی و به خصوص در سال تحصیلی جدید باشد که با انگیزه و همت بالا و با تلاش جدید و کوشش مطلوب، بتوانیم از عمر و زندگی¬مان بهره های لازم و وافی را ببریم. امامت علم برای عمل  امیرالمومنین علی(ع) می فرماید:«الْعِلْم إِمَام الْعَمَل وَ الْعَمَلِ تَابعهُ، يلهم بِهِ السُّعَدَاءَ وَ يُحَرِّمْهُ الْأَشْقِيَاء» دانش وعلم پیشوای عمل و عمل تابع و پیرو آن است. به سعادت مندان و خوشبختان

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم اجتماع امر و نهی– ادله جواز – دلیل سوم و چهارم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۱۱/۱۲   ادله جواز اجتماع  در بحث از ادله جواز اجتماع امر و نهی تا کنون از ادله‎ای که محقق خراسانی در کفایه بیان کردند دو دلیل را ذکر  کردیم و اشکالات ایشان را به این دو دلیل بررسی کردیم. دلیل سوم «احسن دلیل علی جواز الشئ و امکانه وقوعه فی الخارج»؛ این یک دلیل کاملا واضح و روشن است. یعنی اگر معلوم شد چیزی در خارج تحقق پیدا کرده است دیگر جایی برای تردید در استحاله و جواز آن نیست، زیرا این مورد قطعا ممکن و جایز بوده که در خارج محقق شده است، قوی‎ترین دلیل و

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم اجتماع امر و نهی – ادله جواز – دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۱/۰۲   دلیل دوم دلیل دومی که محقق خراسانی بر جواز اجتماع امر و نهی ذکر کرده‎اند با یک مقدمه آغاز می‎شود. آن مقدمه عبارت است از اینکه: در بحث مقدمه واجب گفته شد اگر ذی المقدمه‎ای مقدمات متعدد داشته باشد و بعضی از این مقدمات حرام و برخی مباح باشند سؤال این است که اگر امکان اتیان به ذی المقدمه از طریق مقدمه مباح فراهم باشد اما در عین حال این مقدمه ترک شود و با توسل به مقدمه حرام عبد به ذی المقدمه برسد، آیا حرمت از روی این مقدمه برداشته می‎شود و وجوب به عنوان وجوب

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم اجتماع امر و نهی– ادله جواز – دلیل اول و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۱/۰۱   ادله قول به جواز اجتماع امر و نهی ادله قول به امتناع اجتماع امر و نهی مورد رسیدگی قرار گرفت و هیچ یک از چهار دلیل قائلین به امتناع مورد قبول واقع نشد. همانطور که عرض کردیم در مورد اجتماع امر و نهی اقوال مختلفی وجوددارد. تا اینجا یک قول مورد بررسی قرار گرفت و آن هم قول به امتناع بود. قول دوم قول به جواز اجتماع امر ونهی است و البته قول سوم نیز تفصیل در مسئله است، بعضا تفصیلاتی در مورد اجتماع امر و نهی داده شده است که آن‎ها را نیز ذکر خواهیم کرد. اگر

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم وجوب کفایی– مکلف در وجوب کفایی – احتمال هفتم و هشتم – جمع بندی ۱۳۹۸/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد مکلف در واجب کفایی احتمالات مختلفی مطرح شده است. تا کنون شش احتمال بیان شد که به غیر از یک احتمال بقیه احتمالات مبتلا به اشکال بود. احتمال هفتم  در واجب کفایی، مهم مسئله انجام تکلیف است و مباشرت دخالتی ندارد. به عبارت دیگر فرق بین واجب کفایی و واجب عینی ربطی به مکلف ندارد، بلکه به مکلف به مربوط می‎شود. این نگاه به کلی متفاوت از نگاه‎های گذشته است. در احتمالاتی که تاکنون مطرح شد همه نگاه متوجه و معطوف به مکلف بود. فرق بین واجب عینی و کفایی طبق

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم وجوب کفایی– مکلف در وجوب کفایی –احتمال پنجم و ششم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته در مورد تصویر وجوب کفایی به نحوی که محذوری متوجه آن نباشد احتمالاتی ذکر شده است که به برخی از این احتمالات اشاره کردیم. تا کنون چهار احتمال بیان شد:۱. مقصود از مکلف در واجب کفایی مجموع باشد (مجموع من حیث الجموع.) ۲. منظور از مکلف در واجب کفایی جمیع باشد. ۳. واحد غیر معین باشد. ۴.واحد مردد یا فرد مردد باشد. احتمال پنجم  این احتمال را محقق نایینی در این مقام بیان کردند که عبارت است از صرف الوجود. صرف الوجود در مقابل وجود ساری است، وجود ساری یعنی وجودی که در همه

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم وجوب کفایی– مکلف در وجوب کفایی -احتمال دوم و سوم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۰۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مسئله اساسی که در واجب کفایی باید مورد توجه قرار گیرد این است که مقصود از مکلف که یکی از ارکان سه گانه هر واجب می‎باشد، چیست؟ در واجب عینی مکلف کاملا معلوم است اما در واجب کفایی، از یک طرف گفته می‎شود اگر در همه شرایط تکلیف باشد مکلف هستند، به گونه‎ای که اگر هیچ کس به تکلیف عمل نکند همه استحقاق عقاب پیدا می‎کنند ولی اگر من به الکفایه اقدام به اتیان واجب کند تکلیف از بقیه ساقط شده استحقاق عقاب از سایرین برداشته می‎شود و کسی که اقدام به

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم وجوب عینی و کفایی – حقیقت وجوب کفایی – مقصود از مکلف در وجوب کفایی ۱۳۹۸/۰۲/۰۳     واجب عینی و کفایی یکی از تقسیمات واجب، تقسیم واجب به کفایی و عینی است. در گذشته به برخی از این تقسیمات اشاره کردیم و نکاتی که لازم بود درباره برخی از اقسام گفته شود مطرح شد. مثلا در تقسیم واجب تخییری و تعیینی، عمده بحث متمرکز روی این نکته بود که آیا واجب تخییری ثبوتاً امکان دارد یا مستحیل است؟ که این مسئله را در مورد اقل و اکثر نیز مورد بررسی قرار دادیم. یکی از تقسیمات در مورد واجب، تقسیم واجب به کفایی و عینی است. معنای معروف واجب کفایی و عینی

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد وجوب تخییری – تخییر بین اقل و اکثر – بررسی کلام محقق خراسانی – کلام محقق بروجردی و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در تصویر واجب تخییری بین اقل و اکثر بود، عرض کردیم برخی قائل به استحاله وجوب تخییری بین اقل و اکثر شدند. طبق این نظر ثبوتاً امکان وجوب تخییری بین اقل و اکثر وجود ندارد چه در اقل و اکثر تدریجی و چه در اقل و اکثر دفعی. عرض کردیم محقق خراسانی راهی را برای رفع این مشکل بیان و طی کردند که بر اساس آن محذور استحاله وجوب تخییری بین اقل و اکثر برداشته می‎شود. محصل این راه این بود که به هر حال محصِل غرض مولا

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم وجوب تخییری – تخییر بین اقل و اکثر – کلام محقق خراسانی – یک اشکال و پاسخ آن ۱۳۹۸/۰۱/۳۱   تخییر بین اقل واکثر  بحث در اشکالی بود که در مورد تصویر واجب تخییری بین اقل و اکثر مطرح شده است. عرض کردیم جمعی قائل به استحاله وجوب تخییری بین اقل و اکثر شده‎اند. مبنای استحاله و اشکالی که در این رابطه مطرح کرده‎اند، به حسب ظاهر این است که اگر غرض با اتیان به اقل حاصل شود، دیگر جایی برای امتثال اکثر نیست، زیرا غرض از امر با انجام یک بار تسبیحات اربعه حاصل شده است و دیگر جایی برای این نیست که ما بخواهیم تسبیحات اربعه را برای دوم و

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم وجوب تخییری – تخییر بین اقل و اکثر ۱۳۹۸/۰۱/۲۸   تخییر بین اقل واکثر  در ادامه بحث از واجب تخییری و اینکه آیا اساساً واجب تخییری ممکن است یا خیر؟ بحث از تخییر در اقل و اکثر به میان آمده است. در بحث‎های گذشته عمدتاً تلاش کردیم امکان ثبوتی واجب تخییری را اثبات کنیم یعنی اینکه اگر واجبی به نحو تخییری ثابت شود ثبوتا منعی نداشته باشد. اقوال مختلف را ملاحظه کردید و قول حق را بیان کردیم. در ادامه بحث، تخییر بین اقل و اکثر مطرح می‎شود مثل تخییر بین تسبیحات اربعة مرة واحدة و تسبیحات اربعة ثلاث مرات در رکعت سوم و چهارم نماز. اصل این مسئله می‎تواند محل اشکال

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم وجوب تخییری – پاسخ به اشکالات قول پنجم – بررسی کلام محقق نایینی ۱۳۹۶/۰۱/۲۷   خلاصه بحث گذشته عرض کردیم اشکالات چهارگانه‎ای که به مسئله تعلق وجوب تخییری به «فرد مردد» و «فرد علی البدل» مطرح شده، توسط برخی از بزرگان پاسخ داده شده است. پاسخ اشکالات چهارگانه را بیان کردیم و معلوم شد مانعی بر سر راه آن وجود ندارد. پاسخ به یک شبهه در پاسخی که به اشکالات چهار گانه بر اساس آن دو مقدمه داده شد، تأکید روی این بود که به هرحال وجوب متعلق شده به مفاهیم یعنی مفهوم «فرد مردد» و «مفهوم فرد علی البدل» متعلق وجوب است. هرچند این فرد یعنی «فرد مردد لاواقع له فی

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم وجوب تخییری – پاسخ به اشکالات قول پنجم (اشکال دوم و چهارم) ۱۳۹۵/۰۱/۲۶    خلاصه بحث گذشته در مورد واجب تخییری بیان شد که یک نظر این است که متعلق وجوب تخییری «فرد مردد» یا «فرد علی البدل» است. اشکالاتی نسبت به تعلق وجوب به «فرد مردد» یا «فرد علی البدل» مطرح شده است که برخی از بزرگان در صدد پاسخ به این اشکالات بر آمدند. بعضی از  بزرگان با بیان دو مقدمه سعی کردند به این اشکالات جواب دهند. آن دو مقدمه عبارت بود از اینکه: ۱.درست است که «فرد مردد» یا «فرد علی البدل»، «لا واقع له فی الخارج» ولی خود این مفهوم معین است. ۲.صفات نفسانی مثل علم اساساً

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم وجوب تخییری – پاسخ بعضی از بزرگان به اشکالات قول پنجم ۱۳۹۸/۰۱/۲۵   خلاصه بحث گذشته بحث در این بود که چه تصویری از واجب تخییری ارائه دهیم که با حقیقت وجوب سازگار باشد، قول پنجم (که محقق نایینی و برخی دیگر به آن متلزم شدند) این است که آنچه در واجب تخییری متعلق وجوب قرار گرفته عبارت است از «فرد مردد» یا «فرد علی البدل». مجموعا چهار اشکال به این قول وارد شد که اگر یکی از این‎ها را به دیگری برگردانیم، سه اشکال می‏شود. باید ببینیم آیا این اشکالات به این تصویر از وجوب تخییری وارد است یا خیر؟ پاسخ بعضی از بزرگان به اشکالات قول پنجم  بعضی از بزرگان

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم وجوب تخییری – اشکالات قول پنجم (اشکال سوم و چهارم) ۱۳۹۵/۰۱/۲۴   خلاصه بحث گذشته عرض کردیم در مورد وجوب تخییری اقوال و انظاری برای تصویر واجب تخییری ذکر شده است. اصل اشکال این بود که حقیقت وجوب اقتضا می‎کند متعلق آن اتیان شود و ترکش جایز نباشد، اما معنای وجوب تخییری این است که مکلف می‎تواند متعلق آن را ترک کند و این دو با هم ناسازگارند. پس واجب تخییری در واقع با حقیقت وجوب ناسازگار است. زیرا حقیقت وجوب بر این پایه استوار است که ترک متعلق آن جایز نیست یعنی اگر نماز جمعه واجب باشد معنایش این است که ترک آن اصلا جایز نیست و معنای تخییری بودن وجوب