دروس

جلسه ۲۵ – PDF  جلسه بیست و پنجم ۵- عمر بن حنظله                  ۱۳۹۳/۰۲/۰۹   ۵- عمر بن حنظله در مورد وثاقت عمر بن حنظله هم اختلاف واقع شده، تا اینجا در وثاقت و عدم وثاقت چهار نفر، یعنی علی بن ابی حمزه بطائنی، محمد بن سنان، سهل بن زیاد و معلی بن خنیس بحث کردیم، نفر پنجم عمر بن حنظله است، در مورد این شخص هم اختلاف شده لکن اختلافی که در مورد او واقع شده با اختلافی که در مورد روات گذشته صورت گرفته متفاوت است، در مورد روات قبلی که تا کنون مورد بحث قرار گرفتند اختلاف در این بود که آیا اینها ثقه هستند یا ضعیف؟ یعنی یک طرف از دو طرف اختلاف قائل به وثاقت

جلسه ۲۴ – PDF  جلسه بیست و چهارم ۴- معلی بن خُنیس ۱۳۹۳/۰۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم چند دلیل بر وثاقت معلی بن خُنیس اقامه شده که این ادله را در جلسه گذشته اشاره کردیم که اجمال آن ادله همان ادله‏ای بود که در گذشته هم بر وثاقت روات دیگر به آنها استناد شد؛ از جمله روایت اجلّاء، وقوع در اسناد تفسیر علی بن ابراهیم و مهمترین آنها بعضی روایاتی بود که در مدح معلی بن خنیس وارد شده است. ما گفتیم روایت اجلاء به تنهایی دال بر وثاقت نیست اما وقوع معلی بن خنیس در بخش اول از تفسیر علی بن ابراهیم قمی می‏تواند وثاقت او را ثابت کند چون آنچه محل اشکال است وقوع در بخش

جلسه ۲۳ – PDF  جلسه بیست و سوم ۴- معلی بن خُنیس                        ۱۳۹۳/۰۲/۰۲   ۴- معلی بن خنیس روایاتی که در کتب اربعه از معلی بن خنیس نقل شده به اندازه روایات افرادی که در گذشته مورد بررسی قرار گرفتند نیست، اما بنا بر آنچه مرحوم علامه در رجال فرموده در کتب اربعه حدود۸۰ روایت از معلی بن خنیس نقل شده، البته بعضی از روایات هم صرفاً با نام معلی در کتب اربعه ذکر شده است. اقوال به طور کلی سه قول درباره وثاقت و عدم وثاقت معلی بن خُنیس بیان شده: قول اول: اکثراً قائل به وثاقت معلی بن خنیس شده‏اند، شیخ طوسی از متقدمین و ابن طاووس، وحید بهبهانی، محقق کاظمی و مرحوم آقای خویی از متأخرین از جمله کسانی

جلسه ۲۲ – PDF  جلسه بیست و دوم ۳- سهل بن زیاد آدمی ۱۳۹۳/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد سهل بن زیاد بود، عرض کردیم سه قول درباره سهل بن زیاد وجود دارد، ادله وثاقت سهل را بیان کردیم، بعضی از این ادله دچار اشکال بود اما بعضی از آنها هم قابل دفاع است. در مقابل وجوهی هم بر ضعف سهل بن زیاد اقامه شده که به آنها اشاره می‏کنیم. ادله ضعف سهل بن زیاد دلیل اول: کلمات بزرگان علم رجال عمده‏ترین دلیلی که بر ضعف سهل اقامه شده استناد به کلمات بزرگان علم رجال درباره اوست. نجاشی، شیخ، کشّی، ابن غضائری و محقق حلی از جمله کسانی هستند که سهل بن زیاد را متهم به ضعف کرده‏اند.

جلسه ۲۱ – PDF  جلسه بیست و یکم ۳- سهل بن زیاد آدمی ۱۳۹۳/۰۱/۲۴   ۳- سهل بن زیاد آدمی سهل بن زیاد از کسانی است که روایات زیادی در کتب اربعه از او نقل شده، مرحوم آقای خویی عدد روایاتی که از او در کتب اربعه نقل شده را بالغ بر ۲۳۰۰ روایت شمرده است. البته این تعداد قطعاً شامل احادیث مکرر که در ابواب مختلف ذکر شده هم می‏شود، شاید اگر مکرّرات را از این تعداد کم کنیم تعداد روایاتی که در کتب اربعه از سهل بن زیاد نقل شده کمتر از عددی باشد که مرحوم آقای خویی نقل کرده است ولی در هر صورت روایاتی که از سهل بن زیاد در کتب اربعه نقل شده روایات زیادی است.

جلسه ۲۰ – PDF  جلسه بیستم ۲ – علی بن ابی حمزه بطائنی ۱۳۹۲/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در وثاقت علی بن ابی حمزه بطائنی بود، عرض کردیم ادله‏ای بر وثاقت او اقامه شده که ما به سه دلیل در این رابطه اشاره کردیم؛ اول: وقوع در اسناد تفسیر علی بن ابراهیم قمی، دوم: روایت اجلّاء و سوم: کلمات بعضی از اعلام علم رجال درباره علی بن ابی حمزه بطائنی. دلیل ضعف علی بن ابی حمزه: کلام بزرگان علم رجال دلیل ضعف علی بن ابی حمزه بعضی از روایات و کلماتی است که بعضی از بزرگان علم رجال در مورد او نقل کرده‏اند. ۱- کشّی عن ابن مسعود عن ابی الحسن علی بن فضال عن ابی الحسن الرضا (ع)

جلسه ۱۹ – PDF  جلسه نوزدهم ۲- علی بن ابی حمزه بطائنی ۱۳۹۲/۱۲/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد مذهب علی بن ابی حمزه بطائنی دو دسته روایت وارد شده که در یک دسته از روایات گفته شده او تا آخر عمرش بر وقف باقی مانده و از آن رجوع نکرده اما در دسته دیگری از روایات اشاره شده که او از وقف رجوع کرده است، البته اصل اینکه علی بن ابی حمزه بطائنی واقفی بوده مورد اتفاق هر دو دسته از روایات است لکن اختلاف در این است که آیا از وقف رجوع کرده یا نه؟ ما به روایات دسته اول (روایات دال بر عدم رجوع از وقف) اشاره کردیم و در رابطه با دسته دوم (روایات

جلسه ۱۸ – PDF  جلسه هجدهم ۲- علی بن ابی حمزه بطائنی ۱۳۹۲/۱۲/۰۴   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون علی بن ابی حمزه بطائنی بود، جهت اولی از جهاتی که درباره او لازم است مورد بحث قرار گیرد مسئله مذهب اوست، گفتیم در رابطه با مذهب او دو قول وجود دارد؛ بعضی معتقدند او واقفی بوده و تا آخر عمرش هم از وقف رجوع نکرده که مشهور این نظر را پذیرفته‏اند لکن بعضی دیگر معتقدند او از مذهب خود رجوع کرده است. برای صحت و سقم این مسئله چاره‏ای جز رجوع به روایاتی که در این رابطه نقل شده نداریم. دو دسته روایت درباره مذهب علی بن ابی حمزه ذکر شده که ما به چهار روایت در جلسه گذشته اشاره

جلسه ۱۷ – PDF  جلسه هفدهم ۱- محمد بن سنان ۲- علی بن ابی حمزه بطائنی ۱۳۹۲/۱۱/۲۹   نتیجه آخرین مطلبی که لازم است درباره محمد بن سنان گفته شود این است که با توجه به کثرت روایاتی که از طریق محمد بن سنان نقل شده کما اینکه عرض کردیم صدها روایات از او در کتب اربعه و غیره وارد شده، بالاخره تکلیف ما در رابطه با روایات او چیست؟ آنچه از مطالب گذشته معلوم شد این است که ضعف محمد بن سنان ثابت نشده بلکه حتی می‏توان ادعا کرد با توجه به ادله‏ای که بر مدح و وثاقت او اقامه شده جانب وثاقت او رجحان دارد و مشکلی هم که درباره او ذکر شد که میل به غلو داشته

جلسه ۱۶ – PDF  جلسه شانزدهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۱۱/۲۷   جمع بندی عرض کردیم بعضی از روات از حیث وثاقت و ضعف مورد اختلاف واقع شده‏اند، یکی از این اشخاص محمد بن سنان است، ما ادله مدح و قدح محمد بن سنان را ذکر و مورد بررسی قرار دادیم. فقط یک مطلبی درباره محمد بن سنان باقی مانده و آن اینکه آیا روایاتی که از طریق محمد بن سنان نقل شده پذیرفته می‏شود یا نه؟ نخست یک جمع بندی کلی در مورد محمد بن سنان ارائه می‏دهیم و بعد نظر خود را درباره پذیرش یا عدم پذیرش روایات او اعلام خواهیم کرد. به طور کلی آنچه از مجموع مطالبی که تا کنون گفتیم بدست می‏آید این است که

جلسه ۱۵ – PDF  جلسه پانزدهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۱۱/۰۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد محمد بن سنان عرض کردیم اشکالاتی نسبت به وثاقت او مطرح شده، در مقابل ادله‏ای هم دال بر وثاقت او ذکر شده که دلیل اول را در جلسه گذشته مورد بررسی قرار دادیم. بررسی دلیل دوم دلیل دوم روایت اجلّاء از محمد بن سنان بود، ما قبلاً در بحث توثیق عام این مسئله را مورد رسیدگی قرار دادیم که صرف روایت اجلّاء از شخصی دلیل بر توثیق نیست، در صورتی روایت اجلّاء دال بر توثیق است که احراز کنیم راوی از کسانی است که فقط از ثقه روایت می‏کند، چون در مورد گروهی از روات آمده که «لایروون الا عن ثقة» و در

جلسه ۱۴ – PDF  جلسه چهاردهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۱۱/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد محمد بن سنان بود که عرض کردیم وثاقت و عدم وثاقت او مورد اختلاف واقع شده، ادله قائلین به مدح و اعتبار او را ذکر کردیم، دلیل قدح او را هم بیان کردیم. ما اکنون با دو دسته از ادله مواجهیم، البته ادله مادحه از نظر شواهد و تعداد از ادله قدح و ضعف بیشترند، حال باید این ادله را بررسی کنیم ببینیم حق در مسئله چیست که اگر ادله مدح، اعتبار و وثاقت محمد بن سنان را ثابت کند و ادله و وجوه قادحه هم ضعف و بی اعتباری او را اثبات کند باید برای جمع بین این ادله و بر

جلسه ۱۳ – PDF  جلسه سیزدهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم درباره وثاقت و ضعف محمد بن سنان اقوال مختلفی وارد شده، ما دلیل بر ضعف و قدح او را که عمدةً استناد به بعضی از کلمات علماء علم رجال بود بیان کردیم، در مقابل بر وثاقت او هم به اموری استدلال شده، یکی از این امور نظرات بعضی از اعلام علم رجال درباره محمد بن سنان است که عرض کردیم بعضی از این انظار از ناحیه کسانی است که خودشان درباره محمد بن سنان قدح کرده اما در موضع دیگری به مدح او پرداخته‏اند که ما به بعضی از آن کلمات اشاره کردیم، دلیل دوم بر مدح محمد بن سنان روایت اجلاء بود،

جلسه ۱۲ – PDF  جلسه دوازدهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۱۰/۲۲   بحث در مورد محمدبن‏سنان بود، عرض کردیم او از جمله کسانی است که اقوال مختلفی در مورد او ذکر شده است، بعضی او را مدح، بعضی او را قدح و بعضی هم در مورد او توقف کرده‏اند، در جلسه گذشته پیرامون قول به ضعف محمدبن‏سنان مطالبی را عرض کردیم، گفتیم برای اثبات این مدعا عمدتاً به کلمات بعضی از اعلام علم رجال استناد شده، ما کلمات نجاشی، کشی و شیخ مفید را در این رابطه عرض کردیم، کلمات دیگری هم در مورد محمدبن‏سنان وارد شده که امروزه به آن اشاره می‏کنیم. ادامه نظرات اعلام رجال درباره محمد بن سنان کلام شیخ طوسی ایشان در چند موضع در رابطه

جلسه ۱۱ – PDF  جلسه یازدهم ۱- محمد بن سنان ۱۳۹۲/۰۹/۲۶   بررسی وثاقتِ روات مورد اختلاف بعد از مباحثی که درباه موضوعات مختلف علم رجال داشتیم که مباحث مهمی هم بود از جمله بحث از مصادر رجالی، مصادر اولیه، مصادر ثانویه، جوامع روایی اولی، جوامع روایی ثانوی، کتب اربعه، توثیقات عامه و خاص، طرق تحمل و نقل روایات بحث جدیدی که به آن خواهیم پرداخت که بحث مهمی است و در استنباط روایات کاربرد زیادی دارد بحث درباره بعضی از اشخاص است که مورد اختلاف واقع شده‏اند که آیا این اشخاص ثقه‏اند یا نه؟ روایات آنها قابل قبول است یا نه؟ بعضی از اشخاص به ضعف شهرت پیدا کرده و مشهور آنها را ضعیف دانسته اما در مقابل عده‏ای

جلسه ۱۰ – PDF  جلسه دهم نسخه- رساله- مسائل- نوادر ۱۳۹۲/۰۹/۲۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در انحاء نقل روایت بود، عرض کردیم روایت به طرق مختلفی نقل می‏شود، اولین طریق برای نقل روایت، کتاب یا اصل بود. به اقوال مختلف پیرامون تفاوت کتاب و اصل اشاره کردیم و مقتضای تحقیق در مسئله را هم بیان کردیم. عدم دلالت اصل بر اعتبار صاحب اصل نکته‏ای که در ادامه این بحث لازم است مورد اشاره قرار گیرد این است که آیا صرف اینکه کسی دارای اصل باشد مستلزم معتبر بودن او یا مدح اوست یا نه؟ یعنی همین که گفته شود اصلی به شخصی منتسب است مثل اصلی که ابان بن تغلب، ابان بن عثمان، زیاد بن منذر و امثال اینها

جلسه ۹ – PDF  جلسه نهم طریق اول: اصل ۱۳۹۲/۰۹/۱۷   کیفیت نقل روایت درباره کیفیت نقل روایت چندین راه و طریق وجود دارد: طریق اول: اصل معنای کتاب معلوم است اما باید ببینیم اصل به چه معناست و نسبت اصل و کتاب چیست؟ آنچه اجمالاً در بدو امر می‏توان گفت این است که کتاب اعم از اصل است، یعنی هر اصلی کتاب است ولی هر کتابی اصل محسوب نمی‏شود. در رابطه با معنای اصل چندین قول وجود دارد: قول اول: اصل عبارت است از هر چیزی که اصحاب امام صادق (ع) آن را تصنیف کرده باشند، یعنی آن چیزهایی را که مصنفین به طور مستقیم و بدون واسطه از امام صادق (ع) استماع کرده‏اند و پاسخ‏هایی که امام صادق

جلسه ۸ – PDF  جلسه هشتم فواید اجازه و آثار مترتب بر آن ۱۳۹۲/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در آخرین طریق ذکر شده در باب تحمل روایت یعنی طریق وِجاده این شد که وِجاده طریقی است که نمی‏توان گفت به خاطر مقرون نبودن به اجازه، نقل و عمل به روایاتی که از این طریق اخذ شده جایز نیست. البته در مقام نقل نمی‏توان از الفاظی که ظهور در اجازه دارد استفاده کرد. پس نفس اجازه در اعتبار این طریق (وِجاده) مدخلیت ندارد و آنچه در این طریق مشاهده می‏شود این است که انتساب روایات مأخوذ از این طریق به صاحب کتاب معلوم است و سند آن هم معلوم است که آن سند یا معتبر است یا نه ولی

جلسه ۷ – PDF  جلسه هفتم طرق تحمل روایت (وجاده) ۱۳۹۲/۰۹/۰۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به سه دلیل برای اثبات عدم جواز نقل و عمل به روایاتی که از طرق وجاده تحمل شده تمسک شده است یعنی به کتاب، سنت و سیره عقلائیه برای اثبات این مدعا تمسک شد. اما در اینکه آیا این ادله وافی به مقصود است یا نه عرض کردیم آنچه از کتاب استفاده می‏شود بر خلاف مدعای قائل این است که روایاتی که به این طریق تحمل می‏شود مشمول آن عمومات نیست، به طور کلی مشکله این طریق (وجاده) این است که می‏گویند مقرون به اجازه نیست و گفتند روایتی که مقترن به اجازه نیست مشمول عمومات نهی از عمل به ظن می‏شود. اشکال

جلسه ۶ – PDF  جلسه ششم طرق تحمل روایت (وجاده) ۱۳۹۲/۰۹/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محل نزاع جایی است که «واجد» کتاب یا روایتی را یافته و آن روایت، نه خبر متواتر است و نه خبر واحدِ مقرون و متضمن اجازه که چنین کتاب یا روایتی محل نزاع واقع شده که آیا روایت آن و عمل به آن جایز است یا نه؟ لذا خبر متواتر یا خبر مقرون به اجازه از محل بحث خارج است و بحث در خبری است که مقرون به اجازه نیست و به طریق سماع یا کتابت و امثال آن هم تحمل نشده بلکه واجد یک کتاب یا روایتی را دیده و روایت را از آن نقل می‏کند. گفته شد اقوال مختلفی در رابطه