جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم ویژگیهای عابد – نکته ۱۳۹۸/۰۹/۰۹ «فَأَمَّا حَقُ‏ اللَّهِ‏ الْأَكْبَرُ فَأَنَّكَ تَعْبُدُهُ لَا تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً»، بزرگترین حق خداوند بر انسان این است که انسان خدا را عبادت کند و در عبادت خودش کسی را شریک قرار ندهد. بحث ما در مورد معنای «تعبده» بود؛ گفتیم اجمالا اگراین عبارت بخواهد معنایش روشن شود، باید درباره سه ضلع آن بحث شود. یک ضلع آن حقیقت عبادت است که اصلا حقیقت عبادت چیست. گفتیم حقیقت عبادت نهایت خضوع و خشوع قلبی و باطنی و ظاهری در برابر معبود است. ضلع دوم معبود است؛ معبود کیست؟ کسی که الوهیت تامه و مستقله دارد، خالق است و ربوبیت تامه و مستقله دارد؛ این نشانه‌های معبود حقیقی است؛

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم خالقیت – ۳. خالقیت – استقلال در ارکان سه گانه ۱۳۹۸/۰۸/۲۹ شرح رساله الحقوق در ادامه بحث رسالة الحقوق سخن به اینجا رسید که حق الله الاکبر بر انسان آن است که او را عبادت کند و در این عبادت چیزی را شریک خداوند قرار ندهد، «فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ‏ تَعْبُدُهُ‏ لَا تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً». ما درباره اضلاع سه‌گانه عبادت اجمالا مطالبی را عرض کردیم. آخرین مطلبی که گفتیم، این بود که معبود متقوم به سه چیز است؛ ما گفتیم برای عبادت سه رکن وجود دارد، یکی اصل عبادت و اینکه حقیقت عبادت چیست؛ دوم، معبود کیست؛ سوم، عابد به چه کسی می‌گویند و او چه ویژگی‌‌ای باید داشته باشد. حقیقت عبادت را

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مقومات معبود حقیقی : ۱. ربوبیت – ۲. الوهیت ۱۳۹۸/۰۸/۲۲ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در شرح جمله اول رسالة الحقوق امام سجاد(ع) بود؛ «فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ تَعْبُدُهُ لَا تُشْرِكُ‏ بِهِ‏ شَيْئا»، بزرگترین حق خداوند بر انسان این است که او را عبادت کند. ما بعد از بیان مقدمات، رسیدیم به این جمله و گفتیم که عبادت سه طرف دارد؛ یکی خودِ عبادت و حقیقت عبادت است؛ اصلا حقیقت عبادت چیست؟ ما این را به تفصیل توضیح دادیم. ضلع دوم، معبود است؛ و ضلع سوم، عابد است. در مورد حقیقت عبادت سخن گفتیم؛ درباره ویژگی‌های معبود هم به صورت کلی مطالبی عرض کردیم؛ در مورد عابد هم بعداً بحث خواهیم کرد. آیاتی

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم ویژگی‌های معبود حقیقی ۱۳۹۸/۰۷/۲۰ در سال گذشته مجموعاً حدود هفده جلسه بخشی از درس در روزهای چهارشنبه را به شرح رسالة الحقوق امام سجاد اختصاص دادیم. بعد از بیان مقدماتی که لازم بود مطرح شود، در مورد جمله اول این رساله یعنی حق خداوند بر انسان مطالبی را عرض کردیم. تعبیر این بود: «فَأَمَّا حَقُ‏ اللَّهِ‏ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ تَعْبُدُهُ لَا تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً»، بزرگترین حق خداوند بر انسان این است که عبادت شود. توضیح دادیم که حقیقت عبادت به چه معناست و چرا انسان باید عبادت کند، فلسفه عبادت چیست، تا روشن شود که بزرگترین حق خداوند بر انسان این است که انسان او را عبادت کند، نه از این باب که خداوند نیاز

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مروری بر مطالب گذشته – انسان موجودی نیازمند و در جستجوی کمال مطلق – خلاصه بحث ۱۳۹۸/۰۵/۰۴ مروری بر مطالب گذشته حق الله الاکبر بر انسان این است که انسان او را عبادت کند. امام سجاد فرمودند: «… اَمّا حَقُّ اللّه الاکْبَرُ فَاِنَّكَ تَعْبُدُهُ …» در بحث از به این حق بزرگ خداوند یعنی عبادت، بعد از بیان حقیقت عبادت، نوبت به بیان فلسفه عبادت رسید. مقدمه‎ای را توضیح دادیم. گفتیم کمال هر موجودی در فعلیت یافتن همه استعدادهای اوست. بر این اساس کمال انسان در فعلیت یافتن استعدادهای مختلف اوست و گفتیم: چون انسان دو بعد دارد هم بعد نظری و هم بعد عملی، کمال او در تعالی این دو جهت است. انسان

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم خلاصه جلسه گذشته – فلسفه عبادت – ادامه مقدمه ۱۳۹۸/۰۱/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در بزرگترین حق خداوند بر انسان بود، یعنی عبادت و پرستش خداوند. البته اینکه این پرستش چه ویژگی‌ای باید داشته باشد، را بعداً خواهیم گفت. نکاتی در مورد عبادت بیان کردیم که اساساً حقیقت عبادت چیست. عبادت تکوینی که انسان همانند سایر موجودات دارد که عبارت است از اینکه انسان تکویناً تحت اراده و فرمان الهی در نظام علّی و معلولی زندگی می‌کند، این خودش یک نوع سر سپردگی و خضوع تکوینی است. عبادتی که اینجا منظور است، عبادت تشریعی است. عبادتی که با اختیار و اراده انجام می‌دهد. این را هم توضیح دادیم که حقیقت آن عبادتی که انسان

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم فلسفه عبادت – مقدمه ۱۳۹۸/۰۱/۲۲ در مورد جمله اول امام سجاد(ع) در رسالة الحقوق مطالبی را عرض کردیم. چون مدتی فاصله افتاده این جمله را بار دیگر می‌خوانم: «فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ‏ تَعْبُدُهُ‏ لَا تُشْرِكُ‏ بِهِ شَيْئاً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ بِإِخْلَاصٍ جَعَلَ لَكَ عَلَى نَفْسِهِ أَنْ يَكْفِيَكَ أَمْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ يَحْفَظَ لَكَ مَا تُحِبُّ مِنْهَا»؛ اما حق بزرگ خداوند بر تو آن است که او را عبادت کنی و بپرستی. البته این عبادت و پرستش باید خصوصیتی داشته باشد و آن اینکه شرک در آن راه نداشته باشد. بحث ما در مورد عبادت بود؛ عرض کردیم عبادت به معنای سرسپردگی و خضوع و تسلیم بودن در برابر خداوند تکویناً در ذات

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم عبادت بزرگترین حق خداست – عبادت تشریعی – حقیقت عبادت – پاسخ به یک اشکال  ۱۳۹۷/۱۲/۲۵ عبادت بزرگترین حق خداست در فقره اول این رساله، این جمله را از امام سجاد(ع) نقل کردیم: «فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ تَعْبُدُهُ لَا تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً فَإِذَا فَعَلْتَ‏ ذَلِكَ‏ بِإِخْلَاصٍ‏ جَعَلَ‏ لَكَ‏ عَلَى‏ نَفْسِهِ أَنْ يَكْفِيَكَ أَمْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ يَحْفَظَ لَكَ مَا تُحِبُّ مِنْهَا». جلسه گذشته عرض کردیم این بزرگترین حق خدا بر انسان است. عبادت بزرگترین حق خداست. ما عرض کردیم عبادت در واقع به معنای نهایت تسلیم، خضوع، خشوع، بندگی در برابر خداست. منتهی تارة ما این عبادت را به نحو تکوینی ملاحظه می‌کنیم، یعنی اینکه همه موجودات تحت فرمان خدا هستند؛ در

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم بزرگترین حق خدا ۱۳۹۷/۱۲/۱۶ بزرگترین حق خدا بعد از مقدمه‌ای که امام سجاد(ع) در آن به نحو اجمالی به حقوق مختلف انسان‌ها و حق خداوند بر انسان‌ها اشاره کردند، حال تفصیلاً شروع می‌کنند به برشمردن این حقوق. می‌فرماید: «فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ فَإِنَّكَ‏ تَعْبُدُهُ‏ لَا تُشْرِكُ‏ بِهِ شَيْئاً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ بِإِخْلَاصٍ جَعَلَ لَكَ عَلَى نَفْسِهِ أَنْ يَكْفِيَكَ أَمْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ يَحْفَظَ لَكَ مَا تُحِبُّ مِنْهَا». اما حق الله الاکبر ـ یعنی بزرگترین حق خدا ـ بر انسان این است که تو او را عبادت کنی، آن هم عبادتی که کسی را با او در این عبادت شریک قرار ندهی؛ یعنی یک عبادت خالصانه. پاداش عبادات خالصانه خدا چیست؟ اگر عبادت بدون

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم اشاره ای اجمالی به حقوق ۱۳۹۷/۱۲/۰۳ اشاره ای اجمالی به حقوق امروز مقدمه‎ای که امام سجاد(ع) در رسالة الحقوق فرموده، را بخوانم و از آن عبور کنم. تقریباً نیمی از مقدمه را خواندیم؛ قبل از اینکه یکایک حقوق به تفصیل بیان شود، امام سجاد(ع) اشاره‎ی اجمالی به این ۵۱ حق کرده‎اند. «وَ حُقُوقُ‏ رَعِيَّتِكَ‏ ثَلَاثَةٌ أَوْجَبُهَا عَلَيْكَ حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالسُّلْطَانِ ثُمَّ حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالْعِلْمِ فَإِنَّ الْجَاهِلَ رَعِيَّةُ الْعَالِمِ وَ حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالْمِلْكِ مِنَ الْأَزْوَاجِ وَ مَا مَلَكْتَ مِنَ الْأَيْمَانِ». حق رعیت بر انسان سه گونه است؛ منظور از رعیت یعنی کسانی که تحت سرپرستی و تکفل انسان هستند که خداوند متعال رعایت این حقوق را واجب کرده است. یکی کسی که تحت سیطره و