جلسه ۶ – PDF جلسه ششم انظار مختلف درباره منشأ حقوق – نظریه اول: طبیعت – نظریه دوم: توافق جمعی – نظریه سوم: خداوند ۱۳۹۷/۰۹/۲۱ انظار مختلف درباره منشأ حقوق بحث به اینجا رسید که در گام اول و قبل از تبیین انواع حقوق، باید منشأ حق برای ما معلوم شود. اینکه امام سجاد(ع) در این بیان نورانی، حقوقی را بر انسان نسبت به خداوند، نسبت به دیگران و نسبت به خودش مطرح کرده، این حقوق از کجا ناشی شده است؟ این بحث بسیار مهمی است و تقریباً همه صاحب نظران مکاتب حقوقی، قبل از هر چیز به دنبال پاسخ به این سؤال بوده و هستند که اساساً منشأ حق کجاست؛ اینکه یک انسان به گردن انسان دیگر حق دارد،

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم گستره حق در اسلام – تلازم حق و تکلیف – منشأ حقوق ۱۳۹۷/۰۹/۱۴ شرح رسالة الحقوق امام سجاد (ع) گفتیم ابتدا باید معنای حق را بدانیم؛ حق را در اصطلاحات مختلف معنا کردیم و نهایتاً گفتیم آنچه که می‎تواند در اینجا مورد نظر باشد، حقّ حقوقی و حقّ اخلاقی است؛ یعنی حق در دایره علم حقوق و حق در دایره علم اخلاق. از بین اصطلاحات حق، این دو حق و البته بیشتر حقّ اخلاقی مورد نظر است. گستره حق در اسلام ولی حق در اسلام و براساس آموزه‎های دینی و معارف اهل بیت(ع)، یک معنایی اعم از حق اخلاقی و حق حقوقی دارد. در واقع باید اینطور بگوییم که این حق، هم آن معنایی

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم معنای حق ۱۳۹۷/۰۹/۰۷ بحث در رساله حقوق با مقدمه‎ای مبنی بر شرح کلمه «حق» و توضیح کلمه «حقوق» آغاز شد. در دو جلسه گذشته، به معنای لغوی و اصطلاحی حق در علوم مختلف و حوزه‎های گوناگون اشاره کردیم. در علم حکمت و فلسفه، علم حقوق، علم سیاست، علم اخلاق، و نیز اجمالاً کاربردهای واژه حق  در قرآن را بیان کردیم. نکته‎ای که الان باید به آن پاسخ دهیم، آن است که حق در این رساله و در این کلام و بیان امام سجاد(ع) به چه معناست؟ اگر بخواهیم در بین این معانی اصطلاحی، معنایی را که در این رساله بدان پرداخته شده ذکر کنیم، به دو معنا می‎توان اشاره کرد: یکی معنای حق در

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم شرح رساله حقوق امام سجاد(ع) – معنای حق در اخلاق – معنای حق در علم سیاست – حق در قرآن ۱۳۹۷/۰۸/۳۰ شرح رساله حقوق امام سجاد(ع) عرض شد مناسب است مقدمتاً درباره معنای «حق» نکاتی را عرض کنیم؛ چه اینکه در رساله حقوق امام سجاد(ع) اساساً بر حق تأکید شده و حقوقی را در سه ضلع ارتباطی انسان بیان کرده است: ارتباط انسان با خدا که این یک حق است؛ ارتباط انسان با دیگران، به حسب ضرورت‎هایی که باید بیان می‎شد؛ ارتباط انسان با خودش. اولاً باید ببینیم حق چیست، تا برسیم به این که این حقوق را بشناسیم. گفتیم برای حق در لغت معانی بسیاری ذکر شده است؛ در اصطلاح نیز به حسب

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم معنای لغوی حق – معنای اصطلاحی حق – معنای حق در فلسفه – معنای حق در فقه – معنای حق در حقوق ۱۳۹۷/۰۸/۲۳ شرحی بر رساله حقوق امام سجاد(ع)  همان طور که می‎دانید، این رساله به عنوان رساله حقوق شناخته شده است. در این رساله حدود ۵۰ یا ۵۱ حق برشمرده شده است. ما نمی‎خواهیم تفصیلاً به مقدمات این بحث بپردازیم؛ اما اجمالاً دو مطلب را قبل از ورود به شرح کلمات امام سجاد(ع) باید توضیح دهیم. یکی اینکه معنای حق چیست؟ دوم اینکه منشأ حق چیست؟ امام سجاد(ع) در اینجا کلمه حق را بیش از ۵۰ بار تکرار کرده‎اند؛ حق الله علی الناس، حق الناس علیهم، حق الناس علی نفسه. سه قسم از

جلسه ۱ – PDF جلسه اول سند رساله حقوق – محتوای رساله حقوق ۱۳۹۷/۰۷/۱۸ سند رساله حقوق آنچه که به عنوان رساله حقوق امام سجاد معروف شده، در واقع یک مطلبی است که از امام سجاد نقل شده و منبع آن: ۱. تحف العقول است که ابن شعبه حرانی نوشته. در بحث‎های رجالی درباره کتاب تحف العقول و اعتبار یا عدم اعتبار آن بحث کردیم. این روایت، در کتاب تحف العقول تألیف ابن شعبه حرانی ـ متوفی ۳۸۱ قمری ـ آمده است. مشکل تحف العقول چه بسا این است که  روایات را با سند نقل نکرده است؛ یعنی روایاتی که در کتاب تحف العقول آمده، نوعاً سند آن ذکر نشده است. ۲. دیگری، کتاب خصال شیخ صدوق است که یک