دروس

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل چهارم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۴           دلیل چهارم دلیل چهارم بر حرمت نظر به وجه و کفین زن اجنبیه آیه: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّـهُ غَفُورًا رَّحِيمًا» ، ای پیامبر به همسران و دخترانت و نیز زنان مؤمنان بگو جلباب‌های خود را بر روی خود قرار دهند؛ این کار برای اینکه شناخته نشوند و مورد آزار و اذیت قرار نگیرند بهتر است؛ خداوند غفور و آمرزنده رحیم است. توضیح آیه و شأن نزول آن در مورد این آیه بحث بسیار است. عمدتا در

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل سوم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۳         دلیل سوم بحث در دلیل سوم عدم جواز نظر به دست‌ها و صورت اجنبیه بود. دلیل سوم آیه ۳۱ سوره نور است: «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ». عرض کردیم مرحوم آقای خویی در تقریب استدلال به این آیه می‌فرماید آیه متصدی بیان دو حکم است؛ حکم اول از «لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» استفاده می‌شود. حکم دوم از «لایبدین زینتهن الا لبعولتهن» استفاده می‌شود. فرق این دو از دو جهت است: یکی اینکه در اولی لام ذکر نشده و

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- بررسی دلیل دوم- دلیل سوم ۱۳۹۸/۱۰/۰۲         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت نظر به وجه و کفین بود. عرض کردیم به چند دلیل برای عدم جواز نظر به دست‌ها و صورت زن نامحرم و اجنبیه استدلال شده است. دلیل اول آیه غض بود که ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت؛ مشخص شد که دلالت بر حرمت نظر ندارد. دلیل دوم آیه حجاب بود، یعنی «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ» . مستدل می‌گوید براساس این آیه هرگونه سؤال و درخواست از زنان پیامبر(ص) باید مِن وراء الحجاب باشد؛ یعنی یک

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله حرمت- دلیل اول و بررسی آن- دلیل دوم ۱۳۹۸/۱۰/۰۱         مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیه گفتیم در مسأله هجدهم در دو مقام بحث صورت می‌گیرد؛ مقام اول درباره نظر به اجنبیه فیما عدا الوجه و الکفین است. تا اینجا بحث ما درباره مقام اول بود؛ اگرچه بحث طولانی شد اما برخی از مباحثی که در مقام اول مطرح شد، بحث‌های کلی بود و اختصاص به خصوص این مسأله ندارد و در مواضع دیگری به این بحث‌ها نیازمندیم. مقام دوم درباره نظر به وجه و کفین است. عبارت امام(ره) در تحریر این است: «و

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت نظر با ریبة و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۳۰         ادله حرمت نظر با ریبه و بررسی آنها بحث در حکم تلذذ و ریبه بود؛ یعنی نظر با تلذذ و ریبه آیا حرام است یا خیر. حکم نظر با تلذذ را بررسی کردیم؛ اما نظر با ریبه چه حکمی دارد؟ گفته شد معنای ریبه خوف الوقوع فی الحرام است، یعنی نگاهی که در آن ترس از وقوع در حرام وجود دارد. این نگاه لزوماً با تلذذ همراه نیست؛ ممکن است در مواردی با نظر با تلذذ مجتمع شوند اما خودش یک عنوان مستقل است؛ نگاهی است

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- بررسی ادله اختصاص حرمت به قصد تلذذ ۱۳۹۸/۰۹/۲۶         خلاصه جلسه گذشته بعد از آنکه معنا و مفهوم تلذذ و ریبه معلوم شد، نوبت به بررسی کلی حکم حرمت نگاه با تلذذ و ریبه رسید. عرض کردیم نگاه با تلذذ بنابر ارتکاز متشرعه، اجماع و برخی از نصوص و روایاتی که در بعضی مواضع وارد شده قطعا حرام است و چه بسا در این مسأله مخالفی هم نباشد. تنها بحثی که در مورد نگاه با تلذذ مطرح شد، این است که آیا تحریم مختص به جایی است که نگاه به قصد تلذذ باشد یا اعم است.

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- بررسی کلی حرمت نظر با تلذذ و ریبة ۱۳۹۸/۰۹/۲۵           بررسی کلی حرمت نظر با تلذذ و ریبة بحث در معنا و مفهوم دو عنوان تلذذ و ریبه بود. محصّل بحث گذشته این شد که معنای تلذذ واضح و روشن است. معنای ریبه هم خوف الوقوع فی الحرام است. بر این اساس نسبت بین تلذذ و ریبه عموم و خصوص من وجه است. بعد از اینکه معنای تلذذ و ریبه مشخص شد، بحث در برخی از احکام مربوط به این دو عنوان است. ملاحظه فرمودید در مواضع مختلف گفته شده که مثلا نگاه چه با

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- معنای تلذذ و ریبة ۱۳۹۸/۰۵/۲۴           معنای تلذذ و ریبه از مقام اول بحث مطلبی باقی مانده که لازم است این مطلب هم مورد رسیدگی قرار گیرد. در مسأله هجدهم امام(ره) درباره نظر به اجنبیه به غیر از وجه و کفین، یعنی مو و سایر اعضای بدن او فرمودند نظر جایز نیست. مبنای حرمت نظر به اجنبیه هم معلوم شد. لکن در ذیل آن فرموده‌اند: «سواء کان فیه تلذذ و ریبة أم لا»، نظر به اجنبیه مطلقا حرام است، چه با تلذذ و ریبه باشد و چه بدون تلذذ و ریبه. مسأله تلذذ و ریبه

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل پنجم تا دهم ۱۳۹۸/۰۹/۲۳           خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت نظر به اجنبیه به غیر از دست و صورت بود. تا اینجا دو آیه به عنوان دلیل اول و همچنین سه دلیل دیگر برای اثبات حرمت ذکر شد. آیه اول بر مدعا دلالت نداشت؛ اما آیه دوم (آن هم بنابر تقریبی که ما بیان کردیم)، دلالت بر حرمت نظر به اجنبیه دارد. همچنین روایاتی که بر حرمت نظر به وجه و کفین مرأة دلالت می‌کند، مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد با این اخبار نمی‌توان حرمت نظر را ثابت

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل دوم: آیه ۳۱ سوره نور- سه تقریب و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۲۰         در مورد آیه ابداء زینت عرض کردیم سه تقریب برای استدلال به این آیه ذکر شده که دو تقریب مورد اشکال قرار گرفت؛ یک تقریب به نظر ما قابل استدلال و قابل قبول است. البته این مربوط به رکن اول استدلال بود. اما در مورد رکن دوم، یعنی مسأله ملازمه به هر حال هر سه تقریب به نوعی محتاج ضمیمه کردن ملازمه هستند. به همین جهت بیشتر بحث ما معطوف به رکن اول بود. گفتیم بر فرض، رکن اول استدلال را

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل دوم: آیه ۳۱ سوره نور- سه تقریب و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۱۹         خلاصه جلسه گذشته در مسأله هجدهم عرض کردیم درباره نظر به اجنبیه دو مقام مورد بحث قرار می‌گیرد. مقام اول بررسی حکم نظر به اجنبیه غیر از دست و صورت است؛ مقام دوم بررسی حکم نظر به وجه و کفین است. بحث ما در مقام اول بود؛ یعنی «النظر الی الاجنبیة غیر الوجه و الکفین». در این باره گفتیم به ادله‌ای استدلال شده است؛ دلیل اول آیه ۳۰ سوره نور بود. این دلیل به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت؛ نتیجه این شد که

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- ادامه بررسی اشکالات نظر مختار ۱۳۹۸/۰۹/۱۸           خلاصه جلسه گذشته إن شاء الله امروز آخرین جلسه‌ای است که درباره آیه غض و بررسی دلالت آن بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا بحث می‌کنیم. محصّل نظر مختار این شد که آیه غض دلالت بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا ندارد، بلکه آیه در واقع دستور می‌دهد به غض بصر به معنای تغییر نوع نگاه از نگاه شهوانی و استقلالی به نگاه ابزاری و نگاهی که در هنگام مخاطبه لازم است. به قرینه «الا ما ظهر منها» هم که

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- بررسی اشکالات نظر مختار ۱۳۹۸/۰۹/۱۷           خلاصه جلسه گذشته بحث درباره آیه غض طولانی شد و تقریباً بیش از ده جلسه درباره مفاد و مضمون این آیه و دلالت آن بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا بحث کردیم. تا اینجا معلوم شد که آیه دلالت بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا ندارد؛ اما اینکه بر چه چیزی دلالت دارد، این محل اختلاف و بحث است. برخی معتقدند دلالت بر حرمت نظر به عورت می‌کند، عده‌ای معتقدند دلالت بر حرمت نظر به عورت مماثل و بدن المرأة مطلقا

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- کلام شهید مطهری- دو قرینه بر مدعا ۱۳۹۸/۰۹/۱۳          خلاصه جلسه گذشته محصّل آنچه درباره آیه غض به عنوان نتیجه و مقتضای تحقیق در مدلول این آیه گفتیم، این شد که آیه دستور به کاستن از نگاه به معنای خیره نشدن یا به تعبیر دیگر نگاه ابزاری داشتن در هنگام گفتگو و محاوره و ضرورت، با زنان و آن هم در خصوص وجه و کفین می‎دهد با توضیحاتی که ما دادیم. لکن دو قرینه بر این مدعا اقامه می‌کنیم؛ شاید عمده قرینه‌ای که لازم است در این مقام

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- کلام شهید مطهری- اشکال چهارم و بررسی آن- حق در مسئله ۱۳۹۸/۰۹/۱۲         خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون اشکالاتی بود که به نظریه مرحوم شهید مطهری وارد شده یا ممکن است وارد شود. سه اشکال را بررسی کردیم؛ اشکال چهارم را هم متعرض شدیم. این دو اشکال اخیر مهم‌ترین اشکالاتی است که به این نظر ممکن است وارد شود. اشکال چهارم این بود که این نظر با مضمون برخی روایات از جمله روایت ابوعمرو زبیری، روایتی که در تفسیر نعمانی نقل شده و نیز وصیت امیرالمؤمنین(ع) به محمد

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول:آیه ۳۰ سوره نور- کلام شهید مطهری- اشکال سوم و چهارم و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۱۱         خلاصه جلسه گذشته عرض شد نسبت به نظر آقای مطهری درباره مدلول آیه غض اشکالاتی مطرح است. اصل نظر این بود که «قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم» به معنای این است که مؤمنین می‌بایست از نگاه تند و تیز، نگاه شهوت آلود و استقلالی به وجه و کفین ـ البته بیشتر تأکید روی وجه است ـ اجتناب کنند. دو اشکال را در جلسه قبل مطرح کردیم و پاسخ دادیم. اشکال سوم به قرینه‌ای است که ایشان در

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- بررسی کلام شهید مطهری ۱۳۹۸/۰۹/۱۰         جمع بندی مباحث گذشته تا اینجا علاوه بر اینکه برخی اشکالات اعلام نسبت به دلالت آیه غض بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا را ذکر کردیم، برخی از آراء درباره مفاد و مضمون این آیه را هم بیان کردیم. نظر مرحوم مقدس اردبیلی، نظر مرحوم آقای حکیم، نظر محقق خویی، نظر آیت الله شبیری زنجانی، اینجا اجمالا مطرح شد. همچنین نظر شهید مطهری درباره مفاد و مضمون آیه غض توضیح داده شد؛ محصّل نظر ایشان این شد که غض به معنای کاستن

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- کلام بعضی از بزرگان و بررسی آن- کلام شهید مطهری ۱۳۹۸/۰۹/۰۹           جمع بندی مباحث گذشته درباره آیه غض و استدلال به آن برای اثبات حرمت نظر به اجنبیه مطلقا چند تقریب ذکر شد و اشکالات تقاریب ثلاثه هم بیان گردید. برخی از اعاظم درباره اینکه مفاد و معنای این آیه چیست، نظراتی ذکر کرده‌اند. نظری از محقق خویی و نیز مرحوم آقای حکیم ذکر شد؛ نظر آقای خویی این است که آیه غض دستور به صرف النظر فی خصوص الاستمتاعات الجنسیة می‌دهد. یعنی نگاه شهوانی و

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- کلام آیت الله حکیم در مورد معنای آیه و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۹/۰۶           خلاصه جلسه گذشته تا این جا معلوم شد پیرامون استدلال به آیه غض بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا به طور کلی دو نظر وجود دارد. یک نظر این است که آیه دلالت بر حرمت نظر به اجنبیه مطلقا دارد و نظر دیگر این است که آیه چنین دلالتی ندارد. برای دلالت بر حرمت نظر مطلقا سه تقریب بیان شد و اشکالات هر سه تقریب هم مطرح شد. در مقابل، برخی معتقدند آیه چنین

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل اول: آیه ۳۰ سوره نور- کلام محقق خویی درباره معنای آیه- اشکالات آیت الله حکیم به استدلال به آیه و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۹/۰۵           خلاصه جلسه گذشته بحث در تقریب سوم استدلال به آیه غض بود. عرض کردیم مرحوم آقای خویی اشکالاتی به این تقریب ایراد کرده‌اند؛ ما آن اشکالات را ذکر کردیم و مورد بررسی قرار دادیم. معلوم شد برخی از این اشکالات به تقریب سوم وارد نیست. به علاوه ایشان یک تفسیری برای این آیه ارائه کرده‌اند؛ به نظر وی این آیه دلالت می‌کند بر اینکه باید از نگاه شهوانی