دروس

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۱۸ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد مرحوم شیخ انصاری در فرض شک در رجوع قید به ماده یا هیئت دو دلیل اقامه کردند. خلاصه دلیل اول که در  جلسه قبل بیان شد عبارت بود از این که اطلاق هیئت شمولی و اطلاق ماده بدلی است و در دوران امر بین اطلاق شمولی و اطلاق بدلی، اطلاق شمولی مقدم است. به عبارت دیگر در صورت دوران امر بین تقیید این دو اطلاق، باید اطلاق بدلی را مقید کرد. نتیجه این استدلال این است که اگر قیدی در کلام باشد و شک داشته باشیم که آیا رجوع به قید می کند یا ماده

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۱۷ خلاصه جلسه گذشته موضوع بحث، شک در رجوع قید به هیئت یا ماده است. این مسئله را خود مرحوم شیخ انصاری که قائل به عدم امکان رجوع قید به هیئت می¬باشد نیز مطرح کرده است. سوالی که این جا مطرح است این است که چگونه ممکن است مرحوم شیخ انصاری قائل به عدم امکان رجوع قید به هیئت شود ولی فرض شک در رجوع قید به هیئت یا ماده را در مباحث خود مطرح کند. همان طور که در جلسه قبل بیان شد، شاید به این دلیل باشد که ایشان علی فرض تنزل و تسلیم نسبت به امکان رجوع قید به هیئت این

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۱۶ خلاصه جلسه گذشته نتیجه و محصل نزاع بین شیخ انصاری و مشهور این شد که قیود امکان رجوع به هیئت را دارند و همان طور که مقتضای ظاهر قضایای شرطیه است، شرط و قید رجوع به هیئت یا حکم می کند. لذا در واجب مشروط، وجوب بعد از تحقق شرط تحقق پیدا می¬کند، برخلاف نظر شیخ. به عبارت دیگر تقسیم واجب به مطلق و مشروط صحیح است و نیازی به راهی که مرحوم شیخ انصاری برای تصحیح واجب مشروط طی کردند نیست، لذا در واجب مشروط، وجوب تا زمانی که قید محقق نشده فعلیت ندارد. مؤید قول مشهور مؤید قول مشهور تقسیمی است

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۱۳ تا کنون قول مرحوم شیخ انصاری مبنی بر عدم امکان رجوع قید به هیئت و لزوم رجوع قید به ماده به همراه ادله این قول مورد بررسی قرار گرفت و نه تنها امکان رجوع قید به هیئت ثابت گردید کما ذهب الیه المشهور، بلکه به اشکالاتی که متوجه نظر مشهور بود نیز پاسخ دادیم. اما همان طور که در ابتدای بحث بیان شد محقق نایینی معتقد رجوع قید به ماده منتسبه است که باید بیان و بررسی گردد. قول محقق نایینی محقق نایینی در بخش اول مدعای مرحوم شیخ انصاری با ایشان هم عقیده است، اما در بخش دوم نظر متفاوتی با مرحوم

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۱۲ خلاصه جلسه گذشته اشکال دوم به مسلک مشهور عبارت بود از این که اگر وجوب را مقید بدانیم، تا زمانی که قید محقق نشده وجوب نیز ثابت نمی شود،و این منجر به تفویت واجب در بعضی از مواقع می شود. به بیان دیگر اگر واجب محتاج مقدماتی باشد که از قبل باید فراهم شود، و از طرفی تا زمان تحقق قید حکم را ثابت ندانیم، مقدمات آن نیز لازم الاتیان نیستند و اگر مقدمات لازم الاتیان نباشند به علت عدم امکان اتیان آن ها در وقت تحقق قید خود واجب نیز از بین می رود. عدم ورود اشکال دوم بر مسلک شیخ و محقق عراقی

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۱۱ خلاصه جلسه گذشته اولین اشکال به مسلک مشهور که در جلسه گذشته بیان شد این بود که چگونه می¬توان اعتبار را یک امر فعلی دانست و معتبر را استقبالی، در حالی که مرجع اعتبار و ایجاد شئ مثل ملکیت در زمان لاحق به ایجاد ملکیت موجوده در زمان لاحق است. یعنی در هر صورت باید قید وجود را در معتبر اخذ کنیم و بگوییم اعتبار عبارت است از  ایجاد ملکیت موجوده در  زمان متاخر و هذا خلف. زیرا اگر چیزی را در معتبر اخذ بکنیم که قرار است خودش ناشی از اعتبار باشد، خلف و ممتنع است. زیرا قید وجود را باید در

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۱۰ خلاصه جلسه گذشته همانطور که بیان شد حق در نزاع بین مرحوم شیخ انصاری و مشهور این است که همانطور که ظاهر قضایای شرطیه دال بر رجوع قید به هیئت است در واقع نیز قید رجوع به هیئت می¬کند و مانعی بر سر راه رجوع قید به هیئت نمی باشد و ادعای مرحوم شیخ انصاری مبنی بر عدم امکان رجوع قید به هیئت قابل قبول نیست. زیرا ما مسئله را می توانیم این گونه تصویر کنیم که اعتبار فعلی باشد ولی معتبر استقبالی به بیان دیگر اعتبار فی الحال محقق باشد ولی معتبر معلق بر فرض و تقدیر خاص باشد. اشکال اول به

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۹ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد دلیل مرحوم شیخ انصاری بر رجوع قید به ماده این بود که انسان بالوجدان در مواردی که از کسی طلب می کند به نحوی که مقید به یک قید و فرضی است، اعم از این که قید اختیاری باشد یا غیر اختیاری، در می یابد که قید به خود واجب و ماده بر می گردد. تبیین این دلیل در جلسه گذشته گذشت. عرض کردیم اشکالی به این دلیل مرحوم شیخ انصاری وارد شده است. اساس اشکال به مرحوم شیخ انصاری بر دو فرض است: ۱. احکام تابع ملاکات در خود آن احکام باشند. ۲. احکام تابع ملاکات

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۶ مروری بر جلسات گذشته محصل مطالبی که طی جلسات قبل بیان شد عبارت است از این که مرحوم شیخ انصاری دو ادعا مطرح کرده اند، یکی عدم امکان رجوع قید به هیئت و دیگری لزوم رجوع قید به ماده. هر چند این دو ادعا ملازم با یک دیگر می باشند و با ثابت شدن ادعای اول، بالملازمه ادعای دوم نیز ثابت می شود، اما معذلک مرحوم شیخ انصاری هم بر مدعای اول خود دلیل اقامه نموده و هم بر مدعای دوم خویش. البته مرحوم شیخ انصاری بر مدعای اول خود دو دلیل اقامه نموده اما دلیل های دیگری نیز بیان گردید. لذا مجموعا

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۰۵  پاسخ صحیح به دلیل چهارم بعد از بررسی پاسخ های بزرگان و اعلام به دلیل چهارم مبنی بر رد امکان رجوع قید به هیئت، عرض کردیم نظر مختار عبارت است از این که رجوع قید به هیئت امکان دارد و مسئله تفکیک انشاء از منشأ با مسئله تفکیک ایجاد از وجود متفاوت است. در واقع پاسخی که ما به دلیل چهارم می¬دهیم به مقدمه دوم از قیاس استثنایی که مستدل در این مقام ترتیب داده بود بر می¬گردد. صورت دلیل چهارم عبارت بود از این که؛ اگر قید رجوع به هیئت کند مستلزم تفکیک انشاء از منشأ است و تفکیک انشاء از منشأ

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۴ خلاصه جلسه گذشته محصل فرمایش محقق عراقی عبارت است از این که اراده در مرحله لحاظ و تصور تابع فرض وجود قیود است به نحوی که قبل از تحقق آن قیود در خارج فعلیت دارد. یعنی طلب منوط به فرض وجود و لحاظ آن قید است نه اینکه تابع تحقق آن باشد. پس فی الحال طلب موجود است و تابع تحقق وجود خارجی قید نیست. به بیان دیگر هم انشاء موجود است هم مُنشاء چون انشاء و حکم همان اراده تشریعیه مبرزه است که الآن موجود است و منشأ هم بعث و تحریک است که آن هم موجود است. ولی فاعلیت بعث و

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۳ ادامه پاسخ محقق عراقی بحث در اشکال رجوع قید به هیئت بود. یعنی اگر قید رجوع به هیئت کند «یستلزم منه تفکیک الانشاء عن المنشا، الذی هو مساوق لتفکیک الایجاد عن الوجود و هو غیر معقول» و لذا رجوع قید به هیئت غیر معقول و محال است. تا کنون چهار جواب از این اشکال بیان شده است. پاسخ پنجم از محقق عراقی است. ایشان با ذکر چند مقدمه تلاش کرده اند به این دلیل پاسخ بدهد. مقدمه اولی عبارت است از این که، حقیقت حکم و انشاء عبارت است از اراده تشریعیه مبرزه، یعنی اگر اراده¬ای که در افق نفس انسان تحقق پیدا

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۰۲ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسات قبل بیان شد، دلیل چهارم بر عدم امکان رجوع قید به هیئت عبارت بود از استلزام تفکیک انشاء از مُنشأ و تفکیک انشاء از مُنشا غیر معقول است زیرا مساوق تفکیک ایجاد از وجود است که ممکن نیست زیرا ایجاد و وجود حقیقتا متحدند و اعتبارا مختلف. یک حقیقت اگر در مقایسه با فاعل سنجیده شود ایجاد نامیده می شود و اگر در مقایسه با قابل سنجیده شود وجود نامیده می شود. تا کنون سه پاسخ به این دلیل بیان شد و هر سه پاسخ مورد اشکال قرار گرفت. پاسخ چهارم (محقق خویی) علت این که

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۰/۲۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت می¬باشد. مهمترین دلیل ایشان، همین دلیل چهارم است که در جلسه قبل بیان گردید. محصل دلیل چهارم این است که اگر قائل به امکان رجوع قید به هیئت گردیم، مستلزم تفکیک انشاء از مُنشاء است و تفکیک انشاء از مُنشاء محال و غیر معقول است. پس امکان رجوع قید به هیئت وجود ندارد. مقدمه اول و مقدمه دوم دلیل چهارم و پاسخ هایی که به این دلیل داده شد، مورد نقد و بررسی قرار گرفت، تا کنون دو پاسخ به این دلیل بیان شد که هر دو مورد

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۰/۲۸  بررسی دلیل چهارم همانطور که در جلسه قبل بیان شد چهارمین دلیل از ادله امتناع رجوع قید به هیئت عبارت است از این که رجوع قید به هیئت، مستلزم تفکیک انشاء از مُنشاء است که به صورت یک قیاس استثنایی بیان گردیده. به این بیان که اگر قید رجوع به هیئت کند، «یستلزم منه تفکیک الانشاء عن المُنشاء» و «تفکیک الانشاء عن المُنشاء غیر معقول» پس «رجوع القید الی الهیئه غیر معقول». به تفصیل مقدمه اول، یعنی ملازمه بین مقدم وتالی و مقدمه دوم یعنی محال بودن تفکیک انشاء از منشاء توضیح داده شد. از دلیل چهارم جواب هایی توسط بزرگان مثل محقق خراسانی و

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل سوم و چهارم ۱۳۹۵/۱۰/۲۷ تا کنون از ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت دو دلیل مورد بررسی قرار گرفت. دلیل سوم رجوع قید به هیئت مستلزم تناقض است و این محال است. یعنی اگر ملتزم شویم که قید رجوع به هیئت می کند، سر از تناقض در می آورد و تناقض هم محال است، لذا قید رجوع به هیئت نمی¬کند. به عبارت دیگر  صورت دلیل سوم یک قیاس استنثنایی است. به این بیان که: «ان رجع القید الی الهیئة یستلزم التناقض و التناقض باطل فلا یرجع القید الی الهیئة». توضیح ذلک: هیئت «افعل» تا قبل

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل اول، دوم، سوم و بررسی آن ۱۳۹۵/۱۰/۲۶ دلیل اول از ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت بیان و مورد بررسی قرار گرفت. دلیل دوم (محقق نایینی)  ایشان برای اثبات عدم امکان رجوع قید به هیئت از راه لحاظ وارد می شوند. ایشان می¬فرمایند: هر چند معنای حرفی کلی است، لکن چون ملحوظ به لحاظ آلی می¬باشد، اطلاق و تقیید بر آن وارد نمی¬شود. زیرا اطلاق و تقیید در امور و معانی ممکن است که ملحوظ به لحاظ استقلالی باشند و از آن جا که هیئت معنای حرفی دارد و ملحوظ به لحاظ آلی است، پس

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- بررسی کلام صاحب منتقی الاصول ۱۳۹۵/۱۰/۲۵ مروری بر مباحث گذشته بحث پیرامون امکان وعدم امکان رجوع قید به هیئت بود. همان طور که بیان شد به نظر مرحوم شیخ انصاری امکان رجوع قید و شرط به هیئت وجود ندارد بلکه قید و شرط به ماده رجوع می کنند. در حقیقت ایشان دو ادعا دارند؛ اول: عدم امکان رجوع قید به هیئت. دوم لزوم رجوع قید به ماده. در مورد ادعای اول، چند دلیل اقامه گردیده. دلیل اول دلیلی است که مرحوم شیخ انصاری آن را بیان نمودند که محصل آن عبارت است از این که معنای حرفی

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- کلام صاحب منتقی الاصول درمورد دلیل اول ۱۳۹۵/۱۰/۱۹ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسه قبل بیان شد، در مورد دلیل اول قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت، صاحب منتقی الاصول معتقدند وجه امتناع به درستی مورد توجه اعلام قرار نگرفته است. ملخص نظر ایشان عبارت است از این که مشکل اصلی در جملات شرطیه این است  که نمی توانیم یک مفهوم ترکیبی را که معنای حرفی دارد، قید یک مفهوم ترکیبی دیگر که آن هم معنای حرفی است قرار دهیم. زیرا مفاد جمله شرطیه طبق نظر اصولیون «تعلیق الجزاء علی شرط» است و همه

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- کلام صاحب منتقی الاصول درمورد دلیل اول ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ کلام صاحب منتقی الاصول همانطور که در جلسات قبل بیان شد؛ در مورد دلیل اول قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت اشکالاتی مطرح شد که مورد تعرض و بررسی قرار گرفت. اما بعضی از بزرگان اساسا معتقد است، روح دلیل اول که توسط مرحوم شیخ انصاری بیان شده است، توسط اعلام درک نشده، لذا جواب هایی که به ایشان داده شده هیچ کدام نمی¬تواند مشکلی که توسط مرحوم شیخ انصاری بیان شده  را حل کند. و حتی راه حل خود مرحوم شیخ انصاری مبنی بر رجوع قید