دروس

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۱۰   عرض کردیم نسبت به قول سکاکی در باب مجاز اشکالاتی شده، سه اشکال را پاسخ دادیم. اشکال چهارم اشکالی است که امام (ره) نسبت به این قول دارند، ایشان می‏فرماید: قول سکاکی با قول مشهور در یک جهت مشترک است، اشتراک آن دو هم در این است که مشهور مجاز را عبارت از استعمال لفظ در غیر ما وضع له می‏داند اما سکاکی مدعی است مجاز استعمال لفظ در ما وضع له نیست، البته اگر چه ایشان در خصوص استعاره این حرف را می‏زند ولی به هر حال می‏گوید استعاره یک حقیقت لغوی است، اشکال این است که اصلاً بر خلاف ادعای ایشان در این موارد هم لفظ

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم سکاکی با مشهور در مسئله مجاز مخالفت کرده و نظر مشهور را در مورد استعاره نپذیرفته اما در مورد سایر مجازات با مشهور موافقت کرده است، خلاصه سخن سکاکی این شد که استعاره یک حقیقت لغویه است، یعنی در موارد استعارات لفظ در غیر موضوع‏له خودش استعمال نشده بلکه در ما وضع له استعمال شده اما این موضوعٌ‏‏له حقیقی نیست بلکه موضوعٌ‏له بالتأویل است، یعنی به تأویل و تصرف عقل، ما این معنای مجازی را جزء موضوعٌ‏له می‏دانیم لکن از راه ادعا، یعنی می‏گوییم موضوع‏له یک فرد حقیقی دارد که همان فردی است که واضع لفظ را برای آن وضع کرده و یک

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۸   خلاصه جلسه گذشته در باب مجاز عرض کردیم سه قول وجود دارد؛ یکی قول مشهور، دیگری قول سکاکی و سوم قول مرحوم مسجدشاهی. این یک نزاع در باب مجاز است که مجاز چیست و استعمال مجازی به چه معناست. در قول اول که قول مشهور است یک نزاع جریان دارد که ما آن را مورد رسیدگی قرار دادیم، مشهور معتقدند استعمال مجازی عبارت است از: استعمال لفظ در غیر موضوع‏له. اما اختلافی که بین مشهور واقع شده این است که مجوز استعمال یک لفظ در غیر معنایی که برای آن وضع شده چیست؟ و به چه مجوزی می‏توان لفظ را بر خلاف آنچه برای آن وضع شده در

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۶/۳۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا الفاظ برای ذوات معانی بما هی وضع شده‏اند یا برای معانی بما هی مرادةٌ؟ دو قول در مسئله وجود دارد، بحث ما در ادله قول دوم یعنی قول به وضع الفاظ برای معانی بما هی مرادةٌ بود، یعنی لفظ برای معنایی وضع شده که لافظ و مستعمِل اراده می‏کند و به عبارت دیگر اراده جزء معنای موضوع‏له است. سه دلیل برای این قول ذکر شده که هر سه دلیل از طرف صاحب فصول مطرح شده، ما دو دلیل را ذکر و اشکالات آن را بیان کردیم. دلیل سوم که در واقع دلیل محسوب نمی‏شود

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در اختلاف جماعتی با گروهی دیگر در بین مشهور بود. گفتیم کسانی که معتقدند مجاز عبارت است از استعمال لفظ در معنای غیر موضوع‏له، خود اینها اختلاف دارند که ملاک صحت این استعمال مجازی چیست؟ و مجوز چنین استعمالی چیست؟ عرض کردیم عده‏ای معتقدند صحت استعمال مجازی مستند به وضع است اما در مقابل عده‏ای می‏گویند مستند به طبع و ذوق سلیم است. کلام محقق خراسانی و دلیل ایشان را ذکر کردیم و مورد نقد و بررسی قرار دادیم. معلوم شد دلیل ایشان تمام نیست، اما این به معنای ناتمام بودن اصل ادعای ایشان نیست؛ یعنی ما هم قبول داریم صحت استعمال مجازی متوقف

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بحث استعمال، ما در چند مقام باید بحث کنیم و چند مطلب را باید مورد رسیدگی قرار دهیم. مطلب اول حقیقت استعمال بویژه استعمال اللفظ فی المعنی بود، بعد از توضیح این مطلب درباره اقسام استعمال اللفظ فی المعنی باید بحث کنیم. گفته‏اند استعمال اللفظ فی المعنی بر دو قسم حقیقی و مجازی است. استعمال حقیقی (طبق نظر مشهور) عبارت است از: استعمال اللفظ فی ما وُضع له و استعمال مجازی عبارت است از: استعمال اللفظ فی غیر ما وُضع له بعلاقةٍ معتبرةٍ مع القرینة یا به تعبیر مرحوم آخوند عبارت است از: استعمال اللفظ فی ما یناسب ما وُضع له؛ استعمال

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مطلب اول: حقیقت استعمال ۱۳۹۲/۰۷/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مبحث استعمال چهار مسئله مورد بحث قرار می‏گیرد که ما این چهار مسئله را در چهار مقام مورد رسیدگی قرار خواهیم داد؛ اول بحث از حقیقیت استعمال است، دوم استعمال اللفظ فی المعنی که خودش بر دو قسمِ استعمال حقیقی و مجازی می‏باشد، سوم استعمال اللفظ فی اللفظ یا به تعبیر دقیق‏تر اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ است که چهار قسم است و ما باید بررسی کنیم کدام یک از این چهار قسم استعمال محسوب می‏شود و کدام استعمال محسوب نمی‏شود، چهارم اینکه آیا استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد جایز است یا خیر؟ حقیقت استعمال چون نوعاً استعمال در مورد

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۷/۰۲   خلاصه جلسه گذشته در بحث مدخلیت اراده در موضوع‏له دو مطلب باقی مانده که با ذکر آن دو، این بحث به پایان می‏رسد؛ یکی بررسی کلام مرحوم آخوند و دیگری بررسی کلام عَلَمین است. صاحب فصول به استناد کلام عَلَمین که گفته‏اند دلالت تابع اراده است گفت: اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد؛ یعنی اراده جزء معنای موضوع‏له است، مرحوم آخوند در پاسخ به کلام صاحب فصول فرمود: استفاده شما از کلام عَلَمین درست نیست، منظور عَلَمین از اینکه گفته‏اند: دلالت تابع اراده است دلالت تصدیقیه است اما موضوع بحث در مدخلیت اراده در موضوع‏له مربوط به دلالت تصوریه است، پس بین دلیل

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۷/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در نقل کلام محقق خویی در اشکال به مرحوم آخوند بود، برای اینکه مراحل بحث کاملاً معلوم شود بعداً یک جمع‏بندی ارائه خواهیم کرد تا مشخص شود ما این بحث را در چند مرحله تعقیب کردیم اما اجمالاً تا اینجا بحث از این قرار بود که عده‏ای از جمله صاحب فصول به مدخلیت اراده در موضوع‏له قائل شده و گفته‏اند اراده جزء معنای موضوع‏له است، ایشان سه دلیل بر اثبات مدعای خود ذکر کرد که ما دو دلیل را ذکر و بررسی کردیم، دلیل سوم ایشان یا به تعبیر دقیق‏تر مؤید مدعای ایشان، استناد به کلام عَلَمَین (شیخ الرئیس

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم بررسی ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ ۱۳۹۲/۰۶/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا الفاظ برای ذوات معانی یا برای معانی بما هی مرادةٌ وضع شده‏اند؛ به عبارت دیگر آیا اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد یا نه؟ عرض کردیم در این رابطه دو قول وجود دارد؛ یک قول این است که اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت ندارد، مشهور و مرحوم آخوند قائل به این قولند و معتقدند الفاظ برای خود معانی وضع شده‏اند چه اسماء اجناس و چه اعلام شخصیه. مرحوم آخوند سه دلیل بر عدم مدخلیت اراده در موضوع‏له ذکر کردند، دلیل چهارمی هم ذکر شد که مجموع این چهار دلیل اثبات می‏کند اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم ادله عدم مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی ادله مدخلیت ۱۳۹۲/۰۶/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحثی که در جلسه گذشته به آن اشاره کردیم این بود که صرف نظر از اینکه حقیقت وضع چیست آیا الفاظ برای معانی بما هی یا معانی بما هی مرادةٌ وضع شده‏اند؟ به عبارت دیگر آیا اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد یا نه؟ ابتداءاً محل نزاع را منقّح کردیم که نزاع ما در این مسئله در چیست، برای تنقیح محل نزاع به دو مطلب اشاره کردیم؛ مطلب اول اینکه منظور از اراده حقیقت اراده و به عبارت دیگر اراده خارجی و حقیقی و مصداق اراده است؛ یعنی می‏خواهیم ببینیم آیا اراده واقعی و حقیقی لافظ و مستعمِل

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ ۱۳۹۲/۰۶/۲۵   خلاصله جلسه گذشته بحث ما در خاتمه مباحث وضع در این رابطه بود که آیا اراده در موضوع‏له الفاظ نقش دارد یا خیر؟ گفتیم در این مسئله فرقی بین اعلام شخصیه و اسماء اجناس نیست؛ یعنی این بحث شامل وضع همه الفاظ می‏شود؛ در مثل لفظ «انسان» که وضع آن عام و موضوع‏له آن هم عام است بحث این است که آیا لفظ انسان برای معنای حیوان ناطق که اراده شده وضع شده- این اراده ممکن است به صورت جزء در موضوع‏له اخذ شده باشد یعنی گفته شود «الحیوان الناطق المراد» یا اینکه به صورت شرط اخذ شده باشد یعنی گفته شود لفظ انسان برای معنای حیوان

جلسه ۱ – PDF جلسه یکم ارزش عالمان ۱۳۹۲/۰۶/۲۴   تذکر اخلاقی روز اول سال تحصیلی جدید است. لذا روایتی را از باب تیمن و تبرک خدمت دوستان عزیز عرض می‏کنیم. امیرالمؤمنین علی (ع) می‏فرمایند: «هلک خزّان الأموال و هم أحیاءٌ و العلماء باقون ما بقی الدّهر أعیانهم مفقودة و أمثالهم فی القلوب»؛ خزانه داران اموال در حالی که زنده هستند هلاک شده‏اند ولی اهل علم و خزانه داران علم مادامی که روزگار باقی است باقی هستند و صورت آنها در اذهان جاودان است هر چند جسم آنها نباشد و مرده باشند. این یک مقایسه مهم بین طالبان علم و طالبان ثروت است که در کلام امیرالمؤمنین (ع) به آن اشاره شده است. تنها کسی می‏تواند به عمق این بیان

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم مسئله ۲۱- نظر به عضو جدا شده – ادله عدم جواز – دلیل دوم: روایات (طایفه پنجم) – اشکال مرحوم حکیم و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۹/۰۴         خلاصه جلسه گذشته عرض شد طایفه پنجم از روایات مورد استناد قرار گرفته برای عدم جواز نظر به عضو مبان. در این طایفه روایاتی از وصل موی غیر به موی یک زن دیگر نهی کرده، برخی خواسته‌اند از این روایات استفاده کنند نظر به موی منفصل جایز نیست. گفتیم این استدلال ناتمام است؛ اشکالاتی متوجه استدلال به این طایفه از روایات هست. چند اشکال را عرض کردیم. اشکال چهارم این بود که اساساً روایاتی داریم که دال بر جواز وصل است و این