دروس

جلسه ۱۰۹ – PDF جلسه صد و نهم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته محصل استدلال به طایفه دوم روایات یعنی روایاتی مثل «لا صلاة الا بفاتحة الکتاب» این شد که این روایت از آن جا که مصدّر به لای نفی جنس است و لا نفی طبیعت و ماهیت می‏کند معلوم می‏شود فاتحة الکتاب در ماهیت صلاة مدخلیت دارد و از آن جا که صلاة صحیح مورد نظر است و ما نمی‏توانیم کلمه «الصحیحة» را در تقدیر بگیریم ناچاریم با ملاحظه همه این امور این نتیجه را بگیریم که لفظ «صلاة» برای نماز صحیح وضع شده است. محصل اشکال و جواب محقق خراسانی در مورد استدلال به طایفه دوم روایات: این استدلال مبتلا به اشکالی

جلسه ۱۰۸ – PDF جلسه صد و هشتم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۰   خلاصه جلسه گذشته طایفه اول روایات که صحیحی برای اثبات مدعای خود به آنها استناد کرده به دو تقریب بیان و مورد بررسی قرار گرفت، نتیجه این شد که هر دو تقریب مبتلا به اشکال بود که ما آن اشکالات را عرض کردیم، یک اشکال اساسی هم به هر دو تقریب وارد است که ما مقدمه این اشکال را در جلسه گذشته عرض کردیم، محصل مقدمه‏ای که گفتیم این بود که همان طور که در بیان تحریر محل نزاع گفتیم دو قسم از شرائط از محل نزاع خارجند؛ یکی شرائطی که امکان اخذ در متعلق امر را دارند ولی شارع آنها را اخذ نکرده،

جلسه ۱۰۷ – PDF جلسه صد و هفتم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در دلیل سوم صحیحی‏ها بر وضع الفاظ عبادات برای خصوص صحیح از آنها بود، عرض کردیم دلیل سوم روایات است، روایات دو دسته هستند، سخن در دسته اول بود، عرض کردیم دو تقریب برای استدلال به این دسته از روایات بیان شده است، تقریب اول و پاسخ آن را عرض کردیم. تقریب دوم استدلال به این روایات را هم بیان کردیم. خلاصه تقریب دوم استدلال خلاصه این تقریب این شد که از آنجا که این روایات آثاری را برای صلاة ثابت کرده و مسلماً این آثار در خصوص نمازهای صحیح یافت می‏شود و نماز فاسد هم بنا بر نظر

جلسه ۱۰۶ – PDF جلسه صد و ششم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو دلیل از ادله صحیحی‏ها مورد رسیدگی قرار گرفت و مشخص شد هیچ یک از این دو دلیل نمی‏تواند قول به وضع الفاظ عبادات را برای صحیح اثبات کند، دو دلیل دیگر باقی مانده که باید آنها را هم ذکر و مورد بررسی قرار دهیم. دلیل سوم: روایات قائلین به وضع الفاظ عبادات برای صحیح به روایاتی استدلال کرده‏اند و از این روایات خواسته‏اند استفاده کنند حق با صحیحی است، این روایات دو دسته‏اند که ما تقریب استدلال به هر یک از این دو دسته از روایات را مستقلاً بیان خواهیم کرد. طایفه اول: روایاتی که به حسب ظاهر

جلسه ۱۰۵ – PDF جلسه صد و پنجم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم صحیحی‏ها برای اثبات مدعای خود چهار دلیل اقامه کرده‏اند، ما در جلسه گذشته به دو دلیل یعنی تبادر و صحت سلب اشاره کردیم، در بررسی این دو دلیل اشکالی را نسبت به این دو دلیل ذکر کردیم که این دو دلیل نمی‏تواند مورد استناد صحیحی قرار بگیرد چون تبادر و صحت سلب یک امر وجدانی هستند و نمی‏توان برهان بر صحت و بطلان آنها اقامه کرد لذا این دو دلیل صرفاً ادعایی مبتنی بر وجدان است لذا اعمی هم می‏تواند متقابلاً بر ادعای خودش به تبادر و صحت سلب استناد کند، لذا این دو دلیل قابل اعتماد نیست. اشکال

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۶   ادله دو قول بعد از بحث از امور هفت‏گانه که مقدمةً برای تمهید بحث از وضع الفاظ عبادات برای صحیح یا برای اعم گفته شد نوبت به اصل بحث می‏رسد که بالاخره الفاظ عبادات برای صحیح وضع شده‏اند یا برای اعم؟ قائلین به وضع الفاظ عبادات برای صحیح به چهار دلیل استدلال کرده‏اند و اعمی‏ها هم به پنج دلیل بر مدعای خود تمسک کرده‏اند، ما ادله هر دو قول را ذکر و مورد بررسی قرار می‏دهیم تا حق در مسئله روشن شود. ادله صحیحی‏ ها دلیل اول: تبادر همان طور که قبلاً هم گفته‏ایم تبادر به عنوان یکی از علائم حقیقت معرفی شده و

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم امر هفتم: تصویر جامع (بررسی اشکالات نظر مختار) ۱۳۹۳/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به وجهی که برای تصویر جامع مورد پذیرش واقع شد اشکالاتی مطرح است که این اشکالات باید پاسخ داده شود، اشکال اول را در جلسه گذشته پاسخ دادیم. بررسی اشکال دوم اشکال این بود که بنا بر وجهی که امام (ره) از تصویر جامع ارائه داد افراد صحیح و فاسد از دایره موضوع‏له خارج می‏شوند در نتیجه نزاع بین صحیحی و اعمی معنی نخواهد داشت، اینکه موضوع‏له و جامع یک امری باشد که هم طبق قول صحیحی و هم طبق قول اعمی قابل ارائه باشد لازمه‏اش این است که نزاعی باقی نماند و اصلاً نزاع بین

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم امر هفتم: تصویر جامع (بررسی اشکالات نظر مختار) ۱۳۹۳/۰۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم حق در تصویر جامع همان است که امام (ره) فرمود و بیان ایشان هم برگرفته از کلمات مرحوم شیخ انصاری بود، محصل آنچه امام (ره) فرمودند این بود که الفاظ عبادات برای هیئت خاصه‏ای وضع شده‏اند که حالّ در اجزاء می‏باشد و بر این اساس هم علی القول بالصحیح و هم علی القول بالاعم این تصویر قابل ارائه است، یعنی به عبارت دیگر صحیح و اعم از دایره موضوع‏له و جامع خارجند. اشکالات نظر مختار چهار اشکال در مورد این تصویر ممکن است مطرح شود که ما باید از آنها پاسخ دهیم: اشکال اول آنچه امام (ره)

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم امر هفتم: تصویر جامع )حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۲/۰۱   جمع بندی مطالب در امر هفتم بعد از وجوه مختلفی که برای تصویر جامع علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم ذکر کردیم اکنون نوبت جمع بندی مطالبی است که در امر هفتم (تصویر جامع) مطرح کردیم، عرض کردیم قبل از ورود به ادله طرفین یعنی قول به صحیح و قول به اعم اموری را مقدمةً باید متعرض شویم، بحث و سخن ما در امر هفتم بود، عنوان امر هفتم عبارت از تصویر جامع بود، گفتیم در امر هفتم در دو مقام بحث می‏کنیم؛ مقام اول ضرورت تصویر جامع بود، اینکه اساساً چرا ما باید یک چیزی را به عنوان جامع تصویر کنیم

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه چهارم از وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم بود، محقق خراسانی در تصویر وجه چهارم می‏فرماید: الفاظ عبادات برای عبادت صحیح تام الاجزاء و الشرائط وضع شده‏اند و موضوع‏له و مسمّی و به عبارت دیگر جامع بین صحیح و فاسد عبارت است از عبادت تام الاجزاء و الشرائط، بنابراین لفظ «صلاة» برای نماز تام الاجزاء و الشرائط وضع شده لکن عرف مسامحةً عباداتی را که از حیث اجزاء و شرائط نقص داشته باشد (اعم از صحیح و فاسد) نازل منزله تام الاجزاء و الشرائط قرار می‏دهد، همان گونه که وقتی لفظ «اتومبیل» برای اولین

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۷   وجه دوم جامع و موضوع‏له الفاظ عبادات عبارت است از معظم اجزاء، البته مفهوم معظم اجزاء مورد نظر نیست بلکه مصداق معظم اجزاء مورد نظر است، یعنی لفظ «صلاة» برای نمازی وضع شده که اکثر اجزاء را دارد؛ مثلاً اگر نماز دارای ۱۰ جزء است حداقل باید ۶ الی ۷ جزء را داشته باشد. پس وجود معظم الاجزاء در صدق عنوان صلاة اعم از صحیح و فاسد معتبر است که اگر معظم الاجزاء باشد عنوان صلاة هم تحقق پیدا می‏کند ولی اگر معظم الاجزاء نباشد عنوان صلاة محقق نخواهد شد. بررسی وجه دوم مرحوم آخوند چند اشکال به

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم وجوهی برای تصویر جامع علی القول بالاعم ارائه شده، وجه اول را محقق قمی ذکر کرده، ایشان فرمود: الفاظ عبادات برای خصوص ارکان وضع شده‏اند، مرحوم آخوند و محقق نائینی اشکالاتی را به کلام میرزای قمی ایراد کردند، مرحوم آقای خویی در صدد برآمد به این اشکالات پاسخ دهد که ما یکی از دو پاسخ ایشان را پذیرفتیم. نتیجه بحث این شد که وجهی که محقق قمی برای تصویر جامع علی القول بالاعم ارائه کرده تمام نیست. کلام محقق خویی در تأیید وجه اول (میرزای قمی) مرحوم آقای خویی تأکید می‏کند این وجه

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم میرزای قمی وجهی را برای تصویر جامع علی القول بالاعم ذکر کرده، آن وجه این بود که موضوع‏له و مسمّای الفاظ عبادات خصوص ارکان است اما بقیه اجزاء و شرائط از موضوع‏له خارج‏اند، البته این اجزاء و شرائط در مأموربه و مطلوب شارع دخالت دارند اما در صدق مسمی و موضوع‏له دخالتی ندارند، محقق خراسانی دو اشکال بر کلام میرزای قمی ایراد کرده که عرض کردیم یکی از این دو اشکال بر میرزای قمی وارد نیست. اشکال سوم (محقق نائینی) ایشان می‏فرماید: مدعای میرزای قمی متشکل از دو بخش است و هر دو بخش

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم  امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه ششم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم علی القول بالصحیح وجوهی برای تصویر جامع ذکر شده که این وجوه محل اشکال واقع شد، یک وجهی هم از طرف امام (ره) ارائه شده، البته ایشان تأکید کرد که این وجه برای تصویر جامع مختص به قول به صحیح نیست و علی القول بالاعم هم این تصویر قابل ارائه است، یعنی این جامع یک جامع کلی است که قابلیت انطباق بر افراد مختلف را کمّاً و کیفاً داراست لذا هم بنا بر قول به صحیح و هم بنا بر قول به اعم قابل تصویر است، به تعبیر ایشان عنوان صحیح و اعم

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه ششم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۳   خلاصه جلسه گذشته آخرین وجه از وجوه تصویر جامع وجهی است که از طرف امام (ره) بیان شده، ایشان ضمن اینکه می‏فرماید تصویر جامع علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم از اموری است که فایده‏ای بر آن مترتب نمی‏شود اما در عین حال تصویری را برای جامع ارائه نموده که بنا بر هر دو قول قابل ارائه است، گفتیم ایشان نخست مقدمه‏ای مشتمل بر چهار مطلب ذکر کرده: مطلب اول: صحت و فساد از عوارض وجود هستند نه ماهیت، یعنی هنگامی که ماهیت به مرحله تحقق و تقرر عینی و خارجی برسد آن گاه متصف به وصف

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه پنجم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، محصل نظر آیت الله بروجردی این بود که جامع عبارت است از یک نحوه توجه خاص و خشوع مخصوص از عبد در برابر مولی که این توجه خاص به ایجاد اولین جزء از عبادت محقق می‏شود و تا آخرین جزء استمرار پیدا می‏کند و کأنّ این توجه به منزله صورت برای اقوال و افعال می‏باشد، اقوال و افعال صلاتی به منزله ماده هستند و این توجه و خضوع و خشوع به منزله صورت است، پس تصور نشود که این اجزاء محصِّل و مؤثِّر

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه چهارم) ۱۳۹۳/۰۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته وجه چهارم از وجوه تصویر جامع وجهی بود که محقق عراقی آن را تصویر کردند، محصل نظر ایشان این است که جامع بین افراد صحیح از عبادت نه یک جامع عنوانی و صوری است و نه جامع حقیقی ذاتی و بسیط و نه جامع مرکب از اجزاء بلکه این جامع یک جامع وجودی است، حصه‏ای از وجود است که از همه مقولات از جهت و حیث وجودشان و به الغاء حدوداتی که موجب امتیاز و خصوصیات این مقولات شده اخذ شده است، یعنی این حدود ملغی شده و در عین حال حدی هم معین شده

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- وجه چهارم) ۱۳۹۳/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، عرض کردیم بنا بر قول به صحیح و قول به اعم گفته شده تصویر جامع لازم است چون موضوع‏له الفاظ عبادات یک معنای عامی است که این مطلب اقتضاء می‏کند یک جامعی بین افراد صحیح علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم تصویر شود. بنا بر قول به صحیح وجوه مختلفی برای تصویر جامع بیان شده که ما به تصویر محقق خراسانی و محقق اصفهانی اشاره و آنها را مورد بررسی قرار دادیم، وجه سومی هم برای تصویر جامع ذکر و مورد بررسی قرار گرفت که در

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- وجه سوم و بررسی آن) ۱۳۹۲/۱۲/۲۱   وجه سوم وجه سوم از وجوه تصویر جامع این است که ما یک جامع عنوانی را ارائه دهیم. در دو وجه قبلی جامعی که تصویر شد جامع عنوانی نبود، وجه اول که از طرف محقق خراسانی ارائه شد این بود که جامع یک امر بسیط مقولی است، یعنی جامع یک امر ذاتی و حقیقی بود ولی در این تصویر جامع یک امر حقیقی مقولی نیست بلکه یک جامع عنوانی است؛ مثلاً عنوان ناهی از فحشاء و منکر در مورد صلاة، یعنی بگوییم لفظ «صلاة» برای ما هو الناهی عن الفحشاء و المنکر وضع شده است، یعنی

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه دوم) ۱۳۹۲/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته وجه دوم از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح توسط محقق اصفهانی بیان شد که ما نظر ایشان را در جلسه گذشته ذکر کردیم و به فرق بین این وجه و وجه اول که از طرف محقق خراسانی ارائه شده هم اشاره شد. حال باید ببینیم آیا این وجه قابل قبول است یا نه؟ اشکال اول چرا محقق اصفهانی فرموده ماهیات اعتباریه مبهم‏اند؟ در کلمات ایشان آمده بود که ماهیات اعتباریه ذاتاً ابهام دارند و الفاظ عبادات و معاملات هم از همین ماهیات اعتباریه هستند لذا یک ابهام ذاتی در همه اینها وجود دارد. لذا الفاظ عبادات