دروس خارج

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – تفاوت حق از منظر فقهی و منظر حقوقی – معنای حق از دید حقوقدانان – معنای حق از دید فقها   ۱۴۰۴/۰۹/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای بررسی دقیق‌تر ادله این بحث، نیازمند شناخت و معرفت ماهیت مالکیت معنوی و موضوع این بحث هستیم. بعد از بیان برخی از انظار درباره ملک و حق، به حسب مقام ثبوت احتمالاتی را در این مورد ذکر کردیم. ابتداءً امکان ملکیت را بنابر آراء و انظاری که در مورد مالکیت معنوی یا متعلق آن وجود دارد، مورد بررسی قرار دادیم؛ عرض کردیم در کدام یک از آن دیدگاه‌های هفت‌گانه ملکیت اعتباری ممکن است و در کدام

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال به عدم دلالت آیه بر برائت – پاسخ             ۱۴۰۴/۰۹/۱۸      اشکال بیان شد که آیه «لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها» دلالت بر برائت ندارد. اشکالات وارد بر استدلال به این آیه به تفصیل مورد اشاره قرار گرفت و نتیجه آن شد که این آیه نمیتواند در موارد شک در تکلیف، اصل برائت را اثبات نماید. اشکالی که در اینجا مطرح شده، آن است که با استناد به روایتی از امام صادق (ع)، برخی قصد دارند اثبات نمایند که این آیه بر برائت دلالت دارد؛ زیرا بر طبق این روایت، امام صادق

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم مسئله ۷ – بیان اجمالی مسئله – کلام سید – معنای سفیه ۱۴۰۴/۰۹/۱۷ مسئله ۷ «السفيه المبذر المتصل سفهه بزمان صغره أو حجر عليه للتبذير لا يصح نكاحه إلا بإذن أبيه أو جده أو الحاكم مع فقدهما، و تعيين المهر و المرأة إلى الولي، و لو تزوج بدون الاذن وقف على الإجازة، فان رأى المصلحة و أجاز جاز و لا يحتاج إلى إعادة الصيغة». بیان اجمالی مسئله امام(ره) در مسئله هفتم در مورد نکاح سفیه بحث می‌کند؛ می‌فرماید: سفیه مبذر و اسراف کننده و اهل تبذیر که سفاهت او متصل به زمان صغر است یا سفیهی که به خاطر تبذیر محجور واقع شده ولو اینکه بعد از زمان صغر باشد، نکاح او

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم –نتیجه بررسی آیه دوم – بررسی احتمال اول و دوم و سوم و چهارم ۱۴۰۴/۰۹/۱۷   نتیجه بررسی آیه دوم در مورد آیه «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها» مباحثی مطرح گردید که طی آن، تقریب استدلال به این آیه و احتمالات موجود در آن بیان شد. محصل نظر در مورد این آیه این است که اکنون تقدیم می‌دارم. پس از بیان اشکالاتی که محقق نائینی و محقق عراقی نسبت به برخی از احتمالات وارد ساخته‌اند و پاسخ‌هایی که بدان‌ها داده شده، جمع‌بندی پیرامون این آیه ضروری می‌نماید. البته، ما تمامی مطالب محقق نائینی و محقق عراقی را ذکر

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم مسئله ۶ – فرض دوم – قول سوم: صحت عقد و بطلان مهر – ادله قول سوم – دلیل اول و بررسی آن – اشکال اول و دوم و بررسی آنها – اشکال سوم – دلیل دوم – اشکال و پاسخ     ۱۴۰۴/۰۹/۱۶                                  خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قول سوم بود؛ عرض کردیم امام(ره) در تحریر همانند مرحوم شیخ معتقد است اگر ولیّ تزویج کند دختر را به کمتر از مهرالمثل یا پسر را به بیشتر از مهرالمثل، عقد صحیح ولکن مهر باطل است؛ بطلان هم به معنای توقف بر اجازه بعد البلوغ است. دلایلی

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال –  بررسی احتمالات – کلام محقق عراقی – بخش سوم – بررسی بخش اول و دوم و سوم کلام محقق عراقی ۱۴۰۴/۰۹/۱۶    خلاصه جلسه گذشته در استدلال به آیه «لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا» برای اثبات برائت، بیان شد که طبق دیدگاه مستدلّ، «ما» موصوله به معنای «تکلیف» و «آتاها» به معنای «بیان تکلیف» میباشد. بر اساس این دیدگاه، تا زمانی که تکلیفی بیان و اعلام نشود، تکلیفی ثابت نیست و تکلیف تنها هنگامی ثابت میشود که اعلام و بیان گردد. در نقد و اشکال به این آیه گفته شد که

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام مسئله ۶ – فرض دوم –قول دوم: بطلان عقد و مهر – ادله قول دوم – دلیل پنجم – قول سوم: صحت عقد و بطلان مهر – ادله قول سوم – دلیل اول و بررسی آن – اشکال اول و دوم و بررسی آنها  ۱۴۰۴/۰۹/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در قول به بطلان عقد و مهر در جایی است که ولی، پسر غیربالغ یا دختر غیربالغ را به بیشتر از مهرالمثل یا کمتر از آن تزویج کند. چهار دلیل برای این قول ذکر کردیم و این چهار دلیل مورد خدشه قرار گرفت. قبل از اینکه به قول سوم یعنی قول به صحت عقد و بطلان مهر بپردازیم، یک دلیل از قول دوم

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – کلام محقق نایینی درباره احتمال چهارم و بررسی آن – کلام محقق عراقی – بخش اول – بخش دوم ۱۴۰۴/۰۹/۱۵                                            خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که برخی از آیات قرآن کریم برای جریان اصل برائت در شبهات تحریمیه و وجوبیه که شک در تکلیف است مورد استناد قرار گرفته است. آیه نخست مورد بررسی واقع شد و نتیجه این شد که این آیه می‌تواند به عنوان مستندی برای برائت قرار گیرد. آیه دوم، آیه «لاَ یُکَلِّفُ

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم  مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – بررسی امکان «حق» و نوع آن براساس دیدگاه‌های هفت‌گانه درباره مالکیت معنوی     ۱۴۰۴/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد امکان مالکیت نسبت به موضوع مالکیت معنوی، طبق دیدگاه‌های هفت‌گانه که درباره ماهیت مالکیت معنوی وجود دارد، مشکلی نیست؛ یعنی امکان مالکیت براساس همه دیدگاه‌های یاد شده، به حسب مقام ثبوت وجود دارد. منتها در بعضی از آنها مالکیت به نحو ذاتی و تکوینی ممکن است و در برخی مالکیت اعتباری؛ ما امکان مالکیت و نوع آن را بنابر همه این دیدگاه‌ها بررسی کردیم؛ نتیجه این شد که مالکیت در همه ممکن است، لکن در برخی مالکیت به نحو تکوینی و ذاتی است و در

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم  اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال – احتمال اول و دوم و سوم – شرح رساله حقوق – دو ثمره حج ۱۴۰۴/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال‌ به برخی آیات برای اثبات اصل «برائت» بود. ابتدا آیه نخست مورد بررسی قرار گرفت و به برخی اشکالات وارد بر استدلال به این آیه پاسخ داده شد. نتیجه این شد که این آیه می‌تواند برائت در موارد شک در تکلیف را اثبات کند. البته مشروط به آنکه ادله مورد استناد اخباری‌ها و استدلال‌های ایشان درباره وجوب احتیاط، پاسخ داده شود، زیرا طبق این آیه، تا زمانی که بیانی درباره تکلیف وجود

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: پاسخ اشکال سوم – اشکال چهارم – پاسخ             ۱۴۰۴/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون استدلال به آیه «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا» و کیفیت دلالت آن بر برائت بود. تقریب استدلال به این آیه ذکر گردید. سپس بیان کردیم که اشکالاتی نسبت به این استدلال مطرح شده است. دو اشکال دیروز مورد اشاره قرار گرفت و پاسخ داده شد. اشکال سوم نیز ذکر گردید، اما پاسخ آن باقی ماند. خلاصه اشکال سوم این بود که آیه مزبور، تنها بر نفی فعلیت عذاب دلالت می‌کند؛ چون می‌فرماید: ما هیچ‌کس را پیش از بعثت رسولان و بیان تکلیف، عذاب نکردیم.

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – بررسی امکان مالکیت و نوع آن براساس دیدگاه‌های هفت‌گانه درباره مالکیت معنوی  ۱۴۰۴/۰۹/۱۱    خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مهم‌ترین مقدمه از مقدمات بحث مالکیت فکری یا معنوی بود؛ عرض کردیم این مقدمه به جهت اینکه بستر و زمینه را برای بررسی بهتر و دقیق‌تر ادله فراهم می‌کند، بسیار مهم است. لکن در این مقدمه هم بعد از بیان مطالب سه‌گانه گذشته، چند مطلب دیگر که نقش تعیین‌کننده‌ای در این بحث دارد، باقی مانده است. سه مطلبی که ما گفتیم و اکنون فهرست آن را بیان می‌کنیم (به دلیل اینکه وقفه دو هفته‌ای ایجاد شد)، عبارتند از: ۱. یکی درباره ماهیت مالکیت معنوی بود؛ گفتیم

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم مسئله ۶ – فرض دوم – قول دوم: بطلان عقد و مهر – ادله قول دوم – دلیل اول، دوم، سوم و چهارم – یک اشکال و پاسخ آن                                                ۱۴۰۴/۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد عقدی است که ولی برای صغیر یا صغیره به کمتر از مهرالمثل یا بیشتر از آن واقع کرده است. عرض کردیم سه قول در مسئله وجود دارد؛ قول اول که در جلسه گذشته مورد بررسی قرار گرفت، قول به صحت عقد و لزوم آن و نفوذ مهریه بود. نتیجه این شد که ادله‌ای

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: اشکال اول – بررسی اشکال اول – اشکال دوم – بررسی اشکال دوم – اشکال سوم ۱۴۰۴/۰۹/۱۰     ادله برائت برای اصل برائت به ادله اربعه استناد شده است. دلیل اول: کتاب آیه اول « مَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا». خداوند متعال می‌فرماید: هر کس که هدایت یابد، تنها به سود خویش هدایت یافته است و هر که گمراه گردد، تنها به زیان خود گمراه شده است. هیچ‌کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد. شاهد این مطلب، ذیل آیه است که می‌فرماید:

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم مسئله ۶ – فرض دوم – ادله قول اول: صحت و لزوم عقد و مهر – بررسی دلیل دوم و سوم – دلیل چهارم و بررسی آن – دلیل پنجم  و بررسی آن – دلیل ششم و بررسی آن – دلیل هفتم و بررسی آن  ۱۴۰۴/۰۹/۰۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قول به صحت و لزوم عقد و نیز مهریه بود، در جایی که صغیر یا صغیره توسط ولی به کسی کمتر از مهرالمثل در مورد دختر و بیشتر از مهرالمثل در مورد پسر تزویج شود. عرض کردیم در جایی که مصلحت در این تزویج باشد به لحاظ مهریه، بحثی ندارد؛ اما اگر مصلحت نباشد، سه قول وجود دارد. ما از

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اصل برائت – برائت شرعی – نکات پنج‎گانه – نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله – نکته پنجم: ریشه اختلاف بین اصولیین و اخباریین ۱۴۰۴/۰۹/۰۹     نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله عرض کردیم در آغاز مباحث برائت شرعی، لازم می‌دانیم چند نکته را متعرض شویم. سه نکته در جلسه پیشین بیان گردید. شیخ انصاری زمانی که می‌خواهد درباره اصالة البرائة بحث نماید، آن را در ضمن مسائل متعددی که بالغ بر دوازده مسئله می‌شود، مورد بررسی قرار داده است؛ لکن مرحوم آخوند، این مبحث را تحت یک عنوان و در قالب یک مسئله بیان فرموده‌اند. اکنون این سؤال مطرح می‌گردد که چرا

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم مسئله ۶ – فرض دوم – بررسی شدت ضعف و شذوذ قول اول – ادله قول اول: صحت و لزوم عقد و مهر – دلیل اول و بررسی آن – دلیل دوم – دلیل سوم     ۱۴۰۴/۰۹/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته توضیح کلی پیرامون مسئله ششم دادیم؛ مسئله ششم درباره تزویج صغیر یا صغیره به کمتر از مهرالمثل یا بیشتر از آن توسط پدر یا جد است؛ یعنی دختر را به کسی تزویج کرده به کمتر از مهرالمثل و پسر را تزویج کرده به بیشتر از مهرالمثل. قهراً برای دختر مهریه کمتر و برای پسر مهریه بیشتر مشکل دارد. اینجا فرمودند دو فرض می‌توان تصویر کرد؛ فرض اول اینکه مصلحتی

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم اصل برائت – برائت شرعی – نکات پنج‎گانه – نکته اول: معنای شک – نکته دوم: متعلق شک از جهت جزئیت و کلیت – نکته سوم: معنای تکلیف   ۱۴۰۴/۰۹/۰۸ برائت شرعی بعد از بیان مباحث مربوط به برائت عقلی، اکنون به بررسی برائت شرعی می‌پردازیم. پیش از ورود به ادله‌ برائت، ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد. به مناسبت، پنج نکته را پیش از طرح ادله‌ برائت شرعی، شایسته‌ تبیین می‌دانم. بدیهی است که مجاری اصول عملیه با هر تقریری که بیان گردد، محل بحث است و شک در تکلیف، مهم‌ترین بستر اجرای برائت می‌باشد. از آنجا که محور بحث حاضر، برائت شرعی است، اینجا این نکته را متذکر می‌شویم، و

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – جمع‌بندی بحث تا اینجا – لزوم بازخوانی فضایل فاطمه زهرا(س) در عصر حاضر                                      ۱۴۰۴/۰۸/۲۸ جمع‌بندی بحث تا اینجا بحث ما در مقدمه هفتم از مقدمات مربوط به مالکیت معنوی یا فکری است؛ در مقدمه هفتم سخن در این است که موضوع این مالکیت چیست. برای اینکه این مطلب روشن شود و این مقدمه نتیجه بدهد، عرض کردیم مطالبی را باید توضیح دهیم؛ تاکنون سه مطلب بیان شد. دقت بفرمایید، این یک جمع‌بندی از مقدمه هفتم است برای اینکه بتوانیم یک نتیجه مطلوب بگیریم. مطلب اول: درباره ماهیت مالکیت

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه – بررسی نظریه حق الطاعه – اشکال دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم و هفتم و هشتم – شرح رساله حقوق – پذیرش توبه به سبب حج ۱۴۰۴/۰۸/۲۸ اشکال دوم عرض نمودیم که نظریه‌ حق‌الطاعة از جهاتی مبتلا به اشکال است. اشکال اول که یک اشکالی مبنایی است، دیروز ذکر شد. اشکال دوم مربوط به این مطلب ایشان است که فرمودند: مشهور بین مولویت و منجزیت تفکیک کرده و گفتند که منجزیت ارتباطی با مولویت ندارد، زیرا تکلیف فقط با قطع و یقین و وصول منجز می‌شود و در غیر این صورت منجز نیست. لذا قائل