خارج اصول

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم وجوب تخییری – تخییر بین اقل و اکثر – کلام محقق خراسانی – یک اشکال و پاسخ آن ۱۳۹۸/۰۱/۳۱   تخییر بین اقل واکثر  بحث در اشکالی بود که در مورد تصویر واجب تخییری بین اقل و اکثر مطرح شده است. عرض کردیم جمعی قائل به استحاله وجوب تخییری بین اقل و اکثر شده‎اند. مبنای استحاله و اشکالی که در این رابطه مطرح کرده‎اند، به حسب ظاهر این است که اگر غرض با اتیان به اقل حاصل شود، دیگر جایی برای امتثال اکثر نیست، زیرا غرض از امر با انجام یک بار تسبیحات اربعه حاصل شده است و دیگر جایی برای این نیست که ما بخواهیم تسبیحات اربعه را برای دوم و

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم وجوب تخییری – تخییر بین اقل و اکثر ۱۳۹۸/۰۱/۲۸   تخییر بین اقل واکثر  در ادامه بحث از واجب تخییری و اینکه آیا اساساً واجب تخییری ممکن است یا خیر؟ بحث از تخییر در اقل و اکثر به میان آمده است. در بحث‎های گذشته عمدتاً تلاش کردیم امکان ثبوتی واجب تخییری را اثبات کنیم یعنی اینکه اگر واجبی به نحو تخییری ثابت شود ثبوتا منعی نداشته باشد. اقوال مختلف را ملاحظه کردید و قول حق را بیان کردیم. در ادامه بحث، تخییر بین اقل و اکثر مطرح می‎شود مثل تخییر بین تسبیحات اربعة مرة واحدة و تسبیحات اربعة ثلاث مرات در رکعت سوم و چهارم نماز. اصل این مسئله می‎تواند محل اشکال

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم وجوب تخییری – پاسخ به اشکالات قول پنجم – بررسی کلام محقق نایینی ۱۳۹۶/۰۱/۲۷   خلاصه بحث گذشته عرض کردیم اشکالات چهارگانه‎ای که به مسئله تعلق وجوب تخییری به «فرد مردد» و «فرد علی البدل» مطرح شده، توسط برخی از بزرگان پاسخ داده شده است. پاسخ اشکالات چهارگانه را بیان کردیم و معلوم شد مانعی بر سر راه آن وجود ندارد. پاسخ به یک شبهه در پاسخی که به اشکالات چهار گانه بر اساس آن دو مقدمه داده شد، تأکید روی این بود که به هرحال وجوب متعلق شده به مفاهیم یعنی مفهوم «فرد مردد» و «مفهوم فرد علی البدل» متعلق وجوب است. هرچند این فرد یعنی «فرد مردد لاواقع له فی

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم وجوب تخییری – پاسخ به اشکالات قول پنجم (اشکال دوم و چهارم) ۱۳۹۵/۰۱/۲۶    خلاصه بحث گذشته در مورد واجب تخییری بیان شد که یک نظر این است که متعلق وجوب تخییری «فرد مردد» یا «فرد علی البدل» است. اشکالاتی نسبت به تعلق وجوب به «فرد مردد» یا «فرد علی البدل» مطرح شده است که برخی از بزرگان در صدد پاسخ به این اشکالات بر آمدند. بعضی از  بزرگان با بیان دو مقدمه سعی کردند به این اشکالات جواب دهند. آن دو مقدمه عبارت بود از اینکه: ۱.درست است که «فرد مردد» یا «فرد علی البدل»، «لا واقع له فی الخارج» ولی خود این مفهوم معین است. ۲.صفات نفسانی مثل علم اساساً

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم وجوب تخییری – پاسخ بعضی از بزرگان به اشکالات قول پنجم ۱۳۹۸/۰۱/۲۵   خلاصه بحث گذشته بحث در این بود که چه تصویری از واجب تخییری ارائه دهیم که با حقیقت وجوب سازگار باشد، قول پنجم (که محقق نایینی و برخی دیگر به آن متلزم شدند) این است که آنچه در واجب تخییری متعلق وجوب قرار گرفته عبارت است از «فرد مردد» یا «فرد علی البدل». مجموعا چهار اشکال به این قول وارد شد که اگر یکی از این‎ها را به دیگری برگردانیم، سه اشکال می‏شود. باید ببینیم آیا این اشکالات به این تصویر از وجوب تخییری وارد است یا خیر؟ پاسخ بعضی از بزرگان به اشکالات قول پنجم  بعضی از بزرگان

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم وجوب تخییری – اشکالات قول پنجم (اشکال سوم و چهارم) ۱۳۹۵/۰۱/۲۴   خلاصه بحث گذشته عرض کردیم در مورد وجوب تخییری اقوال و انظاری برای تصویر واجب تخییری ذکر شده است. اصل اشکال این بود که حقیقت وجوب اقتضا می‎کند متعلق آن اتیان شود و ترکش جایز نباشد، اما معنای وجوب تخییری این است که مکلف می‎تواند متعلق آن را ترک کند و این دو با هم ناسازگارند. پس واجب تخییری در واقع با حقیقت وجوب ناسازگار است. زیرا حقیقت وجوب بر این پایه استوار است که ترک متعلق آن جایز نیست یعنی اگر نماز جمعه واجب باشد معنایش این است که ترک آن اصلا جایز نیست و معنای تخییری بودن وجوب

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم وجوب تخییری – اشکالات قول پنجم ۱۳۹۸/۱۰/۲۱   خلاصه بحث گذشته قول پنجم در تصویر واجب حقیقی این است که «احدهما لابعینه مصداقاً» واجب شده است. به عبارت دیگر آنچه در واجب تخییری متعلق وجوب قرار گرفته «فرد علی سبیل البدلیه» است یا به تعبیر دیگر «فرد مردد». تقریبا اساس این قول به ضمیمه استدلالی که محقق نایینی بر این قول اقامه کرده است بیان شد. اما در رابطه با اینکه فرد مردد یا فرد علی البدل متعلق وجوب قرار بگیرد اشکالاتی مطرح شده است که باید این اشکالات را بررسی کنیم تا مشخص شود که آیا این اشکالات وارد است یا خیر؟ اشکال اول (شیخ انصاری) ایشان در مسئله بیع «صاع

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم وجوب تخییری – قول پنجم (محقق نایینی) ۱۳۹۸/۰۱/۱۹   خلاصه بحث گذشته تا کنون چهار قول در مورد وجوب تخییری و ارائه تصویری از حقیقت این قسم از وجوب ذکر شد و ملاحظه کردید که این‎ چهار قول نوعاً مبتلا به اشکال است. قول پنجم (محقق نایینی) واجب متعلق می‎شود به عنوان «احدهما» نه خصوص این طرف یا خصوص آن طرف واجب تخییری. عنوان «احدهما» متعلق وجوب تخییری است. در خود این احتمال که عنوان «احدهما» متعلق وجوب تخییری باشد دو احتمال وجود دارد: احتمال اول: واجب، مفهوم «احدهما» است. یعنی آن عنوانی که منطبق بر هر یک از این دو امر فی نفسه می‎شود. مثلا اگر می‎گوییم: در روز جمعه نماز

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم وجوب تخییری – بررسی قول چهارم ۱۳۹۸/۰۱/۱۸   خلاصه بحث گذشته قول چهارم در تصویر واجب تخییری تفصیلی است که محقق خراسانی آن‎را بیان کرده‎اند. ایشان می‎فرماید: واجبات تخییری بر دو قسم است: قسم اول که اکثر واجبات تخییری را شامل می‎شود این است که آن غرضی که مترتب بر دو امر است واحد است. یعنی دو امر شده و دارای دو متعلق است ولی غرض از این دو امر یک چیز بیشتر نیست. از این غرض واحد که بر دو امر مترتب می‎شود کشف می‎کنیم قدر جامعی در این دو متعلق امر وجود دارد که در حقیقت آن قدر جامع به نحو تعیینی واجب شده است. پس واجب تخییری در قسم

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود وجوب تخییری – قول چهارم (محقق خراسانی) و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۱/۱۷   خلاصه بحث گذشته بحث در این بود که واجب تخییری چگونه قابل تصویر است؟ زیرا بدون تردید واجبات تخییری شرعی بسیاری وجود دارد. شکی نیست که وجوب تخییری در شرعیات و عرفیات واقع شده است، مثل اینکه پدری به فرزندش دستور می‎دهد یا این کار را حتما انجام بده یا آن کار را یا مولایی به عبدش دستور می‎دهد که حتما یا این کار را انجام بده یا آن کار را. پس وقوع وجوب تخییری در.شرعیات و عرفیات مسلم است و قابل انکار نیست. لکن بحث در این است که وجوب تخییری چگونه با حقیقت وجوب قابل جمع است یعنی از یک

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم اقسام وجوب – واجب تخییری – قول سوم و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۲/۲۲   در تصویر واجب تخییری اقوالی بیان شد. تاکنون به دو وجه و دو قول اشاره کردیم، هر دو وجه محل اشکال و ایراد است. قول سوم منظور از واجب تخییری این است که این واجب عندا… معلوم و معین است، لکن برای ما معلوم نیست. ما نمی‎دانیم «هذا واجب او ذاک» این واجب است یا آن واجب است، اما نزد خدا وجوب تعیینی دارد. تقریبا سه وجهی که تاکنون گفتیم همه در این جهت مشترک هستند که واجب تخییری چیزی غیر از واجب تعیینی نیست. در وجه اول گفته شد که وجوب دو طرف واجب تخییری هر دو تعیینی

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم اقسام وجوب – واجب تخییری -ادامه بررسی قول اول – اشکال محقق اصفهانی _ قول دوم و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۲/۲۱    خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد حقیقت واجب تخییری چند قول وجود دارد. قول اول این بود که واجب تخییری در حقیقت همان وجوب تعیینی است که متعلق به هر یک از این‎دو فعل شده است. لکن هر یک از این دو وجوب مشروط به ترک دیگری است. محقق نایینی چهار اشکال به این قول وارد کردند. ادامه بررسی قول اول  البته ایشان قبل از بیان اشکالات اربعه فرمودند: ما باید غرض از این دو واجب را متعدد بدانیم، آن‎هم به نحوی که امکان جمع بین دو واجب نباشد، زیرا

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم اقسام وجوب – واجب تخییری – اقوال درباره حقیقت واجب تخییری – اشکالات محقق نایینی به قول اول ۱۳۹۷/۱۲/۲۰     اقسام وجوب یکی از بحث‎هایی که در مورد واجب لازم است دنبال شود بحث از بعضی از اقسام واجب است که تصویر آن‎ها تا حدودی ابهام دارد و محل اختلاف است و لذا متعرض این اقسام شده‎اند. ما تقسیماتی برای واجب داریم، مثل تقسیم واجب به واجب تخییری و تعیینی، تقسیم واجب به واجب کفایی و عینی، تقسیم واجب به مضیق و موسع و چند تقسیم دیگر. نفس آشنایی با این تقسیمات مطلوب است و لازم است اقسام مختلف واجب را بشناسیم.  قبلا نیز وعده دادیم که در مورد این اقسام

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم بقاء جواز بعد از نسخ وجوب – مقام اثبات ۱۳۹۷/۱۲/۱۸   خلاصه جلسه گذشته  بحث در بقاء جواز بعد از نسخ وجوب بود. عرض کردیم محقق خراسانی از ابتدا بحث را در مقام اثبات مطرح کردند، زیرا فرمودند: نه دلیل ناسخ و نه دلیل منسوخ هیچ یک دلالت بر بقاء جواز ندارد. اما همانطور که گفتیم: لازم است ابتدائا در مقام ثبوت این مسئله مورد رسیدگی قرار بگیرد که آیا اساسا امکان بقاء جواز بعد از نسخ وجوب هست یا خیر؟ صرف نظر از  این که دلیل چه اقتضایی دارد، آیا فی نفسه امکان چنین امری هست یا خیر؟ نتیجه بحث در مقام ثبوت این شد که اساسا امکان بقاء جواز بعد

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم بقاء وجوب بعد از نسخ – مقام ثبوت ۱۳۹۵/۱۲/۱۵   بقاء وجوب بعد از نسخ محقق خراسانی در کفایه فرمودند: اگر دلیلی بر وجوب چیزی دلالت کند و بعد از آن، دلیل دیگری آن وجوب را نسخ کند، آیا بعد از نسخ، دلیل ناسخ یا دلیل منسوخ، دلالت بر بقاء جواز آن فعل دارد یا خیر؟ فرض کنید چیزی واجب شده است، دلیلی آمده و کاری را واجب کرده است سپس دلیل دیگری بعد از مدتی این وجوب را نسخ کرده و ما به نسخ آن اطمینان داریم، یعنی ناسخ بودن دلیل دوم برای ما محرز است، می‎خواهیم ببینیم بعد از نسخ حال یا بواسطه خود دلیل ناسخ یا بواسطه دلیل منسوخ،

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم تعلق طلب به طبایع یا افراد – بررسی نزاع- جمع بندی بحث ۱۳۹۷/۱۲/۱۴    خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نزاع در این مسئله که آیا اوامر و نواهی به طبایع متعلق می‎شوند یا افراد در حقیقت به این معنا است که اوامر و نواهی به طبیعت متعلق می‎شود یا به وجود طبایع و این وجود طبایع غیر از افراد و مصادیق به معنای طبیعت معروض عوارض شخصیه و فردیه است. بعد از این که معنای این مسئله روشن شد باید ببینیم آیا اوامر و نواهی به طبایع متعلق می‎شوند یا افراد، با آن معنایی که برای این عنوان بیان کردیم. پاسخ در یک کلمه، این است که اوامر و نواهی به طبایع

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم تعلق طلب به طبایع یا افراد – تنقیح محل نزاع (احتمال ششم) – حق در مقام ۱۳۹۷/۱۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته در بحث از تعلق اوامر و نواهی به طبایع یا افراد گفتیم احتمالات مختلفی قابل ذکر است. تاکنون پنج احتمال دربار مورد خود این عنوان ذکر شد. زیرا قبل از اینکه به پاسخ این سؤال بپردازیم، باید معنای این سؤال برای ما روشن شود. پنج احتمالی که تاکنون بیان شد به علت مشکلاتی که داشت مورد قبول نبود.  احتمال ششم کسانی که قائلند اوامر و نواهی به طبیعت تعلق می‎گیرد منظورشان از طبیعت، طبیعت با حیث معروضیت ، نه از حیث خودش «من حیث ذاتها» و کسانی که معتقدند اوامر و

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم تعلق طلب به طبایع یا افراد – تنقیح محل نزاع (احتمال چهارم و پنجم) ۱۳۹۷/۱۲/۱۲   خلاصه جلسه گذشته در بحث از اینکه آیا اوامر و نواهی به طبایع متعلق می‎شوند یا افراد؟ عرض کردیم ابتدا می‎بایست محل نزاع به درستی تبیین شود، آن‎گاه به این سؤال پاسخ دهیم. عرض کردیم در مورد محل نزاع شش احتمال وجود دارد که سه احتمال را مورد بررسی قرار دادیم و معلوم شد نزاع نمی‎تواند بر هیچ یک از احتمالات سه گانه‎ای که بیان شد استوار شود. احتمال چهارم کسانی که معتقدند اوامر و نواهی به طبایع تعلق می‎گیرد منظورشان این است که معروضیت هیئت «افعل»، اقتضای این که پای وجود به میان بیاید را

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم تعلق طلب به طبایع یا افراد – احتمال اول، دوم، سوم ۱۳۹۷/۱۲/۱۱   تعلق طلب به طبایع یا افراد  بحث دیگری که در ادامه مبحث اوامر به آن پرداخته می‎شود، بحث از تعلق طلب به طبایع یا افراد است. این بحث اختصاص به اوامر ندارد بلکه در مورد نواهی نیز جریان دارد. سؤال این است که اوامر و نواهی متعلق به طبیعت هستند یا افراد؟ اینکه این بحث و نزاع چه ثمره‎ای دارد را بعدا عرض می‎کنیم. ابتدا باید خود محل نزاع به درستی تبیین شود و بعد ثمره آن را بررسی کنیم. در مورد عنوان محل نزاع شش احتمال وجود دارد که برخی از این احتمالات رأساً از محل بحث خارج

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد بررسی جواز امر آمر با علم به انتفاء شرط امر – کلام امام خمینی ۱۳۹۷/۱۲/۰۸    خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم در بحث از جواز امر آمر به چیزی که یقین دارد شرط امر به آن منتفی است، محقق خراسانی توجیهی ذکر کردند و محصل آن توجیه این بود که مولایی که مثلا می‎داند مکلف قدرت بر انجام مأموربه ندارد و به همین جهت تکلیف نسبت به او فعلیت پیدا نمی‎کند آیا می‎تواند قانون جعل کند یا خیر؟ این توجیه محقق خراسانی نسبت به این عنوان بود، یعنی «امر» در ابتدای عنوان حمل بر مرتبه انشاء شد و مرجع ضمیر «شرطه» در ذیل عنوان که آن هم امر است حمل بر مرتبه فعلیت شد.