خارج اصول

خارج اصول – جلسه نوزدهم – امر پنجم – معنای حال

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم امر پنجم – معنای حال ۱۳۹۳/۰۷/۲۳   جمع بندی مباحث پس از بیان امر چهارم از اموری که محقق خراسانی در کفایة الاصول فرمودند، مطلبی از مباحث گذشته باقیمانده که لازم است مورد بررسی قرار گیرد؛ ما تا اینجا به اموری پیرامون مشتق پرداختیم؛ اولاً مشتق را تعریف کردیم و گفتیم مشتق در محل نزاع به چه معناست. اشاره شد که مشتق مورد بحث دو رکن اساسی دارد یکی اینکه قابل حمل بر ذات باشد و دیگر اینکه ذات بعد از انقضاء تلبس باقی بماند بر این اساس بعضی از جوامد در محل بحث ما داخل شدند و بعضی از مشتقات نحوی از محل بحث شدند. اسم فاعل که قدر متیقن از محل نزاع

خارج اصول – جلسه هجدهم – اختلاف مشتقات – قول ششم و هفتم (حق در مسئله)

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم اختلاف مشتقات – قول ششم و هفتم (حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۷/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون اختلاف مشتقات بود. عرض شد که نسبت به اختلاف مشتقات با یکدیگر و عدم تأثیر آن در نزاع مورد بحث در تردیدی نیست. بحث در وجوه اختلاف مشتقات است. تا کنون به پنج وجه اشاره شد. وجه اول نظر مرحوم آخوند بود. ایشان اختلاف مشتقات را به مبادی می دانند. به عبارت دیگر اعتقاد دارند اگر بین تاجر، لابن،خیاط، مجتهد و کاتب اختلافی وجود دارد این اختلاف ناشی از اختلاف در مبداء آنان است. یعنی در بعضی از مبادی معنای فعلیت وجود دارد و در برخی هم معنای ملکه و استعداد است و در بعضی نیز معنای

خارج اصول – جلسه هفدهم – کلام امام خمینی ره در اختلاف مبادی و بررسی آن

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم کلام امام خمینی ره در اختلاف مبادی و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۷/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مطلبی بود که مرحوم آقای آخوند در امر چهارم بیان کرده بودند. ایشان فرمودند که مبادی مشتقات با یکدیگر مختلفند و اقسامی را نیز برای مبادی مشتقات ذکر کرد و فرمودند که اختلاف در مبادی مشتقات در نحوه تلبس و انقضاء اثر گذاشته و باعث اختلاف در نحوه‏ی تلبس می شود. این مطلب کاملاً درست و صحیح می باشد و همچنین اینکه اختلاف تاثیری در نزاع مورد بحث مشتقات ندارد نیز درست است. لکن مرحوم آقای آخوند مطلبی را فرمودند که مورد اشکال واقع شد یعنی نقض هایی به بیان ایشان نسبت به اینکه اختلاف مشتقات به

خارج اصول – جلسه شانزدهم – امرچهارم: اختلاف مبادی در مشتقات (بررسی کلام محقق خراسانی)

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم امرچهارم: اختلاف مبادی در مشتقات (بررسی کلام محقق خراسانی) ۱۳۹۳/۰۷/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر چهارم یعنی ادعای اختلاف مبادی مشتقات بود. گفته شد که اختلاف مبادی مشتقات و اختلاف انحاء تلبس هیچ تاثیری در نزاع باب مشتقات ندارد. سخن محقق خراسانی در این رابطه ذکر شد. کلام محقق اصفهانی نیز به همراه اشکالی که نسبت به این کلام بود بیان شد. در اینجا باید بررسی کنیم که اصل سخن محقق خراسانی تمام است و یا خیر؟ بررسی کلام محقق خراسانی محقق خراسانی در این امر دو ادعا دارند. ادعای اول: ادعای اول محقق خراسانی که اساساً ایشان این امر را برای آن منعقد کرده اند این است که مبادی مشتقات با

خارج اصول – جلسه چهاردهم – امرچهارم: اختلاف مشتقات(قول اول: محقق خراسانی)

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم امرچهارم: اختلاف مشتقات(قول اول: محقق خراسانی) ۱۳۹۳/۰۷/۱۵   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در مسئله‏ی مشتق مرحوم محقق خراسانی بعضاً مطالبی را مورد بحث قرار داده که از نظر ما واقعا ضرورتی به ذکر و بحث در مورد آن ها نیست. به طور مثال دلالت افعال بر زمان یعنی بررسی معنای ماضی و مضارع و اشکالی که در این رابطه محقق خراسانی به نحویین و انظار سایر اصولیین مطرح نموده با اینکه بحث مفیدی است اما از دائره‏ی بحث ما خارج است و ما ترجیح می دهیم که به این مسائل نپرداخته، بلکه مباحث اصلی را بررسی نمائیم. امر چهارم: اختلاف مشتقات قول اول: محقق خراسانی یکی از مطالبی که مرحوم آقای آخوند

خارج اصول – جلسه سیزدهم – بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع ۱۳۹۳/۰۷/۱۴   خلاصه جلسه گذشته اشکالی در مورد اسم زمان مطرح شد و تا به حال سه پاسخ و راه حل برای مشکل اسم زمان از حیث دخول در نزاع باب مشتق مورد بررسی قرار گرفت. این سه پاسخ و راه حل از ناحیه‏ی محقق خراسانی،محقق نائینی و محقق بروجردی مطرح شده بود که هیچ یک مورد پذیرش واقع نشد. پاسخ چهارم: محقق عراقی پاسخ و راه حل چهارمی برای حل مشکله‏ی اسم زمان مطرح می باشد که این پاسخ هم به نظر می رسد که چندان نتواند مشکل را حل کند. این راه حل مبتنی بر مطلبی است که در فلسفه بیان شده است. آن

خارج اصول – جلسه دوازدهم – بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ بروجردی)

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ بروجردی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۹   خلاصه جلسه گذشته در جلسات قبل اشکالی در مورد اسم زمان مطرح شد که براساس آن، اسم زمان از محل نزاع در باب مشتق خارج می شود. پس اگر این اشکال پاسخ داده نشود ناچاریم اسم زمان را از نزاع باب مشتق بیرون نماییم. اشکال این بود که اسم زمان فاقد یک رکن از دو رکن لازم در مشتق است یعنی نزاع در باب مشتق وقتی جاری می شود که اولاً مشتق قابل حمل بر ذات باشد و ثانیاً ذات هم بعد از انقضاء تلبس باقی بماند در حالی که در اسم زمان این چنین نیست زیرا اسم زمان ذاتی دارد که

خارج اصول – جلسه یازدهم – بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ آخوند)

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ آخوند) ۱۳۹۳/۰۷/۰۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد اشکال مربوط به اسم زمان بود که ادعا کردند اسم زمان از محل نزاع در باب مشتق خارج است. عرض کردیم اشکال مهمی در اسم زمان که از مشتقات است وجود دارد و آن هم عدم وجود یکی از ارکان مشتق است زیرا بقاء ذات در مشتق مورد نزاع مهم است. یعنی اگر ذات بعد از انقضاء تلبس باقی نماند، دیگر جایی برای نزاع باقی نمی ماند که آیا صدق مشتق بر ما انقضی عنه التلبس حقیقی است یا مجازی؟ این خصوصیت در اسم زمان نیست. یعنی در اسم زمان بخاطر ویژگی که دارد ذات آن

خارج اصول – جلسه ده – بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(پاسخ آخوند)

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(پاسخ آخوند) ۱۳۹۳/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در مواردی از مشتقات است که محل اختلاف واقع شده که آیا نزاع در باب مشتق شامل این موارد می شود یا نه؟ کلام صاحب فصول را در جلسه گذشته مورد بررسی قرار دادیم. مدعای صاحب فصول این بود که نزاع فقط در اسم فاعل و صفت مشبهه و مصادری که معنای فاعلی دارند جریان داشته و اسم مفعول، اسم زمان، اسم مکان و اسم آلت از محل نزاع خارجند. این کلام به همراه اشکالاتش بیان شد. اشکال اسم زمان یکی از مواردی که به خصوص در مورد آن بحث شده و به طور جدی مورد اشکال قرار گرفته

خارج اصول – جلسه هشتم – ارکان مشتق اصولی

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ارکان مشتق اصولی ۱۳۹۳/۰۷/۰۵   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون توضیح عنوان مشتق بود. اینکه آیا مشتق در خصوص «متلبس بالمبداء فی الحال» حقیقت است یا در اعم از «متلبس بالمبداء فی الحال و ما انقضا عنه التلبس» است نزاع محل،لذا ابتدا باید معلوم شود که منظور از این مشتق چیست؟ عرض شد مشتقی که در این بحث مورد نظر است با مشتق اصطلاحی (مشتق نحوی) فرق دارد. مشتق نحوی به چیزی می گویند که از یک مبدئی مشتق شده باشد، و لذا علاوه بر اسم فاعل، اسم مفعول، اسم زمان و اسم مکان، شامل افعال و مصادر هم می شود. ارکان مشتق  رکن اول اولین رکن مشتق اصولی که محل بحث ما می

خارج اصول – جلسه هفتم – تعریف مشتق

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف مشتق ۱۳۹۳/۰۷/۰۲   تعریف«مشتق» معلوم شد نزاع در باب مشتق، نزاع لغوی است و حق در این نزاع با مشهور است. حال باید درباره خود عنوان مشتق بحث کنیم چون محور و موضوع بحث ما، مشتق است. ابتدا باید دید که اساساً منظور از مشتق چیست؟ مشتقات به دو قسم مشتق نحوی و مشتق اصولی تقسیم می شوند. حال بحث در این است که آیا مشتق نحوی منظور ما در نزاع است یا اصطلاح خاصی در اینجا مورد نظر است؟ پس لازم است که تقسیم بندی را به صورت کامل انجام دهیم تا در ابتداء دقیقا معلوم شود که منظور از مشتق در اینجا چیست و سپس در برخی از مواردی که در

خارج اصول – جلسه ششم – تحریر محل نزاع(ادله نظر مشهور و بررسی اشکالات آن)-ثمره نزاع

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم تحریر محل نزاع(ادله نظر مشهور و بررسی اشکالات آن)-ثمره نزاع ۱۳۹۳/۰۷/۰۱   خلاصه جلسه گذشته در جلسه قبل عرض شد که یکی از موانع پذیرش نظریه‏ی مشهور مبنی بر لغوی بودن نزاع در بحث مشتق، این است که چنانچه ما نزاع در باب مشتقات را لغوی بدانیم، باید به نوعی به تصویر جامع ملتزم شویم،چون اگر بحث واضع و وضع به میان آید، قهراً واضع در مقام وضع، نیازمند تصویر معنا  قبل از وضع است که در این صورت اگر واضع مشتق را برای معنای عام وضع کرده باشد، باید در هر صورت جامعی را بین فاقد و واجد در نظر گرفته باشد که مشتق را به گونه ای وضع کند که شامل «متلبس

خارج اصول – جلسه پنجم – تحریر محل نزاع(ادله نظر مشهور و بررسی اشکالات آن)

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم تحریر محل نزاع(ادله نظر مشهور و بررسی اشکالات آن) ۱۳۹۳/۰۶/۳۱   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در بحث مشتق، نزاع بین اصولیین به چند صورت تقریر شده است. در بین انحاء چهارگانه ای که برای محل نزاع تقریر شده نتیجه این شد که نظر مشهور نسبت به سایر انظار عاری از اشکالاتی است که متوجه آن انظار بود اما در عین حال ما می توانیم دو دلیل و شاهد هم بر نظر مشهور اقامه کنیم. نظر مشهور این بود که نزاع در باب مشتق، در واقع در این است که آیا واضع لفظ مشتق را برای معنای عام وضع کرده (یعنی برای متلبس بالمبداء اعم از اینکه تلبس فعلی باشد یا تلبس در

خارج اصول – جلسه چهارم – تحریر محل نزاع (بررسی نظر محقق نائینی و بروجردی)

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم تحریر محل نزاع (بررسی نظر محقق نائینی و بروجردی) ۱۳۹۳/۰۶/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره نظرات مختلف پیرامون محل نزاع در باب مشتق بود؛ نظر مشهور و همچنین نظر مرحوم تهرانی صاحب محجة العلماء و نظر محقق نائینی بیان شد. بررسی کلام محقق نائینی باقی ماند که إن شاء الله متعرض خواهیم شد و سپس نظر محقق بروجردی را بیان خواهیم کرد. محصل نظر محقق نائینی این شد که نزاع در باب مشتق یک نزاع عقلی است یعنی مسئله مورد بحث یک مسئله لغوی نیست که ما ببینیم واضع لفظ مشتق را برای خصوص ذات متلبس بالمبدأ فی الحال وضع کرده یا برای اعم از آن یعنی هم ذات متلبس بالمبدأ فی الحال

خارج اصول – جلسه سوم – تحریر محل نزاع

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم تحریر محل نزاع ۱۳۹۳/۰۶/۲۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اولین مطلبی که در مباحث مشتق مورد رسیدگی قرار می‏گیرد تحریر محل نزاع است و اینکه این نزاع چه مصبی دارد و آیا اصولاً یک نزاع و مسئله لغوی است یا یک نزاع و مسئله عقلی. عرض کردیم نظرات در این رابطه مختلف است: مشهور نظری دارند که این را اجمالاً بیان کردیم و بر اساس آن بیان، نزاع در باب مشتق یک نزاع لغوی است؛ چون بحث در وضع واضع است (اینکه واضع مشتق را برای یک معنای عام وضع کرده یا یک معنای محدود و خاص) ولی در عین حال اشکالاتی بر این نظریه شده که اینها را باید بررسی کنیم. اما

خارج اصول – جلسه دوم – تحریر محل نزاع

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم تحریر محل نزاع ۱۳۹۳/۰۶/۲۶   خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته اجمالاً درباره نزاع در بحث مشتق مطالبی را بیان کردیم؛ گفتیم ابتداءً باید نقطه اصلی نزاع معلوم شود و لذا مقدمه‏ای را بیان کردیم تا دقیقاً مشخص بشود که چه اموری مورد توافق است و نقطه‏ی اختلاف کجاست. در مرحله بعد لازم است که تقریرهای مختلفی که از محل نزاع شده است را بیان کنیم. امر اول: انظار مختلف درباره محل نزاع حدود چهار تقریر از محل نزاع در بحث مشتق ایراد شده است که طبق بعضی از این تقاریر، نزاع یک نزاع و بحث لغوی است و طبق بعضی از تقاریر این مسئله و نزاع یک مسئله عقلی است. وقتی بحث می‏کنیم

خارج اصول – جلسه اول – مقدمه

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمه ۱۳۹۳/۰۶/۲۵   برترین افراد در مصاحبت در ابتدای آغاز درس در سال تحصیلی جدید روایتی را تیمناً و تبرکاً بیان می‏کنیم؛ رسول گرامی اسلام (ص) در روایتی می‏فرماید: «لا خَيْرَ لَكَ‏ فِي‏ صُحْبَةِ مَنْ لَا يَرَى لَكَ مِثْلَ الَّذِي يَرَى لِنَفْسِهِ.»؛ در مصاحبت کسی که برای تو مثل آنچه که برای خود می‏بیند و می‏پسندد، آن را برای تو نمی‏پسندد، خیری و نیکی نیست. از این روایت ما چند قاعده و مطلب را می‏توانیم استفاده کنیم؛ چنانچه در جلسه فقه بیان شد یکی از گروه‏ها و افرادی که از مکر و حیله شیطان در امان‏اند، کسانی هستند که برای دیگران آن چیزی را می‏پسندند که برای خود می‏پسندند «مَنْ رَضِيَ لِأَخِيهِ الْمُؤْمِنِ بِمَا

خارج اصول – جلسه صد و بیست و دوم – الفاظ معاملات (مقام دوم: ثمره نزاع)

جلسه ۱۲۲ – PDF جلسه صد و بیست و دوم الفاظ معاملات (مقام دوم: ثمره نزاع) ۱۳۹۳/۰۲/۳۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مقام دوم بحث پیرامون ثمره نزاع بین صحیحی و اعمی در الفاظ معاملات است. در بحث از الفاظ عبادات گفتیم صحیحی‏ها در موارد شک در جزئیت و شرطیت نمی‏توانند به اطلاقات ادله تمسک کنند اما اعمی‏ها چنانچه در شرطیت یا جزئیت چیزی شک کنند می‏توانند به اطلاقات ادله تمسک کنند. وجه این مطلب هم این بود که از آنجا که صحیحی به طور کلی بر فاقد جزء یا شرط عنوان مطلق را صادق نمی‏داند لذا اگر شک در جزئیت یا شرطیت چیزی بکند در واقع شک در اصل عنوان مطلق کرده در حالی که اصالة الاطلاق در

خارج اصول – جلسه صد و بیست و سوم – الفاظ معاملات (مقام دوم: ثمره نزاع)

جلسه ۱۲۳ – PDF جلسه صد و بیست و سوم الفاظ معاملات (مقام دوم: ثمره نزاع) ۱۳۹۳/۰۲/۳۱   مطلب دوم: بررسی تمسک به اطلاق در مسبّبات مطلب دوم که در مقام دوم (ثمره نزاع) باید مورد بررسی قرار بگیرد این است که آیا جواز و عدم جواز تمسک به اطلاق در اسباب و مسبّبات متفاوت است، یعنی بر فرض اینکه ثمره عملیه در الفاظ معاملات را پذیرفتیم آیا در جواز و عدم جواز تمسک به اطلاق، بین اسباب و مسبّبات فرق است یا نه؟ یعنی اگر قائل شویم الفاظ معاملات برای مسبّبات وضع شده‏اند آیا باز هم می‏توان به اطلاق «احل الله البیع» تمسک کرد یا نه؟ اگر بگوییم الفاظ معاملات برای اسباب وضع شده‏اند مشکلی در تمسک به اطلاق

خارج اصول – جلسه صد و بیست و یکم – الفاظ معاملات (مقام اول: تنقیح محل نزاع- ادله اعمی‏ ها)

جلسه ۱۲۱ – PDF جلسه صد و بیست و یکم الفاظ معاملات (مقام اول: تنقیح محل نزاع- ادله اعمی‏ ها) ۱۳۹۳/۰۲/۳۰   خلاصه جلسه گذشته همان طور که گفته شد به نظر مرحوم آخوند تفاوتی بین الفاظ معاملات و الفاظ عبادات از حیث موضوع‏له وجود ندارد، یعنی همان طور که الفاظ عبادات برای خصوص صحیح وضع شده‏اند، الفاظ معاملات هم برای خصوص صحیح وضع شده‏اند، یعنی این الفاظ برای اسبابی وضع شده‏اند که مؤثر باشند، صحیح یعنی ما هو المؤثر شرعاً او عرفاً، بنابراین استعمال الفاظ معاملات در معامله صحیح، حقیقی است و استعمال این الفاظ در معامله غیر صحیح (غیر مؤثر) مجازی است، مثلاً لفظ «بیع» برای قول یا فعلی وضع شده که در مکلیت یا نقل و انتقال