خمس

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۲۲              خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در آیه ۴۱ سوره انفال مقتضی برای عمومیت معنای «ما غنمتم» وجود دارد یعنی «ما غنمتم» شامل مطلق فوائد و منافعی که نصیب انسان می­شود، خواهد شد موانعی هم که به صورت احتمالی ممکن است اینجا مورد توجه قرار گیرد، معلوم شد مانعیت ندارد لکن مقدس اردبیلی ضمن تأکید بر اینکه به حسب عرف و لغت «ما غنمتم» شامل مطلق فوائد می­شود و اختصاص به خصوص غنائم جنگی ندارد در عین حال می­فرماید اینجا به چند دلیل این آیه ظهور در خصوص غنائم جنگی دارد؛ ایشان بر اینکه ما نمی­توانیم از

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۲۰              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای «ما غنمتم» در آیه ۴۱ سوره انفال بعضی معتقدند معنای «ما غنمتم» مطلق فائده و غنیمت نیست بلکه خصوص غنائم دار الحرب است اما در مقابل عده­ای قائل به عمومیت معنای غنیمت هستند و بر مدعای خودشان چند دلیل اقامه کرده­اند ما این ادله و شواهد ذکر کردیم اما در بین فقهای شیعه مرحوم محقق اردبیلی تأکید می­کند که این آیه ظهور در وجوب خمس در همه غنائم ندارد. كلام محقق اردبيلي عبارت ایشان این است: «أنّها تدلّ علی وجوبه فی غنائم دار الحرب» چون متبادر از غنیمت در

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۱۷              خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای «ما غنمتم» در آیه ۴۱ سوره انفال اختلاف واقع شده که آیا شامل مطلق فوائد است و چیزهایی که نصیب انسان می­شود یا اختصاص دارد به خصوص غنائم جنگی عرض کردیم بر عمومیت معنای «ما غنمتم» چند دلیل اقامه شده است محصل دلیل اول این شد که کلمات لغویین ظهور در عمومیت معنی دارد و در مفهوم غُنم خصوصیت حرب و قتال اخذ نشده است. پس مقتضی موجود است مانع هم یا مورد و شأن نزول آیه است یا سیاق آیات؛ به تفصیل در جلسه گذشته در مورد قرینیت سیاق بحث

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۱۶              خلاصه جلسه گذشته بحث در مراد از غنيمت در آيه ۴۱ سوره انفال بود عرض كرديم در اين رابطه اختلاف نظر وجود دارد بعضي قائل هستند منظور از «ما غنمتم» در اين آيه خصوص غنائم جنگي است اما اكثريت قريب به اتفاق علماي ما قائلند مطلق منافعي كه نصيب انسان مي­شود را شامل مي­شود. گفتيم ادله­اي بر عموميت معناي غنيمت در اينجا ذكر شده يك دليل اين است كه از نظر لغت ظهور در عموميت معني دارد پس مقتضي براي عموميت معني هست. اما مانع، يا خصوصيت مورد است يا سياق؛ چنانچه گفتيم خصوصيت مورد مانعيت ندارد

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۱۵              خلاصه جلسه گذشته بحث در امر دوم از اموري بود كه در مقدمه هفتم پيرامون تفسير و منظور از غنيمت ذكر مي­كرديم؛‌ گفتيم غنيمت و لفظ غُنم و مشتقات آن در شش موضع در قران وارد شده پنج آيه را قبلاً بيان كرديم و منظور و مراد از غنيمت را در اين آيات بيان كرديم. آيه ششم: انفال / ۴۱ «و اعلموا أنما غنمتم من شيءٍ فأنّ لله خمسه و للرسول و لذي القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل إن كنتم آمنتم بالله و ما انزلنا علي عبدنا يوم الفرقان يوم التقي الجمعان و الله

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر دوم: غنيمت در قرآن) ۱۳۹۲/۰۷/۱۳              بحث در معنای غنیمت به حسب لغت و استعمالات قرآنی و نظرات فقها و مفسرین بود همچنین استعمالات روایی غنیمت؛ ما معنای غنیمت در لغت را بررسی کردیم. امر دوم: غنيمت در قرآن اما استعمالات قرآنی غنیمت باید بررسی شود تا ببینیم غنیمت و مشتقات آن در قرآن به چه معنایی به کار رفته است. در شش موضع و آیه از مشتقات غنیمت و غنم استفاده شده است: آیه اول: نساء / ۹۴ «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى‏ إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَعِنْدَ

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مقدمه هفتم: فی المراد بالغنیمه (امر اول: غنيمت در لغت) ۱۳۹۲/۰۷/۱۰              خلاصه جلسه گذشته در امر اول پیرامون معنای غنمیت اقوال بسیاری از بزرگان اهل لغت را ذکر کردیم خلاصه آنچه که در جلسه گذشته بیان شد این بود که بعضی از لغویین فقط به معنای لغوی غنیمت اشاره کردند و بعضی فقط به معنای اصطلاحی و بعضی به هر دو، مجمع البحرین فقط به معنای اصطلاحی اشاره کرده که همان غنیمت جنگی است در مثل «العین» فقط به معنای لغوی اشاره شده اما بعضی مثل معجم مقاییس اللغة به هر دو معنی اشاره کرده­اند یا مثل راغب اصفهانی در مفردات البته خود اینها با هم تفاوت­هایی دارند.

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم فی المراد بالغنیمه (امر اول: غنيمت در لغت) ۱۳۹۲/۰۷/۰۹              بحث در تبیین معنای غنیمت به دلائلی که بیان شد، بود؛ گفتیم بحث ما حول این کلمه در پنج امر تعقیب می­شود که سخن در بررسی امر اول بود اینکه اهل لغت غنیمت را به چه معنایی می­دانند. امر اول: غنيمت در لغت اگر کلمات لغویین را دست بندی کنیم چهار موضع در رابطه با معنای غنیمت ملاحظه می­کنیم به عبارت دقیقتر اهل لغت در نحوه بیان معنای غنیمت چهار دسته شده­اند: معناي اول بعضي از اهل لغت غنیمت را به این معنی دانسته­اند: غنیمت چیزی است که به دست انسان می­رسد بدون مشقت؛ غنیمت از غُنم است در

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مقدمه ششم و مقدمه هفتم (المراد بالغنيمه) ۱۳۹۲/۰۷/۰۸              خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه ششم یعنی وجوب خمس بود ادله­ی وجوب خمس را ذکر کردیم؛ يک اشکالی اینجا مطرح شده بود که اگر خمس واجب است و ادعا می­شود از ضروریات است پس چرا از عصر رسول خدا تا عهد صادقین رد و نشانه­ای از پرداخت، اخذ یا ارسال مأمور براي اخذ خمس (مخصوصاً در عصر پیامبر) نیست؟ بالاخره اگر خمس واجب بود باید یک رد پایی از وجوب خمس در عصر رسول خدا یافت می­شد مانند زکات که  برای گرفتن آن پیامبر مأمور می­فرستاد در حالی که درباره خمس این چنین نیست؟ عرض کردیم این اشکال دو

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده وجوب خمس (ادله) ۱۳۹۲/۰۷/۰۷              خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه ششم از مقدمات کتاب خمس بود که پیرامون وجوب خمس است عرض کردیم به دلایلی می­توان وجوب خمس را اثبات کرد؛ دلیل اول این بود که وجوب خمس از ضروریات است یک امر ضروری است و مطالبی که مربوط به این بخش بود را دیروز عرض کردیم اما از کتاب، سنت و اجماع هم می­توان دلیل بر وجوب خمس ذکر کرد. دلیل دوم: كتاب آيه اول مهم ترین آیه­ای که در قرآن پیرامون خمس وارد شده و دلالت بر وجوب خمس می­کند آیه ۴۱ سوره انفال است «واعلموا أنما غنمتم من شیءٍ فأنّ لله خمسه و للرسول و

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم وجوب خمس ۱۳۹۲/۰۷/۰۶              مقدمه ششم مقدمه ششم از مقدماتی که در ابتدای کتاب الخمس لازم مورد اشاره قرار بگیرد درباره وجوب خمس است. از مقدمات شش گانه­ای که ما اینجا گفتیم در عبارت تحریر بعضی از آنها بیان شده بود از جمله وجوه تشریع خمس بود که عرض کردیم امام (ره) به دو وجه اشاره کرده اما ما چهار وجه برای تشریع و وجوب خمس بیان کردیم. مطلب دوم تعریف خمس بود که این را هم در عبارات تحریر ملاحظه فرمودید اما زمان تشریع خمس و معنای ملکیت خمس و اینکه آیا خمس ملک برای اشخاص است یا منصب یا هیچیک از این دو، این سه مطلب در

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم خمس متعلق به منصب است يا شخص؟    ۱۳۹۲/۰۷/۳              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مقدمه پنجم که بحث در این است که خمس آیا برای اشخاص است یا برای منصب، ثبوتاً چهار احتمال وجود دارد: احتمال اول اینکه ملک برای اشخاص باشد. احتمال دوم اینکه ملک برای منصب باشد که طبق یک احتمال گفتیم این معنی باطل است و یک احتمال هم این است که رجوع به احتمال و وجه سوم کند. احتمال سوم این بود که ولایت برای اشخاص ثابت شود من حیث أنّ لهم ولایةً و امامة بالحیثیة التقییدیة که این احتمال، وجه مورد قبول است و نظر مختار همین احتمال است چون اشکالات دو وجه

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم خمس متعلق به منصب است يا شخص؟ ۱۳۹۲/۰۷/۰۲              خلاصه جلسه گذشته یکی از مقدماتی که در ابتدای کتاب الخمس باید مورد بررسی قرار گیرد این بحث است که آیا خمس متعلق به اشخاص مذکور در ادله است یا متعلق به منصب حاکمیت و ولایت است؟ عرض کردیم ثبوتاً چهار احتمال قابل تصویر است احتمال اول اینکه بگوییم خمس (فی الجمله یا کل سهمین آن بنا بر اختلافی که وجود دارد و بعداً معلوم خواهد شد ملک اشخاص است یعنی ملک شخص رسول خداست و اگر هم به ادله­ای بعداً برای فقها در عصر غیبت ثابت شد ملک شخص آنهاست این احتمال که خمس ملک للاشخاص است شاید مشهورترین

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم بررسی احتمالات دهگانه در معنای ملکیت خمس و نظر مختار ۱۳۹۲/۰۷/۰۱              خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مقدمات مباحث خمس بود؛ در مقدمه سوم که بحث در معنای ملکیت خمس بود نتیجه این شد که ملکیت خمس اجمالاً عبارت است از ولایت در تصرف. اینکه می­گوییم اجمالاً برای این است که خمس تقسیم به سهامی می­شود یکی سهم امام است و ديگري سهم سادات که هر کدام از این سهام به نحوي تقسيم مي­شود. که در بحث از مصارف خمس و اقسام خمس به آن خواهیم پرداخت. اما اجمالاً نتیجه بحث ما در مقدمه سوم پس از بررسی ده احتمال در رابطه با معنای ملکیت نسبت به خمس

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم بررسی احتمالات دهگانه در معنای ملکیت خمس و نظر مختار ۱۳۹۲/۰۶/۳۱              خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون معنای ملکیت خمس بود. ده احتمال در این رابطه ذکر کردیم؛ احتمال صحیح و مورد قبول این است که خداوند تبارک و تعالی و رسول مکرم اسلام و ائمه (ص) نسبت به خمس و انفال ولایت در تصرف دارند یعنی مالک در تصرف هستند این ولایت برای ولی خدا در هر عصری ثابت است در عصر رسول (ص) این ولایت برای او و پس از عصر رسول برای امام (ع) ثابت است. خمس در عصر غیبت حال بحث این است که در عصر غیبت آیا ولایت نسبت به خمس و انفال برای

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم بررسی احتمالات دهگانه در معنای ملکیت خمس و نظر مختار ۱۳۹۲/۰۶/۳۰              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای ملکیت خمس چندین احتمال وجود دارد؛ احتمال اول این بود که خداوند تبارک و تعالی و رسول و ائمه (ص) مالک خمس باشند به ملکیت حقیقیه و تکوینیه که این احتمال مردود شد. احتمال دوم این بود که خداوند و رسول گرامی اسلام مالک به ملکیت اعتباریه به نحو اشاعه باشند. احتمال سوم همین فرض بود لکن با این تفاوت که ملکیت اعتباریه خدا و رسول به نحو استقلال و هر کدام نسبت به تمام ملک باشد که این احتمال و احتمال دوم به دلایلی که گفته شد باطل

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم بررسی احتمالات دهگانه در معنای ملکیت ۱۳۹۲/۰۶/۲۷              خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته سه مطلب به صورت اجمالی مورد بحث واقع شد؛ یکی زمان تشریع خمس بود دوم معنای خمس اصطلاحاً و سوم وجوه تشریع خمس بود که با استناد به روایات چهار وجه را ذکر کردیم اگرچه بعضی از وجوه قابل بازگشت به یکدیگر بودند. گفتیم خمس تشریع شده اولاً عوضاً عن الزکوة و ثانیاً اکراماً لهم و ثالثاً اقتضاءً للامامة و الحکومة و رابعاً این بود که خداوند تبارک و تعالی و پیامبر و ذریه پیامبر (ص) مالک هستند نسبت به این عالم و چون مالک هستند نسبت به دنیا و مافیها بر طبق مفاد بعضی

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم مقدمه دوم و سوم: تعریف خمس و وجوه تشریع خمس ۱۳۹۲/۰۶/۲۵              عبارت تحریر در ابتدای بحث قبل از شروع مسائل لازم است متن کتاب تحریر را بخوانیم و به نکاتی که در آن وجود دارد اشاره کنیم: در این مقدمه چند سطری، امام (ره) به چند مطلب اشاره می¬کنند: یکی معنای خمس که اصلاً خمس اصطلاحاً به چه معنی است و دوم فلسفه تشریع خمس و اینکه چرا خداوند تبارک و تعالی خمس را برای پیامبر (ص) و ذریه او قرار داد و مطلب سوم هشدار به کسانی که منع از خمس می¬کنند و خمس نمی¬دهند. ایشان در رابطه با معنای خمس می¬فرماید: «و هو الذی جعله الله

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمه اول: زمان تشریع خمس ۱۳۹۲/۰۶/۲۴              نشانه­ های اراده خیر خداوند نسبت به انسان امروز چون هم روز اول سال تحصیلی و شروع مباحث و دروس در سال تحصیلی ۹۳-۹۲ می­باشد. در ابتداء تیمناً و تبرکاً روایتی را برای تذکر بیان می­کنیم که إنشاء الله این کلمات نورانی باعث شود ما در مسیر درست و صحیح طی طریق کنیم و راه را گم نکنیم و بدانیم که عمر ما و فرصت­هایی که در حال طی شدن و از دست رفتن است دیگر قابل بازگشت نیست و این فرصت­ها و لحظات، فرصت­هایی است که می­تواند انسان را به تعالی و اوج برساند یا باعث سقوط و انحطاط شود یا

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم مقام دوم: بررسي شروط تعلق خمس به غنميت جنگي– اذن امام    ۱۳۹۲/۰۹/۰۵              خلاصه جلسه گذشته‏ عرض کردیم برای قول اول به دو دلیل استدلال شده دلیل اول اجماع و دلیل دوم روایات بود؛ روایت دوم صحیحه معاویة بن وهب بود تقریب استدلال به این صحیحة را بیان کردیم لکن دو مناقشه و دو اشکال به این صحیحة شده اشکال اول به همراه پاسخ آن را در جلسه گذشته بیان کردیم. اشكال دوم به استدلال به صحيحه معاويه بن وهب مناقشه دوم معارضه صحیحة حلبی با این روایت است. صحیحة حلبی این است: «عن ابی عبدالله علیه السلام فی الرجل من اصحابنا یکون فی لوائهم فیکون معهم