خارج اصول

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم ترتب – کلام امام خمینی – نتیجه ۱۳۹۷/۱۱/۱۷   خلاصه جلسه گذشته  نتیجه مقدمات هفت‎گانه امام خمینی این شد که اگر تکلیفی متوجه انسان شود چند حالات برای او متصور است. تارة یک تکلیف متوجه مکلف می‎شود که برای آن دو صورت و حالت تصویر می‎شود و اخری دو تکلیف متوجه مکلف می‎شود. در جایی که دو تکلیف متوجه مکلف است، تارة این دو تکلیف از نظر شارع از نظر اهمیت یکسانند و اخری یکی اهم است و دیگری مهم. صورت اول را در جلسه گذشته بحث کردیم اما حالت و صورت دوم باقی مانده است. صورت دوم دو صورتی که در جلسه قبل بیان شد، حالاتی است که از بحث ما

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه هفتم – نتیجه – حالت اول و دوم و سوم ۱۳۹۷/۱۱/۱۶    خلاصه جلسه گذشته  تاکنون شش مقدمه از مقدماتی که امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون ترتب بر عصیان امر اهم بیان کرده‎اند ذکر شد. تمام این مقدمات برای تصحیح عمل عبادی مکلفی است که امر اهم را ترک کرده است. مقدمه هفتم امام خمینی در کتاب مناهج الوصول مطلبی را به عنوان مقدمه هفتم بیان کرده‎اند که باید دید آیا قابلیت طرح استقلالی به عنوان یک مقدمه را دارد یا خیر؟ (البته این جهت خیلی مهم نیست) آن مطلب این است که «امر بکل من الضدین امر بالمقدور الممکن»؛ ایشان می‎گویند: اگر

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه ششم ۱۳۹۷/۱۱/۱۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم امام خمینی برای تصحیح امر مهم بدون نیاز به اشتراط به عصیان امر اهم، بیانی دارند که متشکل از شش مقدمه است. تا کنون پنج مقدمه را بیان کردیم که انشاء الله بعد از ذکر مقدمه ششم، یک جمع بندی از مقدمات و سپس نتیجه‎گیری در بحث ترتب خواهیم داشت. ادامه مقدمه ششم در مقدمه ششم امام خمینی بر یک نکته اساسی تکیه می‎کنند و آن این‎که احکام شرعیه مقید به قدرت نیستند، نه به تقیید شرعی و نه به تقیید عقلی، یعنی نه شرعا و نه عقلا مقید به قید قدرت نیستند و کذلک قید علم. آن‎چه که

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه پنجم و ششم ۱۳۹۷/۱۱/۱۴    یک نکته مهم مقدمه پنجم از مقدمات کلام امام خمینی این بود که در خطابات قانونی و عام انحلال احکام به تعداد افراد مکلفین مطرح نیست، بخلاف خطابات شخصی که در آن احکام به تعداد افراد مکلفین منحل می شوند. در جلسه قبل دو قرینه بر عدم انحلال ذکر کردیم. نکته مهم در این باره این است که در خطابات عمومی و قانونی، اراده تشریعیه به معنای ارادة التشریع است. یعنی اراده قانون گذاری و جعل بنحو عمومی. لذا این‎طور نیست که تک تک افراد مخاطب این خطاب باشند. غرض شارع جعل و قانون گذاری برای عموم است و با

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه پنجم ۱۳۹۷/۱۱/۱۳   خلاصه جلسه گذشته  بحث در مقدمه پنجم از مقدماتی است که امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون نیاز به اشتراط به عصیان امر اهم ذکر کرده‎اند. در مقدمه پنجم ایشان ضمن بیان تعریف خطابات شخصیه و خطابات قانونیه به فرق بین این دو خطاب اشاره کردند. ایشان فرمودند: در کلمات بسیاری از علماء، خلط بین این دو خطاب، منشأ اشتباهاتی شده است. در جلسه قبل فرق این دو خطاب را عرض کردیم و گفتیم مهمترین فرق این دو خطاب این است که خطابات قانونیه به عدد افراد مکلفین انحلال پیدا نمی‎کنند، بلکه خطاب متوجه «ناس» و «مؤمنین» و امثال این‎ها است،

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم ترتب – کلام امام خمینی – ادامه مقدمه چهارم – مقدمه پنجم ۱۳۹۷/۱۱/۱۰   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم، امام خمینی معتقد است بدون تشبث به ترتب می‎توانیم امر مهم را تصحیح کنیم و عملی که بعد از ترک اهم واقع می‎شود صحیح باشد. ایشان ضمن شش مقدمه به توضیح این نظر پرداختند. غرض ایشان از بیان سه مقدمه اول، نفی شرطیت شرعی عصیان امر اهم در امر مهم است که به تفصیل در جلسه گذشته توضیح داده شد و غرض از بیان سه مقدمه بعدی، نفی شرطیت عقلی عصیان امر اهم در امر مهم است که دیروز این مطلب را به تفصیل بیان کردیم. مقدمه چهارم، پنجم و ششم یک هدف

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم ترتب – کلام امام خمینی – غرض از مقدمات سه گانه اول و مقدمات سه گانه دوم – مقدمه چهارم ۱۳۹۷/۱۱/۰۹    نتیجه مقدمات سه گانه عرض کردیم امام خمینی معتقدند، امر مهم را می‎توان بنحوی تصحیح کرد که مسئله ترتب بر عصیان امر اهم پیش نیاید. یعنی امر مهم به غیر از مسیر ترتب قابل تصحیح است. برای این منظور ایشان شش مقدمه ذکر کردند. سه مقدمه را تا به حال بیان کردیم. این سه مقدمه عبارتند از: مقدمه اول: امر به طبیعت متعلق است نه افراد. مقدمه دوم: اطلاق به معنای سریان حکم نسبت به افراد نیست بر خلاف عموم که به معنای سریان حکم نسبت به افراد است. مقدمه

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه دوم و سوم ۱۳۹۷/۱۱/۰۸   خلاصه جلسه گذشته  بحث در راه حل امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون نیاز به ترتب است. به نظر امام خمینی ما می‎توانیم بدون این که محتاج ترتب باشیم و بدون این که امر مهم را مشروط به عصیان امر اهم کنیم، امر مهم را در عرض امر اهم تصویر کنیم. اصلا بحث ترتب برای این بود که امر مهم تصحیح شود تا عمل مبتنی بر این امر باطل نباشد. همه بزرگان در این چارچوب پیش رفتند، اما امام خمینی می‎فرماید: اصلا نیازی به ترتب به این معنا که امر مهم مشروط به عصیان امر اهم باشد نیست. ایشان

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم ترتب –پاسخ محقق بروجردی به یک اشکال- بررسی کلام محقق بروجردی – کلام امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون ترتب – مقدمه اول ۱۳۹۷/۱۱/۰۷    خلاصه جلسه گذشته  بحث در کلام محقق بروجردی در تصحیح ترتب بود. ایشان مقدمتا سه فرض در مسئله تصویر کردند و فرمودند: آن چیزی که از دید منکرین ترتب مخفی مانده و باعث خلط و اشتباه آنان شده، این است که در مانحن فیه دو امر وجود دارد که هرچند متعلق به ضدین شده‎اند ولی چون یکی در رتبه عدم تأثیر دیگری وارد شده است و در عرض یکدیگر نیستند، محالی لازم نمی‎آید. زیرا محال یا «طلب الجمع بین الضدین» است که این در صورتی است

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم ترتب – کلام محقق بروجردی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۱/۰۶    خلاصه جلسه گذشته  در جلسات گذشته به برخی از آراء وانظار در تصحیح ترتب اشاره کردیم و آن‎ها را مورد بررسی قرار دادیم. بعد از این که اصل نظریه ترتب را که محقق نایینی در این مقام به نحو مبسوط بیان کردند، ذکر کردیم به بیان کلمات محقق اصفهانی، صاحب منتقی الاصول و محقق عراقی پرداختیم و مشکلاتی که در راه حل‎های این بزرگان بود را بیان کردیم. یکی از بزرگانی که درصدد تصحیح امر به مهم به نحو ترتب بر عصیان اهم برآمده است، محقق بروجردی است. ترتب عنوانی است که اشاره به این مطلب دارد که امر به مهم به

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم ترتب – بررسی کلام محقق عراقی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۲۶   خلاصه جلسه گذشته  کلام محقق عراقی در تصحیح ترتب بیان شد و نتیجه این شد که به نظر ایشان اقتضاء امر اهم به نحو تام است و اقتضاء امر مهم به نحو ناقص است. یعنی ایجاب اهم یک ایجاب تام و ایجاب مهم یک ایجاب ناقص است. لذا بدون این که نیازی به ایجاد اختلاف رتبه در این مقام باشد می‎توانیم تنافی و مطارده بین الامرین را مرتفع کنیم. محذور اصلی که درباره ترتب مطرح شده است، طلب جمع بین ضدین یا به تعبیری مطارده بین الامرین و امثال این ها است، در حالی که با این بیان، بین خطاب اهم

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم ترتب – کلام محقق عراقی جهت تصحیح ترتب – مروری بر مطالب سه گانه – نتیجه ۱۳۹۷/۱۰/۲۵    مروری بر مطالب سه گانه محقق عراقی تا کنون سه مطلب از محقق عراقی نقل کردیم. در واقع این سه مطلب می تواند مقدمه بیان مطلب اصلی محقق عراقی باشد، یعنی آن بیانی که بوسیله آن در صدد تصحیح مسئله ترتب هستند. مطلب اول: در مورد تعریفی است که صاحب حاشیه از واجب تخییری ارائه کرد. به نظر ایشان که محقق عراقی نیز آن را قبول کرده، واجب تخییری به این معنا است که اطراف وجوب تخییری به ایجاب ناقص واجب شوند. منظور از ایجاب ناقص همه افراد این است که هر فردی واجب

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت ترتب – کلام محقق عراقی جهت تصحیح ترتب – مقدمات ۱۳۹۷/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته کلام در سخن محقق عراقی در تصحیح ترتب بود. عرض کردیم برای این که بیان ایشان کاملا روشن شود، ابتدا لازم است مبنایی که سخن ایشان بر آن استوار شده توضیح داده شود. در جلسه قبل این مبنا را که در واقع از صاحب حاشیه اخذ شده بیان کردیم. محصل بیان ایشان در مبنای صاحب حاشیه این شد که وجوب تخییری عبارت است از «وجوب کل واحد من الفردین بایجاب الناقص»؛ یعنی وجوب و طلب به همراه منع از بعضی از انحاء تروک، در مقابل واجب تعیینی که عبارت است از ایجاب تام و وجوب فرد، به همراه منع

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم ترتب – کلام محقق عراقی در جهت تصحیح ترتب – مبنای سخن محقق عراقی (کلام صاحب هدایة المسترشدین در تعریف واجب تخییری) ۱۳۹۷/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته  یکی از کسانی که در صدد تصحیح نظریه ترتب برآمده است محقق عراقی است. تاکنون با بیان محقق نایینی و محقق اصفهانی و به تبع ایشان صاحب منتقی الاصول آشنا شدید و اشکالات و نقاط ضعف این بیانات برای شما بیان شد، محقق عراقی در کلامی مبسوط درصدد تصحیح مسئله ترتب برآمده است.  این طرق و بیانات ممکن است شباهت هایی با هم داشته باشند، ولی باید تفاوت‎ها و ظرافت هایی که در فرق بین طرق وجود دارد، به درستی درک شود. کلام محقق عراقی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم ترتب – بررسی کلام محقق اصفهانی و مرحوم روحانی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۲۲   خلاصه جلسه گذشته کلام محقق اصفهانی و صاحب منتقی الاصول که نزدیک به کلام محقق اصفهانی است را ذکر کردیم. در واقع این دو بیان راههایی برای تصحیح ترتب است. راه حل محقق اصفهانی این بود که این دو امر هر دو به مرحله تأثیر فعلی در زمان واحد نمی رسند، بلکه فرض فعلیت یکی از این دو مساوق با عدم وصول دیگری به مرحله تأثیر فعلی است. بنابراین محذور تزاحم و جمع بین ضدین برطرف می شود. زیرا تزاحم در مقام تأثیر فعلی است و فرض این است که این دو امر هر دو فی ظرف واحد

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم ترتب – کلام صاحب منتقی الاصول در تصحیح ترتب (توجیه کلام محقق نایینی) ۱۳۹۷/۱۰/۱۹   خلاصه جلسه گذشته گفته شد غیر از محقق نایینی بعضی از اعاظم و بزرگان نیز برای تصحیح ترتب تصویرهایی ارائه دادند. یکی از کسانی که در صدد تصحیح ترتب به طریقی غیر از طریق محقق نایینی بر آمده محقق اصفهانی است. در جلسه قبل بیان ایشان در تصحیح ترتب را ذکر کردیم. خلاصه بیان محقق اصفهانی این شد که در هر دو امر مقتضی تأثیر این که متعلق خودشان را به فعلیت برسانند موجود است و هر دو امر، فی زمان واحد این اقتضاء را دارند. لکن وقتی یکی از دو امر اهم است و دیگری مهم،

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم ترتب – کلام محقق اصفهانی در تصحیح ترتب و فرق آن با نظر محقق نائینی ۱۳۹۷/۱۰/۱۸   کلام محقق اصفهانی در تصحیح ترتب یکی از راههایی که برای تصحیح ترتب ذکر شده، راهی است که محقق اصفهانی در این مقام بیان کرده اند. ابتدا تصویر محقق اصفهانی از ترتب را ذکر می کنیم و بعد تفاوت آن را با تصویر محقق نایینی بیان خواهیم کرد. محقق اصفهانی می گوید: به طور کلی نسبت امر با متعلق خودش، نسبت مقتضی و مقتضا است. یعنی امر نسبت به متعلق خود جنبه اقتضاء دارد، لکن اگر بین متعلق دو امر تنافی باشد، طبیعتا هیچ یک از این دو نمی توانند مقتضی تأثیر داشته باشند و

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم ترتب – جمع بندی بحث ترتب تاکنون ۱۳۹۷/۱۰/۱۷   جمع بندی بحث ترتب تا کنون تقریبا تمام مطالب محقق نایینی در مسئله ترتب را به همراه اشکالاتی که به مطالب ایشان وارد شده، بیان کردیم. با توجه به این که بعضی از دوستان تقاضا کردند، به نظر می رسد لازم باشد یک مرور کلی بر مباحث ترتب تا کنون داشته باشیم تا بعد از بحث های مفصل انجام شده معلوم شود که اکنون کجای مسیر هستیم و مقصد ما کجاست؟ علت ورود به بحث ترتب اساسا چه شد که وارد بحث ترتب شدیم؟ در چه مسئله ای بودیم که عنوان ترتب پیش آمد؟ اصل بحث ما در این بود که آیا امر

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم ترتب – بررسی مقدمه پنجم: اشکال پنجم (اشکال به فرع اول از فروع سه گانه) ۱۳۹۷/۱۰/۱۶    اشکال پنجم  فرع اول از فروع سه گانه اشکال پنجم به محقق نایینی به یکی از فروع سه گانه ای بر می گردد که ایشان درباره آن ها فرمودند: فتوا در این فروع جز با التزام به نظریه ترتب ممکن نیست. ایشان چند فرع را به عنوان مثال بیان کردند و البته فرمودند: موارد بسیاری وجود دارد که فتاوای فقها در آن ها؛ جز بر اساس نظریه ترتب قابل حل نخواهد بود. سپس ایشان سه فرع بیان کردند. یک فرع این بود که اگر فرض کنیم اقامه بر مسافر از اول طلوع فجر تا ظهر

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم ترتب – بررسی مقدمه پنجم ( اشکال دوم و سوم و چهارم) ۱۳۹۷/۱۰/۱۵    اشکال دوم  اشکال دوم به مطالب محقق نایینی در مقدمه پنجم از ناحیه امام خمینی مطرح شده است و به پاسخی که محقق نایینی در جواب از اشکال اول از اشکالات سه گانه مطرح کردند مربوط می شود. محقق نایینی فرمودند: نظریه ترتب مستلزم جمع بین ضدین نیست، زیرا طلب جمع بین ضدین تنها در صورتی  پیش می آید که دو مطلوب داشته باشیم، به نحوی که اگر بر فرض محال، مکلف امکان جمع بین آن ها را داشت «لکان کل منهما مطلوبا و یقع محبوبا». زیرا مکلف نمی تواند دو کار را با هم انجام دهد، ولی