خارج اصول

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه چهارم از وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم بود، محقق خراسانی در تصویر وجه چهارم می‏فرماید: الفاظ عبادات برای عبادت صحیح تام الاجزاء و الشرائط وضع شده‏اند و موضوع‏له و مسمّی و به عبارت دیگر جامع بین صحیح و فاسد عبارت است از عبادت تام الاجزاء و الشرائط، بنابراین لفظ «صلاة» برای نماز تام الاجزاء و الشرائط وضع شده لکن عرف مسامحةً عباداتی را که از حیث اجزاء و شرائط نقص داشته باشد (اعم از صحیح و فاسد) نازل منزله تام الاجزاء و الشرائط قرار می‏دهد، همان گونه که وقتی لفظ «اتومبیل» برای اولین

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۷   وجه دوم جامع و موضوع‏له الفاظ عبادات عبارت است از معظم اجزاء، البته مفهوم معظم اجزاء مورد نظر نیست بلکه مصداق معظم اجزاء مورد نظر است، یعنی لفظ «صلاة» برای نمازی وضع شده که اکثر اجزاء را دارد؛ مثلاً اگر نماز دارای ۱۰ جزء است حداقل باید ۶ الی ۷ جزء را داشته باشد. پس وجود معظم الاجزاء در صدق عنوان صلاة اعم از صحیح و فاسد معتبر است که اگر معظم الاجزاء باشد عنوان صلاة هم تحقق پیدا می‏کند ولی اگر معظم الاجزاء نباشد عنوان صلاة محقق نخواهد شد. بررسی وجه دوم مرحوم آخوند چند اشکال به

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم وجوهی برای تصویر جامع علی القول بالاعم ارائه شده، وجه اول را محقق قمی ذکر کرده، ایشان فرمود: الفاظ عبادات برای خصوص ارکان وضع شده‏اند، مرحوم آخوند و محقق نائینی اشکالاتی را به کلام میرزای قمی ایراد کردند، مرحوم آقای خویی در صدد برآمد به این اشکالات پاسخ دهد که ما یکی از دو پاسخ ایشان را پذیرفتیم. نتیجه بحث این شد که وجهی که محقق قمی برای تصویر جامع علی القول بالاعم ارائه کرده تمام نیست. کلام محقق خویی در تأیید وجه اول (میرزای قمی) مرحوم آقای خویی تأکید می‏کند این وجه

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع علی القول بالاعم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم میرزای قمی وجهی را برای تصویر جامع علی القول بالاعم ذکر کرده، آن وجه این بود که موضوع‏له و مسمّای الفاظ عبادات خصوص ارکان است اما بقیه اجزاء و شرائط از موضوع‏له خارج‏اند، البته این اجزاء و شرائط در مأموربه و مطلوب شارع دخالت دارند اما در صدق مسمی و موضوع‏له دخالتی ندارند، محقق خراسانی دو اشکال بر کلام میرزای قمی ایراد کرده که عرض کردیم یکی از این دو اشکال بر میرزای قمی وارد نیست. اشکال سوم (محقق نائینی) ایشان می‏فرماید: مدعای میرزای قمی متشکل از دو بخش است و هر دو بخش

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم  امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه ششم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم علی القول بالصحیح وجوهی برای تصویر جامع ذکر شده که این وجوه محل اشکال واقع شد، یک وجهی هم از طرف امام (ره) ارائه شده، البته ایشان تأکید کرد که این وجه برای تصویر جامع مختص به قول به صحیح نیست و علی القول بالاعم هم این تصویر قابل ارائه است، یعنی این جامع یک جامع کلی است که قابلیت انطباق بر افراد مختلف را کمّاً و کیفاً داراست لذا هم بنا بر قول به صحیح و هم بنا بر قول به اعم قابل تصویر است، به تعبیر ایشان عنوان صحیح و اعم

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه ششم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۳   خلاصه جلسه گذشته آخرین وجه از وجوه تصویر جامع وجهی است که از طرف امام (ره) بیان شده، ایشان ضمن اینکه می‏فرماید تصویر جامع علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم از اموری است که فایده‏ای بر آن مترتب نمی‏شود اما در عین حال تصویری را برای جامع ارائه نموده که بنا بر هر دو قول قابل ارائه است، گفتیم ایشان نخست مقدمه‏ای مشتمل بر چهار مطلب ذکر کرده: مطلب اول: صحت و فساد از عوارض وجود هستند نه ماهیت، یعنی هنگامی که ماهیت به مرحله تحقق و تقرر عینی و خارجی برسد آن گاه متصف به وصف

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه پنجم) ۱۳۹۳/۰۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، محصل نظر آیت الله بروجردی این بود که جامع عبارت است از یک نحوه توجه خاص و خشوع مخصوص از عبد در برابر مولی که این توجه خاص به ایجاد اولین جزء از عبادت محقق می‏شود و تا آخرین جزء استمرار پیدا می‏کند و کأنّ این توجه به منزله صورت برای اقوال و افعال می‏باشد، اقوال و افعال صلاتی به منزله ماده هستند و این توجه و خضوع و خشوع به منزله صورت است، پس تصور نشود که این اجزاء محصِّل و مؤثِّر

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه چهارم) ۱۳۹۳/۰۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته وجه چهارم از وجوه تصویر جامع وجهی بود که محقق عراقی آن را تصویر کردند، محصل نظر ایشان این است که جامع بین افراد صحیح از عبادت نه یک جامع عنوانی و صوری است و نه جامع حقیقی ذاتی و بسیط و نه جامع مرکب از اجزاء بلکه این جامع یک جامع وجودی است، حصه‏ای از وجود است که از همه مقولات از جهت و حیث وجودشان و به الغاء حدوداتی که موجب امتیاز و خصوصیات این مقولات شده اخذ شده است، یعنی این حدود ملغی شده و در عین حال حدی هم معین شده

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- وجه چهارم) ۱۳۹۳/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، عرض کردیم بنا بر قول به صحیح و قول به اعم گفته شده تصویر جامع لازم است چون موضوع‏له الفاظ عبادات یک معنای عامی است که این مطلب اقتضاء می‏کند یک جامعی بین افراد صحیح علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم تصویر شود. بنا بر قول به صحیح وجوه مختلفی برای تصویر جامع بیان شده که ما به تصویر محقق خراسانی و محقق اصفهانی اشاره و آنها را مورد بررسی قرار دادیم، وجه سومی هم برای تصویر جامع ذکر و مورد بررسی قرار گرفت که در

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- وجه سوم و بررسی آن) ۱۳۹۲/۱۲/۲۱   وجه سوم وجه سوم از وجوه تصویر جامع این است که ما یک جامع عنوانی را ارائه دهیم. در دو وجه قبلی جامعی که تصویر شد جامع عنوانی نبود، وجه اول که از طرف محقق خراسانی ارائه شد این بود که جامع یک امر بسیط مقولی است، یعنی جامع یک امر ذاتی و حقیقی بود ولی در این تصویر جامع یک امر حقیقی مقولی نیست بلکه یک جامع عنوانی است؛ مثلاً عنوان ناهی از فحشاء و منکر در مورد صلاة، یعنی بگوییم لفظ «صلاة» برای ما هو الناهی عن الفحشاء و المنکر وضع شده است، یعنی

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه دوم) ۱۳۹۲/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته وجه دوم از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح توسط محقق اصفهانی بیان شد که ما نظر ایشان را در جلسه گذشته ذکر کردیم و به فرق بین این وجه و وجه اول که از طرف محقق خراسانی ارائه شده هم اشاره شد. حال باید ببینیم آیا این وجه قابل قبول است یا نه؟ اشکال اول چرا محقق اصفهانی فرموده ماهیات اعتباریه مبهم‏اند؟ در کلمات ایشان آمده بود که ماهیات اعتباریه ذاتاً ابهام دارند و الفاظ عبادات و معاملات هم از همین ماهیات اعتباریه هستند لذا یک ابهام ذاتی در همه اینها وجود دارد. لذا الفاظ عبادات

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- وجه دوم) ۱۳۹۲/۱۲/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه دوم از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، این وجه توسط محقق اصفهانی ارائه شده که ما در جلسه گذشته به بخشی از کلام ایشان اشاره کردیم و گفتیم محقق اصفهانی ابتدائاً مقدمه‏ای را بیان و به دو مطلب اشاره می‏کند؛ یکی اینکه مفاهیم بر سه قسم‏اند: مفاهیمی که معین و واضح‏اند، مفاهیمی که مبهم‏اند و مفاهیمی که مرددند. البته آنچه ایشان در کلام خودش به صراحت بیان کرده این است که می‏گوید ماهیات دو قسم‏اند ولی در ادامه کلام فرق بین مبهم و مردد را ذکر می‏کند لذا اینکه ما گفتیم

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه اول) ۱۳۹۲/۱۲/۱۸   اشکال هفتم (محقق نائینی) تصویر جامع باید به گونه‏ای باشد که عرف بتواند آن را درک کند و بفهمد چون اساساً تصویر جامع برای این است که ما بدانیم موضوع‏له و مسمّی چیست؟ تصویر جامع هم علی القول به صحیح و هم علی القول به اعم برای این است که آن را موضوع‏له و مسمای الفاظ عبادات و معاملات قرار دهیم و چنین چیزی که می‏خواهد مسمی و موضوع‏له الفاظ عبادات و معاملات باشد باید برای عرف قابل فهم و درک باشد و عرف باید بتواند به آن مفهوم و معنی دسترسی پیدا کند، مثلاً وقتی لفظ «صلاة»

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه اول) ۱۳۹۲/۱۲/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون وجه اول از وجوه تصویر جامع علی القول بالصحیح بود، مرحوم آخوند فرمود: جامع بین افراد صحیح از صلاة یک امر بسیط مقولی و ماهوی است که شناخت آن برای ما ممکن نیست مگر از طریق آثاری که بر آن بار می‏شود و این جامع با افراد خودش حقیقتاً و وجوداً متحد است، پس موضوع‏له و مسمای لفظ «صلاة» چنین امر بسیطی است. عرض کردیم این وجه از ناحیه اعاظم از شاگردان محقق خراسانی مورد اشکال واقع شده که ما در جلسه گذشته به دو اشکال اشاره کردیم. اشکال سوم فرض یک جامع

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع- بررسی وجه اول) ۱۳۹۲/۱۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق خراسانی  تصویری از جامع ارائه داده (علی القول بالصحیح) که محصل آن این است که جامع بین همه انواع صحیح از عبادات یا معاملات یک امر بسیط مقولی است که وجوداً و خارجاً با افراد متحد است اما ما راهی برای معرفت به آن جامع نداریم جز اینکه از طریق آثار و نشانه‏هایی که در آیات و روایات نسبت به آن عبادات و معاملات ذکر شده آن جامع را اجمالاً درک کنیم اما همین مطلب به عنوان یک حقیقیتی که معلوم باشد قابل ارائه کردن نیست، عرض کردیم اشکالاتی نسبت به این

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم امر هفتم: تصویر جامع (مقام دوم: وجوه تصویر جامع) ۱۳۹۲/۱۲/۱۳   مقام دوم: وجوه تصویر جامع عرض کردیم در مقام دوم بحث از تصویر جامع، سخن درباره وجوه تصویر جامع است، بعد از اینکه ضرورت تصویر جامع ثابت شد صحیحی‏ها با هم درباره اینکه این جامع چیست اختلاف پیدا کرده‏اند، اعمی‏ها هم در این جهت اختلاف کرده‏اند، یعنی طبق قول به صحیح در اینکه این جامع چیست اختلاف نظر وجود دارد و طبق قول به اعم هم در تصویر این جامع وجوه مختلفی ارائه شده لذا ما مقام دوم بحث را باید در دو بخش مورد رسیدگی قرار دهیم؛ بخش اول درباره تصویر جامع بنا بر قول به صحیح و بخش دوم

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم امر هفتم: تصویر جامع ۱۳۹۲/۱۲/۱۲   بررسی نظر محقق نائینی عرض کردیم محقق نائینی معتقد است تصویر جامع علی کلا القولین (صحیح و اعم) ضرورت ندارد، بیان ایشان را در جلسه گذشته اشاره کردیم حال باید ببینیم کلام ایشان تمام است یا نه؟ به نظر می‏رسد کلام محقق نائینی محل اشکال است، یک اشکال به اصل بیان ایشان وارد است که ادعا کرد الفاظ عبادات و معاملات چه بنا بر نظر صحیحی و چه بنا بر نظر اعمی برای مرتبه عُلیا یعنی همان عبادات و معاملات صحیح و تام الاجزاء و الشرائط وضع شده‏اند، در ادامه فرمود استعمال الفاظ عبادات و معاملات در سایر مراتب یا از باب ادعا و تنزیل است

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم امر هفتم: تصویر جامع ۱۳۹۲/۱۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مقام اول (ضرورت یا عدم ضرورت تصویر جامع علی کلا القولین) دو نظریه وجود دارد، مشهور قائل‏اند به اینکه هم صحیحی و هم اعمی محتاج تصویر جامع‏اند و هر دو باید یک قدر مشترکی را بین موارد صحیح (علی القول بالصحیح) و اعم از صحیح و فاسد (علی القول بالاعم) تصویر کنند، دلیل و وجه ضرورت تصویر قدر مشترک را عرض کردیم. در مقابل این نظریه بعضی مثل محقق نائینی قائل به عدم لزوم تصویر جامع علی کلا القولین هستند، یعنی می‏گویند لازم نیست قدر جامعی تصویر شود که ما به این نظریه اشاره و آن را مورد بررسی قرار

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم امر هفتم: تصویر جامع ۱۳۹۲/۱۲/۱۰   امر هفتم: تصویر جامع این امر آخرین امر از اموری است که قبل از ورود به ادله صحیح و اعم مورد رسیدگی قرار می‏گیرد و از مهمترین اموری است که برای اختیار قول حق در مسئله به ما کمک می‏کند. مرحوم محقق خراسانی هم از راه تصویر جامع، صحیحی می‏شود یعنی ادعا می‏کند چون تصویر جامع طبق هر دو قول (صحیح و اعم) لازم است و صحیحی می‏تواند این جامع را تصویر کند لکن اعمی نمی‏تواند پس قول صحیحی حق است و لذا قائل به وضع الفاظ عبادات و معاملات برای خصوص صحیح می‏شود که ما در آینده این مطلب را مورد بررسی قرار خواهیم داد

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم امر ششم: ثمره نزاع- بررسی ثمره پنجم ۱۳۹۲/۱۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره ثمره چهارم به پایان رسید و نتیجه بحث این شد که اشکالی متوجه این ثمره نیست. فقط یک اشکال مطرح بود و آن این که این ثمره‏ی یک بحث اصولی نیست. لکن درست است که این ثمره، ثمره یک بحث اصولی نیست ولی به عنوان یک اثر فقهی می‏توان آن را مورد توجه قرار داد و به عنوان ثمره عملی بحث صحیح و اعم پذیرفت هر چند از اهمیت زیادی برخوردار نیست، لذا نمی‏توان آن را یک ثمره اصولی برای بحث صحیح و اعم تلقی کرد ولی فی الجمله می‏توان آن را به عنوان یک اثر فقهی پذیرفت.