خارج اصول

جلسه ۵۹ – PDF  جلسه پنجاه و نهم تنبیهات – تنبیه پنجم(نسبت بین ذات و مبداء از حیث اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۰۴   تنبیه چهارم پیرامون نسبت بین مبداء و ذات از جهت مغایرت بود. نظر صاحب فصول و مرحوم آخوند ذکر شد و معلوم شد در این مسئله حق با مرحوم آخوند است و نظر صاحب فصول نیز مورد اشکال قرار گرفت. فقط مطلبی را مرحوم آقای آخوند در اینجا فرمودند که لازم است آنرا مورد تعرض قرار دهیم و بررسی کنیم. اشکال محقق خراسانی به صاحب فصول مرحوم آقای آخوند فرمودند: اگر ما ملتزم به نقل شویم تالی فاسد دارد. یعنی مرحوم آخوند در مقام رد صاحب فصول و اشکال به ایشان فرمودند که اگر ملتزم به نقل مشتق از

جلسه ۵۸ – PDF  جلسه پنجاه و هشتم تنبیه چهارم-(نسبت بین مبداء و ذات از جهت تغایر) ۱۳۹۳/۱۱/۰۱   تنبیه چهارم تنبیه چهارم درباره نسبت و ارتباط بین مبداء و ذات از جهت تغایر است. تنبیه پنجم به همین مسئله از جهت وحدت می پردازد لذا در کلمات برخی از بزرگان، تنبیه چهارم و پنجم در یک عنوان و آن هم تحت عنوان نسبت بین مبداء و ذات گنجانده شده لکن در دوجهت بحث شده که یکی جهت اعتبار تغایر بین مبداء و ذات و دیگری نیز اعتبار تلبس ذات به مبداء و قیام مبداء به ذات است. مرحوم آقای آخوند این دو جهت را از هم تفکیک کرده و به نحو مستقل در دو تنبیه ذکر کرده و ما

جلسه ۵۷ – PDF  جلسه پنجاه و هفتم تنبیه سوم-(ملاک حمل) ۱۳۹۳/۱۰/۳۰   خلاصه جلسه گذشته در آخر تنبیه سوم گفتیم مطلبی را فی الجمله بیان می کنیم اما تفصیل آن باید در محل خودش ذکر شود. آن مطلب درباره لزوم تغایر یا عدم لزوم تغایر در قضایای حملیه است. در این باره گفتیم سه قول وجود دارد: یکی قول مشهور است همانگونه که گذشت مشهور معتقدند علاوه بر وحدت بین موضوع و محمول باید تغایر هم بین آنها باشد یعنی هم وحدت لازم است و هم تغایر. قول دوم قول دوم این بود که تغایر لازم نیست بلکه آنچه در قضیه حملیه مورد نیاز است صرفا اتحاد و هو هویت است و همین که بین موضوع و محمول اتحاد

جلسه ۵۶ – PDF  جلسه پنجاه و ششم تنبیه سوم-(ملاک حمل) ۱۳۹۳/۱۰/۲۹   خلاصه جلسه گذشته در تنبیه سوم عرض کردیم مرحوم محقق خراسانی مطلبی را از صاحب فصول نقل کردند و بر ایشان ایراد گرفتند. در واقع اصل سخن صاحب فصول برای اشکال به فلاسفه بود که به فلاسفه اعتراض کردند چنانچه فرق بین مشتق و مبداء را به نحو لا بشرط و بشرط لا بدانیم به این معناست که این فرق اعتباری است و اگر اعتباری شد، در واقع منظور فلاسفه این است که مشتق اعتبار شده که قابل حمل باشد و مبداء اعتبار شده که قابل حمل نباشد. لکن ایشان از طریقی می خواهد حمل مبداء بر ذات را تصحیح کند و بگوید: اگر قرار باشد فرق

جلسه ۵۵ – PDF  جلسه پنجاه و پنجم تنبیه سوم-(ملاک حمل) ۱۳۹۳/۱۰/۲۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو تنبیه از تنبیهات شش گانه مبحث مشتق را بیان کردیم. مرحوم آقای آخوند در آخر بحث مشتق در کفایه فرمودند: یبقی امور الاول، الثانی…، السادس که در واقع این ها همان تنبیهات بحث مشتق است. تنبیه اول و دوم طولانی شد اما تنبیهات باقی مانده اینگونه نیست و بعد از اتمام تنبیهات در بحث مشتق وارد مباحث اوامر می شویم یعنی بعد از بحث در مباحث مقدماتی اصول وارد در مقاصد اصلی علم اصول می شویم که اولین مقصد آن بحث اوامر است. تنبیه سوم این تنبیه در ملاک حمل است. علت اینکه این تنبیه منعقد شده مطلبی است که صاحب

جلسه ۵۴ – PDF  جلسه پنجاه و چهارم تنبیه دوم-(فرق بین مشتق و مبداء) ۱۳۹۳/۱۰/۲۷   کلام امام آخرین مطلبی که از تنبیه دوم باقی مانده، نکته ای است که امامw به عنوان اشکال بر ظاهر کلمات بعضی از فلاسفه فرمودند. عرض کردیم محقق دوانی و بعضی دیگر از فلاسفه  بر اینکه مبداء در این مقام مبداء حقیقی است نه مشهوری، تاکید کردند یعنی وقتی سخن از فرق بین مشتق و مبداء به میان می آید در واقع بحث از فرق بین مشتق و مبداء حقیقی است. مبداء حقیقی نیز عبارت از ماده یعنی “ض، ر، ب” در مثل ضارب است اما مبداء مشهوری همان مصدر است که خود آن نیز دارای هیئت دیگری است. پس محصل سخن فلاسفه با

جلسه ۵۳ – PDF  جلسه پنجاه و سوم تنبیه دوم-(فرق بین مشتق و مبداء) ۱۳۹۳/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در فرق مبداء و مشتق بود. عرض کردیم فلاسفه فرق بین مشتق و مبداء را در لا بشرط و بشرط لا ذکر کرده اند. در اینکه منظور از این سخن چیست اختلاف واقع شده و تفاسیر متعددی از آن به عمل آمده است. یک تفسیر را صاحب فصول بیان کرد و یک تفسیر هم از محقق خراسانی نقل شد. محقق اصفهانی هم با ذکر عباراتی از خود فلاسفه در صدد بود مشخص کند آنها که می گویند مشتق همان مبداء است یعنی چه. محقق دوانی در حاشیه بر شرح تجرید قوشچی تصریح کرده منظور مبداء مشهوری نیست بلکه منظور مبداء حقیقی

جلسه ۵۲ – PDF  جلسه پنجاه و دوم تنبیه دوم-(فرق بین مشتق و مبداء) ۱۳۹۳/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که در تنبیه دوم، بحث از فرق بین مشتق و مبداء است. بنابر پذیرش بساطت معنای مشتق، قهراً مشتق بیش از یک جزء ندارد و معنایش همان معنای مبداء است. یعنی عالم باید به معنای علم و ناطق به معنای نطق باشد. بنابر این نظر و طبق آنچه که فلاسفه گفته اند تنها فرقی که بین مشتق و مبداء وجود دارد، فرق لا بشرط و بشرط لا است. در تفسیر این کلام فلاسفه اختلاف واقع شده یعنی صاحب فصول یک تفسیر بیان کرده و مرحوم آخوند نیز تفسیر دیگری را ذکر کرده است. محصل تفسیر صاحب فصول درباره فرقی

جلسه ۵۱ – PDF  جلسه پنجاه و یکم تنبیه دوم-(فرق بین مشتق و مبداء) ۱۳۹۳/۱۰/۲۲   خلاصه جلسه گذشته در مورد اجزای مشتق بنابر قول به ترکیب سه احتمال ذکر کردیم. احتمال اول که مشهور است این بود که مشتق، مرکب از ذات و مبداء است. احتمال دوم اینکه مشتق، مرکب از مبداء و یک صورت مبهمه ای است که به آن مبداء، تلبس پیدا کرده یعنی ذات نیست بلکه صورت مبهمه است. احتمال سوم اینکه مشتق، مرکب از نسبت و مبداء است. بررسی احتمال دوم در بررسی این احتمالات عرض کردیم که احتمال سوم محل اشکال است و قابل قبول نیست. اما احتمال دوم، درست است که عنوان کلی و مبهم به عنوان یک جزء از مشتق قرار داده

جلسه ۵۰ – PDF  جلسه پنجاه تنبیه اول-(بساطت و ترکیب مفهوم مشتق)اجزاء مشتق بنابر قول به ترکیب ۱۳۹۳/۱۰/۲۱   خلاصه جلسه گذشته ادله‏ی بساطت معنای مشتق و ترکیب معنای مشتق فی الجمله بیان شد. البته آنچه را که در این بحث ذکر کردیم، اهم ادله‏ای بود که در این مقام بیان شده و إلا هم برای بساطت و هم برای ترکیب معنای مشتق، ادله‏ی دیگری هم اقامه شده و در این میان هم اشکالاتی نسبت به ادله به همراه پاسخ های آنها در کتب ذکر شده که ما به بیان همین اندازه کفایت می‏کنیم. نتیجه بحث این شد که حق آن است که معنای مشتق، معنای مرکب است یعنی ما قائل به ترکیب معنای مشتق شدیم. ترکیب معنای مشتق هم

جلسه ۴۹ – PDF  جلسه چهل و نهم تنبیه اول-(بساطت و ترکیب مفهوم مشتق)ادله ترکیب مشتق ۱۳۹۳/۱۰/۲۰   کلام در ادله قول به ترکیب مشتق بود. یک دلیل را در جلسه گذشته ذکر کردیم و اشکال آنرا نیز بیان کردیم. دلیل دوم اگر مشتق بخواهد بسیط باشد، قابل حمل بر چیزی نخواهد بود. به عبارت دیگر: بنابر قول بساطت مشتق، به هیچ وجه نمی توانیم حمل را تصحیح کنیم، برای اینکه وقتی می گوئیم زید عالمٌ یا زید کاتبٌ، بر فرض بساطت معنای عالم یا کاتب، در واقع باید بگوئیم که زیدٌ عالم به معنای زیدٌ علمٌ است چون اگر بگوئیم مشتق بسیط است، به این معناست که مشتق و مبداء به معنای واحد هستند و تفاوت آنها تنها در

جلسه ۴۸ – PDF  جلسه چهل و هشتم تنبیه اول-(بساطت و ترکیب مشتق)ادله قائلین به ترکیب ۱۳۹۳/۱۰/۱۷ تا اینجا شش دلیل بر بساطت معنای مشتق ذکر شد و همگی مورد اشکال قرار گرفت. این ادله توسط محقق شریف، صاحب فصول، محقق خراسانی، محقق نائینی و جمع دیگری از بزرگان اقامه شده است. البته ادله‏ی دیگری هم بر بساطت ذکر شده لکن آنچه در این مقام ذکر کردیم اهم ادله بساطت بود. ادله قائلین به ترکیب مشتق در مقابل، برخی قائل به ترکیب معنای مشتق هستند. ادله ای که بر ترکیب معنای مشتق ذکر شده، مجموعا چند دلیل است که محقق اصفهانی به بعضی از آنها اشاره کرده اند و برخی را هم به تبع ایشان مرحوم آقای خوئی که بعضا

جلسه ۴۷ – PDF  جلسه چهل و هفتم تنبیه اول-(بساطت و ترکیب مشتق)ادله قائلین به ترکیب ۱۳۹۳/۱۰/۱۷   تا اینجا شش دلیل بر بساطت معنای مشتق ذکر شد و همگی مورد اشکال قرار گرفت. این ادله توسط محقق شریف، صاحب فصول، محقق خراسانی، محقق نائینی و جمع دیگری از بزرگان اقامه شده است. البته ادله‏ی دیگری هم بر بساطت ذکر شده لکن آنچه در این مقام ذکر کردیم اهم ادله بساطت بود. ادله قائلین به ترکیب مشتق در مقابل، برخی قائل به ترکیب معنای مشتق هستند. ادله ای که بر ترکیب معنای مشتق ذکر شده، مجموعا چند دلیل است که محقق اصفهانی به بعضی از آنها اشاره کرده اند و برخی را هم به تبع ایشان مرحوم آقای خوئی که

جلسه ۴۶ – PDF  جلسه چهل و ششم تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق)-دلیل سوم بر بساطت ۱۳۹۳/۱۰/۱۵   دلیل سوم تا اینجا دو دلیل بر بساطت معنای مشتق ذکر کردیم و هر دو دلیل مورد اشکال واقع شد. دلیل سوم، دلیلی است که مرحوم آقای آخوند بر بساطت معنای مشتق اقامه کرده است. ایشان می فرماید: اگر ملتزم به ترکیب معنای مشتق شویم، تالی فاسد دارد که عبارت از لزوم تکرار موصوف است و این قابل قبول نیست یعنی حقیقتا و وجدانا می بینیم که موصوف تکرار نشده است. توضیح دلیل این است: اگر در مثل قضیه “زیدٌ الکاتب یجیء”، مثلا قضیه حملیه ای تشکیل دهیم، که در این قضیه، موضوع عبارت از ذات و وصف باشد، و سپس

جلسه ۴۵ – PDF  جلسه چهل و پنجم تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق)-دلیل دوم بر بساطت ۱۳۹۳/۱۰/۱۴   خلاصه جلسه گذشته دلیل اول بر بساطت معنای مشتق که توسط محقق شریف، اقامه شده بود، مورد بررسی قرار گرفت و اشکالات آن بیان شد. اشکالی را صاحب فصول مطرح کرده بود و اشکالاتی را نیز دیگران ایراد نمودند و اشکالاتی را هم مرحوم نائینی دارند که دیگر متذکر آن اشکالات نمی شویم. قبل  از اینکه به دلیل دوم بپردازیم، چند اشکال که امام۶، به این دلیل کرده اند را اشاره کرده و سپس دلیل دوم را مورد بررسی قرار می دهیم. اشکالات امام به دلیل اول اشکال اول امام۶ می فرماید: نهایت چیزی که از دلیل ایشان استفاده می شود

جلسه ۴۴ – PDF  جلسه چهل و چهارم تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق)-دلیل اول بر بساطت ۱۳۹۳/۱۰/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره ادله بساطت و ترکیب مفهوم مشتق بود. عرض کردیم که شارح مطالع به مناسبتی مطلبی را بیان کرده اند که از آن استفاده می شود که ایشان قائل به ترکیب معنای مشتق است. محقق شریف اشکالی به شارح مطالع کرده اند مبنی بر اینکه با این دلیل نمی توان ترکیب معنای مشتق را ثابت کرد بلکه باید قائل به این شویم که معنای مشتق بسیط است زیرا اگر مشتق بخواهد تحلیل به دو جزء شود که یک جزء آن شیءٌ است، منظور از این شیء، چه مفهوم شیء باشد و چه مصداق، علی کلا التقدیرین، مبتلا

جلسه ۴۳ – PDF  جلسه چهل و سوم تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق) ۱۳۹۳/۱۰/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به کلام محقق شریف و دلیلی که بر بساطت مفهوم مشتق ذکر کرده اند اشکالاتی مطرح شده است. محقق شریف در دلیل خود که در حقیقت به عنوان اشکال به شارح مطالع ذکر کردند فرمود: اگر منظور از شیء که در معنای ناطق یا ضاحک اخذ شده، مفهوم شیء باشد، یک تالی فاسد دارد و اگر مقصود مصداق شیء باشد، تالی فاسد دیگری دارد. نسبت به شق اول کلام و دلیل محقق شریف(یعنی اخذ مفهوم شیء در مشتق)، اشکالات را بیان کردیم. دو اشکال ذکر کردیم که یک اشکال وارد نبود و یک اشکال هم وارد بود. شق

جلسه ۴۲ – PDF  جلسه چهل و دوم  تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق) ۱۳۹۳/۱۰/۰۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که شارح مطالع و محقق شریف که حاشیه بر شرح مطالع دارند، هر کدام با بیانی بر بساطت و ترکیب مفهوم مشتق دلیلی را اقامه کرده اند. محقق شریف در مقام اشکال به شارح مطالع برای بساطت مشتق اینچنین فرمود که ناطق اگر بخواهد تحلیل به دو جزء پیدا کند و «شیء له النطق» بشود، منظور از این شیء چه مفهوم شیء باشد و چه مصداق شیء باشد، در هر صورت تالی فاسد دارد و لذا نتیجه می گیرد که شیء، نه مفهوما و نه مصداقا، در معنای ناطق اخذ نشده است. شارح مطالع برای دفاع از تعریفی که

جلسه ۴۱ – PDF  جلسه چهل و یکم تنبیهات –تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق) ۱۳۹۳/۱۰/۰۷   مروری بر مباحث قبل از آن جا که بین این جلسه و جلسه قبل مدتی فاصله افتاده لازم است ابتدا مروری بر مباحث گذشته داشته باشیم. بحث در تنبیهات مشتق بود. تنبیه اول درباره بساطت و ترکیب مفهوم مشتق است. ابتدائا معنای بساطت و ترکیب را توضیح دادیم که اساسا منظور از معنای بسیط و مرکب در ما نحن فیه کدام است؟ چون خیلی مهم است معلوم شود اگر کسی ادعا می کند مشتق بسیط است به چه معنا است و اگر کسی هم می گوید مفهوم مشتق مرکب است به چه معنا است؟ در مورد این نزاع که مفهوم مشتق آیا بسیط است

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل تنبیه اول(بساطت و ترکیب مشتق) ۱۳۹۳/۰۹/۱۷   کلام شارح مطالع در تنبیه اول بعد از معلوم شدن معنای بسیط و مرکب، نوبت به بررسی اقوال و ادله آنها می رسد. گفتیم در این مسئله دو قول وجود دارد: برخی قائل به بساطت مفهوم مشتق هستند و بعضی نیز قائل به ترکیب مفهوم مشتق هستند. مرحوم محقق خراسانی، اجمالا به این ادله و اقوال اشاره کردند و ایرادات و اشکالاتی که نسبت به این اقوال ذکر شده را بیان کردند. شارح مطالع در تعریف فکر گفته: “الفکر هو ترتیب امور معلومه لتحصیل امر مجهول” به ترتیب و کنار هم گذاشتن امور معلوم برای بدست آوردن و کشف یک امر مجهول، فکر می گویند. در این