برائت

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم  اصل برائت – ادله  برائت – دلیل دوم: روایات – روایت اول: حدیث رفع – بررسی سند روایت – بررسی مناقشه اول، دوم، سوم و چهارم – شرح رساله حقوق – حق صوم – اهمیت صوم ۱۴۰۴/۰۹/۲۶     خلاصه جلسه گذشته در مورد سند حدیث رفع عرض کردیم، اگرچه مشهور این سند را صحیح می‌دانند، اما برخی به دلیل وجود احمد بن محمد بن یحیی العطار، آن را صحیح محسوب نکرده‌اند؛ زیرا به عقیده‌ بعضی، این شخص مجهول‌الحال است. صاحب جواهر، مرحوم نراقی و مرحوم آقای خویی معتقدند که وی مجهول است. با این حال، در مقابل، بسیاری از معاصرین و غیرمعاصرین، سند این روایت را صحیح دانسته‌اند. دیروز بیان شد که

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل دوم: روایات – روایت اول: حدیث رفع – بررسی سند روایت – اشکال محقق خویی – پاسخ   ۱۴۰۴/۰۹/۲۵                     دلیل دوم: روایات بحث در خصوص دلیل نخست بر قاعده برائت به پایان رسید. در این بخش، آیاتی چند از قرآن کریم مورد استشهاد و بررسی قرار گرفت و نتیجه این شد که می‌توان از قرآن کریم برای اثبات قاعده برائت بهره برد. روایت اول: حدیث رفع مهم‌ترین روایتی که بدان استناد شده و اغلب بزرگان به تفصیل درباره آن سخن گفته‌اند، حدیث رفع می‌باشد. این حدیث به طرق و اشکال گوناگون نقل شده است. شاید نخستین

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه چهارم – بررسی آیه چهارم – اشکال چهارم و بررسی آن – آیه پنجم و بررسی آن – دو نکته       ۱۴۰۴/۰۹/۲۴ خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون استدلال به آیه ۱۴۵ سوره انعام بر برائت بود. تقریب استدلال به آیه ذکر شد. همچنین سه اشکالی که بر این استدلال وارد شده بود بیان گردید و پاسخ‌های آن‌ها ارائه شد. نتیجه آن شد که آن سه اشکال بر استدلال به آیه وارد نیست. اشکال چهارم اشکال چهارم اشکالی است که مرحوم سید بر این استدلال وارد کرده‌اند. اشکال این است که آیه درصدد است تشریع یهود یا افتاء به غیر

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه چهارم – بررسی آیه چهارم – اشکال اول، دوم، سوم و بررسی آنها ۱۴۰۴/۰۹/۲۳ خلاصه جلسه گذشته در بررسی ادلّه‌ برائت، تاکنون به سه آیه استناد شده است. این سه آیه مورد بررسی قرار گرفت. آیات اول و سوم بر برائت دلالت دارند، لکن آیه‌ دوم فاقد چنین دلالتی است. آیه چهارم آیه‌ چهارم آیه‌ ۱۴۵ سوره انعام می‌باشد، شیخ انصاری در کتاب رسائل به آن استناد نموده‌اند. همچنین میرزای قمی در قوانین استدلال به این آیه را ذکر کرده‌ و البته از سوی برخی بزرگان نیز مورد اشکال واقع شده است. آیه چنین است: «قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه سوم – بررسی آیه سوم – اشکال دوم – احتمالات در آیه  – بررسی اشکال دوم – موید استدلال به آیه سوم ۱۴۰۴/۰۹/۲۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلالت آیه ۱۱۵ سوره توبه بر برائت بود، تقریب استدلال به این آیه ذکر شد. آیه چنین است: «وَمَا كَانَ اللَّـهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَ». عرض شد «ما کان الله» بر اساس نظر مستدِل، به سنت پایدار الهی اشاره دارد، نه به زمان گذشته. «لِيُضِلَّهُمْ» به معنای «لِيُعَذِّبَهُمْ» است و «مَا يَتَّقُونَ» نیز به معنای اوامر و نواهی الهی می‌باشد. بنابراین، معنای آیه این است که

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه سوم – بررسی آیه سوم – اشکال اول و پاسخ آن – اشکال دوم – شرح رساله حقوق – حق صوم – بیان اجمالی ۱۴۰۴/۰۹/۱۹                  آیه سوم آیه سوم که برای اثبات اصل برائت مورد استناد قرار گرفته است، آیه: « وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى یُبَیِّنَ لَهُمْ مَا یَتَّقُونَ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» . معنای این آیه آن است که: «هرگز خداوند متعال قومی را پس از آنکه هدایتشان نمود، گمراه نخواهد کرد، مگر آنکه آنچه را که موجب تقوای ایشان است برایشان بیان کرده باشد؛ زیرا

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال به عدم دلالت آیه بر برائت – پاسخ             ۱۴۰۴/۰۹/۱۸      اشکال بیان شد که آیه «لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها» دلالت بر برائت ندارد. اشکالات وارد بر استدلال به این آیه به تفصیل مورد اشاره قرار گرفت و نتیجه آن شد که این آیه نمیتواند در موارد شک در تکلیف، اصل برائت را اثبات نماید. اشکالی که در اینجا مطرح شده، آن است که با استناد به روایتی از امام صادق (ع)، برخی قصد دارند اثبات نمایند که این آیه بر برائت دلالت دارد؛ زیرا بر طبق این روایت، امام صادق

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم –نتیجه بررسی آیه دوم – بررسی احتمال اول و دوم و سوم و چهارم ۱۴۰۴/۰۹/۱۷   نتیجه بررسی آیه دوم در مورد آیه «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها» مباحثی مطرح گردید که طی آن، تقریب استدلال به این آیه و احتمالات موجود در آن بیان شد. محصل نظر در مورد این آیه این است که اکنون تقدیم می‌دارم. پس از بیان اشکالاتی که محقق نائینی و محقق عراقی نسبت به برخی از احتمالات وارد ساخته‌اند و پاسخ‌هایی که بدان‌ها داده شده، جمع‌بندی پیرامون این آیه ضروری می‌نماید. البته، ما تمامی مطالب محقق نائینی و محقق عراقی را ذکر

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال –  بررسی احتمالات – کلام محقق عراقی – بخش سوم – بررسی بخش اول و دوم و سوم کلام محقق عراقی ۱۴۰۴/۰۹/۱۶    خلاصه جلسه گذشته در استدلال به آیه «لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا» برای اثبات برائت، بیان شد که طبق دیدگاه مستدلّ، «ما» موصوله به معنای «تکلیف» و «آتاها» به معنای «بیان تکلیف» میباشد. بر اساس این دیدگاه، تا زمانی که تکلیفی بیان و اعلام نشود، تکلیفی ثابت نیست و تکلیف تنها هنگامی ثابت میشود که اعلام و بیان گردد. در نقد و اشکال به این آیه گفته شد که

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – کلام محقق نایینی درباره احتمال چهارم و بررسی آن – کلام محقق عراقی – بخش اول – بخش دوم ۱۴۰۴/۰۹/۱۵                                            خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که برخی از آیات قرآن کریم برای جریان اصل برائت در شبهات تحریمیه و وجوبیه که شک در تکلیف است مورد استناد قرار گرفته است. آیه نخست مورد بررسی واقع شد و نتیجه این شد که این آیه می‌تواند به عنوان مستندی برای برائت قرار گیرد. آیه دوم، آیه «لاَ یُکَلِّفُ

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم  اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال – احتمال اول و دوم و سوم – شرح رساله حقوق – دو ثمره حج ۱۴۰۴/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال‌ به برخی آیات برای اثبات اصل «برائت» بود. ابتدا آیه نخست مورد بررسی قرار گرفت و به برخی اشکالات وارد بر استدلال به این آیه پاسخ داده شد. نتیجه این شد که این آیه می‌تواند برائت در موارد شک در تکلیف را اثبات کند. البته مشروط به آنکه ادله مورد استناد اخباری‌ها و استدلال‌های ایشان درباره وجوب احتیاط، پاسخ داده شود، زیرا طبق این آیه، تا زمانی که بیانی درباره تکلیف وجود

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: پاسخ اشکال سوم – اشکال چهارم – پاسخ             ۱۴۰۴/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون استدلال به آیه «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا» و کیفیت دلالت آن بر برائت بود. تقریب استدلال به این آیه ذکر گردید. سپس بیان کردیم که اشکالاتی نسبت به این استدلال مطرح شده است. دو اشکال دیروز مورد اشاره قرار گرفت و پاسخ داده شد. اشکال سوم نیز ذکر گردید، اما پاسخ آن باقی ماند. خلاصه اشکال سوم این بود که آیه مزبور، تنها بر نفی فعلیت عذاب دلالت می‌کند؛ چون می‌فرماید: ما هیچ‌کس را پیش از بعثت رسولان و بیان تکلیف، عذاب نکردیم.

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: اشکال اول – بررسی اشکال اول – اشکال دوم – بررسی اشکال دوم – اشکال سوم ۱۴۰۴/۰۹/۱۰     ادله برائت برای اصل برائت به ادله اربعه استناد شده است. دلیل اول: کتاب آیه اول « مَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا». خداوند متعال می‌فرماید: هر کس که هدایت یابد، تنها به سود خویش هدایت یافته است و هر که گمراه گردد، تنها به زیان خود گمراه شده است. هیچ‌کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد. شاهد این مطلب، ذیل آیه است که می‌فرماید:

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اصل برائت – برائت شرعی – نکات پنج‎گانه – نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله – نکته پنجم: ریشه اختلاف بین اصولیین و اخباریین ۱۴۰۴/۰۹/۰۹     نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله عرض کردیم در آغاز مباحث برائت شرعی، لازم می‌دانیم چند نکته را متعرض شویم. سه نکته در جلسه پیشین بیان گردید. شیخ انصاری زمانی که می‌خواهد درباره اصالة البرائة بحث نماید، آن را در ضمن مسائل متعددی که بالغ بر دوازده مسئله می‌شود، مورد بررسی قرار داده است؛ لکن مرحوم آخوند، این مبحث را تحت یک عنوان و در قالب یک مسئله بیان فرموده‌اند. اکنون این سؤال مطرح می‌گردد که چرا

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم اصل برائت – برائت شرعی – نکات پنج‎گانه – نکته اول: معنای شک – نکته دوم: متعلق شک از جهت جزئیت و کلیت – نکته سوم: معنای تکلیف   ۱۴۰۴/۰۹/۰۸ برائت شرعی بعد از بیان مباحث مربوط به برائت عقلی، اکنون به بررسی برائت شرعی می‌پردازیم. پیش از ورود به ادله‌ برائت، ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد. به مناسبت، پنج نکته را پیش از طرح ادله‌ برائت شرعی، شایسته‌ تبیین می‌دانم. بدیهی است که مجاری اصول عملیه با هر تقریری که بیان گردد، محل بحث است و شک در تکلیف، مهم‌ترین بستر اجرای برائت می‌باشد. از آنجا که محور بحث حاضر، برائت شرعی است، اینجا این نکته را متذکر می‌شویم، و

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه – بررسی نظریه حق الطاعه – اشکال دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم و هفتم و هشتم – شرح رساله حقوق – پذیرش توبه به سبب حج ۱۴۰۴/۰۸/۲۸ اشکال دوم عرض نمودیم که نظریه‌ حق‌الطاعة از جهاتی مبتلا به اشکال است. اشکال اول که یک اشکالی مبنایی است، دیروز ذکر شد. اشکال دوم مربوط به این مطلب ایشان است که فرمودند: مشهور بین مولویت و منجزیت تفکیک کرده و گفتند که منجزیت ارتباطی با مولویت ندارد، زیرا تکلیف فقط با قطع و یقین و وصول منجز می‌شود و در غیر این صورت منجز نیست. لذا قائل

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم  اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه –  آثار نظریه اثر چهارم – اثر پنجم – بررسی نظریه حق الطاعه – اشکال اول ۱۴۰۴/۰۸/۲۷                         خلاصه جلسه گذشته بخشی از نظر مرحوم شهید صدر باقی مانده است و پس از بیان آن إن‌شاءالله به بررسی نظریه «حق الطاعه» می‎پردازیم. پیش از این، پیرامون اصل این نظریه و اختلاف نظر ایشان با مشهور، همچنین موضوع و قید این نظریه و قلمرو آن، مطالبی ارائه گردید. آثار این نظریه نیز مورد اشاره قرار گرفت؛ البته یک یا دو اثر دیگر باقی مانده که إن‌شاءالله آنها را نیز