شرح رساله حقوق؛ جلسه صد و چهلم؛ پذیرش توبه به سبب حج

جلسه ۱۴۰ – PDF

جلسه صد و چهلم

پذیرش توبه به سبب حج

۱۴۰۴/۰۸/۲۸

شرح رساله حقوق

«حق الحجة ان تعلم انه وفادة الی ربک و فرار الیه من ذنوبک و به قبول توبتک». این جمله، پس از بیان آن دو حقی که در جلسات گذشته اشاره کردیم، اشاره به این دارد که با حج و به سبب حج، توبه تو پذیرفته می‌شود. این دیگر جزء حقوق نیست؟ این ثمره و نتیجه است.

پذیرش توبه به سبب حج

حق حج را بیان کردند: یکی اینکه بدانی که «انه وفادت الی ربک» و بدانی که «انه فرار الیه من ذنوبک»؛ آن دو حق را توضیح دادیم. سپس می‌فرماید: به سبب حج، توبه تو قبول می‌شود. این، اثر و ثمره حج است. یعنی چه که به سبب حج توبه تو قبول می‌شود؟
در اینجا نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که برای حج، یک سری آمادگی‌های قبلی لازم است که اگر انسان با این آمادگی‌ها پیش رود، می‌تواند آنها را تکمیل کند و البته چیزهای جدیدی نیز کسب نماید. ظاهر این کلام امام این است که به سبب حج، توبه تو قبول می‌شود. این عبارت دلالت بر این دارد که انسان باید قبل از حج توبه کند، یا در حین حج که به سبب عمل حج، توبه او قبول شود.
در کلامی از امام صادق (ع) وارد شده است (این روایت طولانی است) می‌فرماید: «اذا اردت الحج…» پس از بیان یک سری کارها و تکالیف، می‌فرماید: هنگامی که تصمیم به حج گرفتی، می‌رسد به اینجا: «ثم الغسل بماء التوبة الخالصة من الذنوب». می‌فرماید: با آب توبه خالص، گناهانت را بشوی. این مربوط به قبل از حج است. می‌فرماید: هنگامی که تصمیم به حج گرفتی، توبه واقعی کن، توبه حقیقی کن؛ همان که خداوند متعال در سوره تحریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً» بنابراین، توبه پیش از حج باید صورت بگیرد. اما قبول توبه به سبب حج است.
در روایتی از پیامبر خدا (ص) وارد شده است: «تَابِعُوا بَيْنَ الْحَجِّ وَالْعُمْرَةِ ؛ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَالذُّنُوبَ ، كَمَا يَنْفِي الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ » . می‌فرماید: دائمًا حج و عمره به جا آورید؛ زیرا این دو، فقر و گناهان را از بین می‌برند، همان‌گونه که کوره، زنگار آهن را از بین می‌برد. این آهنی که در کوره می‌گذارند، زنگارش از بین می‌رود. حج و عمره نیز گناه و فقر را این چنین از بین می‌برند.
همچنین روایتی از امام باقر علیه‌السلام وارد شده است: « مَنْ أَمَّ هذَا الْبَيْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً ، مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِ ، رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَيْئَةِ يَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ». امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید: کسی که به نیت حج یا عمره به زیارت این خانه برود و از کبر مبرا باشد (عجیب است) اینها همان آمادگی‌هایی است که قبل از حج باید در خود فراهم کرد. این‌طور نیست که کسی با همان حال و هوای همیشگی، با استکبارش، با تبخترش، با عدم توبه، همین‌طوری و بدون این که هیچ تغییری در بدو امر یا قصد تغییر در خودش ایجاد کند، برخیزد و به آنجا برود و انتظار هم داشته باشد که همه اینها حاصل شود؛ این امکان ندارد.) می‌فرماید: کسی که به قصد حج یا عمره یعنی واقعاً خالصانه برود، نه برای به رخ کشیدن و بر سر زبان‌ها افتادن، و از کبر مبرا باشد، استکبار بدترین خصلت آدمی است، این آدم، بی‌گناه برمی‌گردد، مثل روزی که از مادرش متولد شد؛ یعنی هیچ‌چیز از گناهان او باقی نمی‌ماند.
شیخ صدوق در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَغْفِرُ لِلْحَاجِّ وَ لِأَهْلِ بَيْتِ الْحَاجِّ وَ لِعَشِيرَةِ الْحَاجِّ وَ لِمَنْ يَسْتَغْفِرُ لَهُ الْحَاجُّ » . می‌فرماید: خداوند تبارک و تعالی خود حاجی را، خانواده حاجی را، عشیره حاجی را، و هر کسی را که حاجی برایش طلب آمرزش کند می‎بخشد. البته این بحثی دارد، که در جلسه بعد به آن می‎پردازیم.