امام صادق ع می فرمایند:«لا بُدَّ لِلعَبدِ مِن خالِصِ النِّیَّةِ فی کُلِّ حَرَکَةٍ وَ سُکونٍ، لِاَنَّهُ اِذا لَم یَکُن هذا المَعنی یَکونُ غافِلاً»[۱]
این یک معیاری است برای تغییر موقعیت انسان به بهترین موقعیت ها با یک کار ساده.
ما به طور طبیعی بخشی از شبانه روز را صرف بر آورده شدن نیازهای طبیعی می کنیم مثل خواب و خوراک و پوشاک و استراحت و تفریح. طبیعی است گاهی در حال حرکت هستیم و گاهی در حال سکون هستیم. عده ای نیز به فراخور حال خود یا مطالعه می کنند یا تحقیق می کند یا تدریس می کنند یا مثلا در یک جایی مشغول کسب در آمد برای امرار معاش و گذران زندگی هستند. کسی نمیتواند و قرار هم نیست که بندگی خدا را فقط در یک مکان خاص و در تمام ساعات شبانه روز قرار دهد. اصلا شدنی نیست، خود انبیاء هم این کار نمی توانند بکنند. این که از صبح تا شب در دِیر و مسجد و خانقاه بتوانند عبادت کند و کاری دیگری انجام ندهند. بالاخره همان کسی که از صبح تا شب برای عبادت به مسجد می رود نیاز به خوردن و قضای حاجت دارد، نیاز به خوابیدن دارد، پس نمیتوانیم کسی را پیدا کنیم که به طور کلی در شبانه روز تمام حرکات و سکناتش در حال بندگی وعبادت و به معنای اعمال خاص و مناسک خاص باشد.
طبق این روایت انسان میتواند کاری کند که از حالت غفلت به حالت بندگی در بیاید. منظور از حالت غفلت یعنی این که انسان درگیر امور زندگی شود و اصلا غافل شود که که هست و چه هست و باید چه بکند. با یک تصیم ساده و در عین حال مهم انسان می تواند همه لحظات زندگیش را از این حالت غفلت بیرون بیاورد و خودش را متوجه کند. به این معنا که در همه حالات کانه بندگی خدا را می کند و متوجه حضور خدا است و تسلیم خدا می باشد.
آن راه عبارت است از این که در هر حرکت نیتش را پاک کند، قصدش را پاک کند، «لابد للعبد من خالص النیه» عبد باید در درون خودش نیتش را پاک کند و منظور از نیت پاک یعنی اگر کاری می کند، قصدش از انجام عمل یک قصد سالم باشد، مقصودش خدا باشد. زیرا اگر این نیت پاک نشود «اذا لم یکن هذا المعنی یکون غافلا» یعنی مثلا برای همین خوردن و خوابیدن بگوید میخورم برای این که مثلا خدای نکرده قدرت پیدا کنم که فلان کار خلاف را انجام بدم. اما گاهی می گوید: می خورم برای این که بتوانم خودم را حفظ کنم تا بندگی خدا را کنم و مقرب خدا شوم.
رسول گرامی اسلام خطاب به اباذر می فرماید: «لِيَكُنْ لَكَ فِي كُلِّ شَيْ‌ءٍ نِيَّةٌ صَالِحَةٌ حَتَّى فِي النَّوْمِ وَ الْأَكْل»[۲]
نیت صالح داشته باش در هر چیزی حتی در خوابیدن و خوردن
انسان باید در هر چیزی توجه کند که این عمل را به چه مقصودی انجام میدهد و چه هدفی از آن دارد آیا همین طور بدون نیت آن را انجام می دهد و یا این که خدای نکرده نیت سوء دارد. همین اعمالی که از صبح تا شام از ما سر می زند را می توانیم با یک تامل کوچک در هر فعلی، با یک تغییر کوچک، درون خودمان را تصفیه کنیم و آن کار را انجام بدهیم و با انجام این تصفیه هر لحظه در حال تقرب به خدا هستیم. البته توجه به این مورد در همه حالات سخت است اما آدم میتواند این کار را انجام دهد و لازم نیست دنبال نسخه های عجیب و غریب بگردیم برای این که مسیر قرب به حق تعالی را پیدا کنیم و طی کنیم. همین کار های عادی را با این نیت پیش ببریم. البته گاهی اوقات ما نه تنها این نیت را نداریم بلکه عکس این نیت را داریم. در سلام کردن،در نشست و برخواستن به هر حال خیلی اغراض دخیل است.
ان شاء الله بتوانیم بر اغراض خودمان مراقبت کنیم تا جزء غافلین نباشیم که این غفلت بدترین درد بشر است.
[۱] بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۱۰،ح۳۲.
نظرات