تبیین مکتب امام (ره) در آستانه سالگرد ارتحال
آیت‌الله نورمفیدی:کارآمدی فقه بدون ملاحظه زمان و مکان در اجتهاد و بدون حکومت ممکن نیست
سخنران بیست و دومین نشست «تبیین مکتب امام خمینی (ره)» با موضوع «امام خمینی (ره)، حوزه پیشرو و سرآمد و بایسته‌های فقه کارآمد»، بر جامعیت دین، نقش حکومت، تاثیر زمان و مکان در اجتهاد و آینده‌نگری برای پاسخگویی به نیازهای جامعه تأکید کرد
همزمان با نزدیک شدن به ایام سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)، بیست و دومین نشست از «سلسله نشست‌های تبیین مکتب امام خمینی (ره)» با موضوع «امام خمینی (ره)، حوزه پیشرو و سرآمد و بایسته‌های فقه کارآمد» ۶خرداد ۱۴۰۴، با سخنرانی آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی در مجتمع یادگار امام(ره) در قم برگزار شد.وی در این نشست، با تبیین دیدگاه‌های امام راحل و رهبر معظم انقلاب، به تبین بایسته اساسی و اثر گذار برای دستیابی به فقه کارآمد و حوزه پیشرو پرداخت و بر ضرورت تحول در رویکردهای حوزوی برای پاسخگویی به نیازهای روز جامعه و اداره آن تأکید کرد.
سه‌شنبه ۶ خردادماه ۱۴۰۴، بیست و دومین جلسه از سلسله نشست‌های «تبیین مکتب امام خمینی(ره)» به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دفتر قم با سخنرانی آیتﷲ سید مجتبی نورمفیدی استاد دروس خارج حوزه علمیه قم برگزار شد. این نشست که با حضور جمعی از فضلا و علاقه‌مندان برگزار گردید.
آیتﷲ نورمفیدی در ابتدای بیانات خود، ضمن تشکر از برگزارکنندگان، به اهمیت تبیین مکتب امام خمینی(ره) به ویژه در ایام سالگرد ارتحال ایشان اشاره کرد. وی با استناد به پیام اخیر مقام معظم رهبری افزود: «پیام ایشان، نسخه به‌روزشده و مکمل چارچوب‌های ترسیم‌شده توسط امام خمینی(ره) برای حوزه مطلوب است».
این استاد حوزه ارکان حوزه پیشرو و سرآمد را پنج اصل بنیادین دانست و به تبین آنها پرداخت.
وی اولین و بنیادی‌ترین اصل برای یک حوزه مطلوب را تهذیب نفس و تقوای الهی دانست و آن را زیربنای هرگونه رشد و تعالی در حوزه علمیه عنوان کرد و یادآور شد: بدون خودسازی و پایبندی به اصول اخلاقی، سایر تلاش‌ها به هدف غایی خود یعنی تربیت انسان‌های الهی و هدایت جامعه منجر نمی‌شود.
دومین رکن از نگاه آیتﷲ نورمفیدی «جامعیت حوزه» بود.این نکته‌ای است که هم امام و هم مقام معظم رهبری بر آن تاکید دارند. امام راحل در این باره فرمودند: «علما باید ابعاد مختلف داشته باشند و به حسب ابعادی که اسلام دارد و به حسب ابعادی که انسان دارد، حوزه‌ها هم باید ابعاد مختلف داشته باشد».
وی در ادامه افزود: «مقام معظم رهبری هم نظیر همین را فرمودند که: حوزه نهادی برونگراست که خروجی آن در همه سطوح در خدمت فکر و فرهنگ جامعه است. حوزه فقط یک موسسه تدریس و تدرس نیست، بلکه مجموعه‌ای از علم و تربیت و کارکردهای اجتماعی و سیاسی است. بنابراین، حوزه پیشرو باید فعالانه با جامعه در ارتباط بوده و به نیازهای فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن پاسخ دهد»
هویت جهادی برای حوزه و روحانیت سومین اصلی بود که آیتﷲ نورمفیدی بر آن تأکید نمود و با اشاره به مولفه‌های کلیدی آن گفت: «هویت جهادی و نفی نظام سلطه و مبارزه با جهانخواران»یکی از ویژگی های حوزه پیشرو است.
ایشان همراهی با مردم و تکیه‌گاه محرومان بودن را به عنوان اصل چهارم متذکر گردید و یادآور شد: «اینها حوزه علمیه و روحانیت را در خط مقدم مبارزه با ظلم و استکبار و مدافع حقوق مردم، به ویژه اقشار محروم قرار می‌دهد».
پنجمین رکن حوزه پیشرو از نگاه آیتﷲ نورمفیدی داشتن دیدگاه حکومتی و اجتماعی است. وی در این باره گفت:این نگاه، فقه را قادر می‌سازد تا در مقیاس کلان اجتماعی برای اداره جامعه راه‌حل ارائه دهد».
آیتﷲ نورمفیدی در ادامه به دو مطلب مهم دیگر که در پیام اخیر مقام معظم رهبری به آنها اشاره شده بود، پرداخت:
نخست مشارکت در تولید و تبیین نظامات اداره جامعه.
دوم،نوآوری‌های تمدنی در چارچوب پیام جهانی اسلام.
آیتﷲ نورمفیدی با برشمردن این ارکان، تصویری از حوزه مطلوب و آرمانی را ترسیم کرد که هم ریشه در مبانی اصیل دینی و اندیشه‌های امام راحل دارد و هم با نگاه به آینده و نیازهای جامعه، توسط مقام معظم رهبری به‌روزرسانی و تکمیل شده است.
این استاد حوزه با اشاره به فاصله وضع موجود حوزه‌های علمیه با این تصویر آرمانی، به تعبیر امام خمینی(ره) استناد کرد که فرمودند: «روحانیت تا زمانی که در همه مسائل و مشکلات حضور فعال نداشته باشد، نمی‌تواند درک کند که اجتهاد مصطلح برای اداره جامعه کافی نیست». وی همچنین به نکته مطرح شده در پیام رهبری مبنی بر «عدم تناسب میان آورده‌های تبلیغی با واقعیت‌های فکری و فرهنگی مردم به ویژه جوانان» اشاره کرد و این شکاف را واقعیتی انکارناپذیر دانست.
آیتﷲ نورمفیدی در ادامه سخنان خود، درباره مفهوم «کارآمدی فقه»گفت کار آمدی فقه به‌معنای «تأثیرگذاری فقه در رسیدن به اهداف» است. او تأکید کرد که برای بررسی میزان کارآمدی فقه، ابتدا باید اهداف آن به‌روشنی مشخص شود. وی با رد دیدگاهی که دین را فقط برای مسائل اخروی می‌داند، به نگاه جامع امام خمینی(ره) اشاره کرد؛ نگاهی که فقه و اسلام را پاسخ‌گو به همه نیازهای زندگی انسان، از تولد تا مرگ می‌داند. به گفته امام(ره)، فقه برنامه‌ای کامل برای اداره زندگی بشر است و می‌تواند رشد و پیشرفت ملت‌ها را تضمین کند.
سپس آیتﷲ نورمفیدی الزامات کارآمد کردن فقه در حوزه‌ای پیشرو و اثرگذار را چهار امر دانست:
۱. نگاه جامع به اسلام و فقه: اولین شرط، داشتن درکی همه‌جانبه از دین و فقه است؛ دینی که هم به دنیا و هم به آخرت انسان توجه دارد.
نقش حکومت در کارآمدی فقه: او تأکید کرد که بدون حکومت، فقه نمی‌تواند کارآمد شود. به گفته امام خمینی(ره) «حکومت برای فقیه، فلسفه عملی همه فقه است»، به همین دلیل، باور به نظریه حکومت دینی و ولایت فقیه برای کارآمد شدن فقه ضروری است.
توجه به زمان و مکان در استنباط احکام: وی گفت که شناخت شرایط زمانی و مکانی در فهم و استخراج احکام فقهی، بسیار اهمیت دارد. این مسئله به‌ویژه در سال‌های پایانی عمر امام خمینی(ره) مورد توجه ایشان قرار گرفت. به کمک این نگاه، فقیه می‌تواند پاسخ‌های دقیق‌تر و به‌روزتری برای مسائل اجتماعی و حکومتی ارائه دهد و از اجتهاد سنتی فراتر برود.
آینده‌نگری: آیتﷲ نورمفیدی با اشاره به کلام امام خمینی(ره) افزود: «حوزه‌های علمیه و روحانیت باید از نیازهای آینده جامعه آگاه باشند و همیشه چند قدم جلوتر از حوادث حرکت کنند، به همین دلیل، فقه و حوزه باید همواره آماده پاسخگویی به مسائل نوظهور همراه با برنامه‌ریزی و پیش‌بینی باشند.
آیتﷲ نورمفیدی در پایان، به دو نکته دیگر اشاره شده توسط مقام معظم رهبری، یعنی «مشارکت در تولید و تبیین نظامات اداره جامعه» و «نوآوری‌های تمدنی در چهارچوب پیام جهانی اسلام» اشاره کرد و بر اهمیت نگاه کلان، جامع و سیستماتیک در فقه که متضمن انسجام درونی اجزا باشد، تأکید نمود وی ابراز امیدواری کرد که با تلاش‌های علمی جاری در حوزه‌های علمیه، شاهد حرکت به سوی حوزه پیشرو، سرآمد و تراز و تحقق کارآمدی واقعی فقه باشیم.
