آیت‌الله سیدمجتبی نورمفیدی استاد درس خارج و مدیر پژوهشگاه فقه معاصر، امروز ۱۸ بهمن‌ماه، در همایش «بررسی فقهی کاربرد سلول‌های بنیادی» که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با اشاره به روش‌های حل مسائل مستحدثه با تاکید بر سلول‌های بنیادی، اظهار کرد: فقه مدعی تنظیم حیات بشر در همه ابعاد است، بنابراین موضع‌گیری فقه نسبت به مسائل نوپدید ضروری است.
مدیر پژوهشگاه فقه معاصر با اشاره به روش‌های مختلف حل مسائل مستحدثه، بیان کرد: برخی اوقات مسائل مستحدثه را از طریق استفاده از عناوین و احکام ثانویه حل می‌شود که بدین جهت تفاوتی با مسائل قدیمی نخواهد داشت، عناوین ثانیه همیشه کارایی خود را نیز دارند.
وی با بیان اینکه احکام حکومتی و ثانویه اختصاص به مسائل نوپدیدی ندارد و می‌توان با این ابزارها به مسائل نوپدید رسید، ادامه داد: در اینجا اهمیت یافتن حکم اولی هر پدیده‌ای، به ویژه در دنیای امروز که سرعت پیشرفت و زایش پدیده‌های جدید بسیار زیاد است که فرصت تفکر را از انسان می‌گیرد و به عنوان تهدیدات فناوری‌های نوین مطرح می‌شود.
آیت الله نورمفیدی با معرفی عناصر و ابزار مهم برای کشف احکام شرعی در مسائل نوپدید به ویژه در خصوص سلول‌های بنیادی، تصریح کرد: اولین عامل رویکرد واقع‌بینانه به فناوری‌های نوین است. در کنار رویکرد واقع‌بینانه دو نگاه همچون خوشبینانه و بدبینانه به فناوری‌های نوین وجود دارد.
استاد دروس خارج و مدیر پژوهشگاه فقه معاصر افزود: رویکردهای دوگانه بدبینانه و خوشبینانه خارج از محیط‌های علمی دینی در چارچوب فناوری‌های نوین، نگرش‌هایی بدبینانه‌ای را بر اساس مبانی نظری، فلسفی، انسان‌شناختی و ارزشی نسبت به فناوری‌های نوین پدید آورده است. استدلال اصلی این نگرش‌ها عدم امکان وجود فناوری بدون پشتوانه فرهنگی و عوارض ناشی از آن تلقی می‌شود.
وی مطرح کرد: نگاه بدبینانه به فناوری، تهدیدات مهمی را متوجه بشر کرده است و فناوری باعث انسانیت‌زدایی، از خود بیگانگی، مسخ روابط انسانی، بی‌ریشگی و از بین رفتن معنویت شده است. موضع‌گیری‌های صورت گرفته در خصوص ماهواره و اینترنت، نوعی نگاهی از نگرش بدبینانه به فناوری است که می‌تواند بر موضع‌گیری‌ها در این زمینه تاثیرگذار باشد.
آیت الله نورمفیدی با بیان اینکه در نگاه بدبینانه ضعف‌ها و سواستفاده‌ها برجسته می‌شوند، تصریح کرد: در مقابله این نگاه، نگاه خوشبینانه‌ای وجود دارد که تنها نقاط قوت را می‌بیند و اساسا هیچ ضعفی برای فناوری نمی‌بیند. اگر دو اصطلاح برای این دو دیدگاه بخواهیم به کار ببریم، می‌توان آن‌ها را دیدگاه ابزاری و دیدگاه نرم‌افزاری نامگذاری کرد.
وی در ادامه بیان کرد: نگاه واقع‌بینانه، با هم دیدن نقاط ضعف و قوت فناوری است. در سلول‌های بنیادین هر دو نگاه وجود دارد و در ایران از آن استفاده می‌شود. اگر بخواهیم آینده‌پژوهانه به این موضوع نگاه کنیم، نمی‌توان چشم خود را بر نقاط ضعف فناوری سلول‌های بنیادین ببندیم.
آیت الله نورمفیدی ابراز داد: قطعا سلول‌های بنیادین منافعی دارد و می‌تواند مانند تمام فناوری‌ها از آن سوءاستفاده‌هایی همچون تجاری شدن، تبدیل به توریسم سلول‌های بنیادی و بهره‌کشی از زنان برای تولید یا استخراج سلول‌های بنیادی شود.
وی اظهار کرد: همچنین، زمینه سازی برای تولید سلاح‌های بیولوژیک به عنوان یکی دیگر از ابعاد منفی این فناوری مطرح می‌شود. بنابراین، نباید به خاطر سوءاستفاده‌های احتمالی، از منافع و نقاط قوت فناوری‌ها چشم پوشید و باید خواستار رویکرد واقع‌بینانه به پدیده‌های نوظهور شد. با این حال ما با دیدگاه‌های افراطی و تفریطی در مواجهه با فناوری‌ها روبرو هستیم و باید بررسی‌های دقیق و همه‌جانبه ابعاد مختلف در این موضوع صورت گیرد.
وی عنوان کرد: در برخی از انواع سلول‌های بنیادی بحث تغییر شخصیت وجود دارد. وقتی سلول‌های بنیادی از جنینی که در آزمایشگاه تولید می‌شود و بالقوه می‌تواند یک انسان باشد، گرفته می‌شود، این پرسش مطرح می‌شود که آیا این کار از بین بردن یک انسان بالقوه نیست و آیا این سلول‌ها می‌توانند شخصیت فرد اهداکننده را به فرد دریافت‌کننده منتقل کنند؟
آیت الله نورمفیدی گفت: اینکه آیا واقعاً این سلول در این مقدار بنیاد شخصیت یک انسان را از آن دهنده به آن گیرنده منتقل می‌کند، جای بحث و بررسی دارد. آنچه که متعارف است این است که هر حکمی نسبت به موضوع، نسبت مسبب به سبب دارد، یعنی تا موضوع وجود نداشته باشد حکم معنا پیدا نمی‌کند.
وی مطرح کرد: موضوعاتی که با حکم شرعی مواجه است، موضوعاتی تلقی می‌شوند که خداوند متعال آن را بیان کرده است. به عنوان مثال وطن معنایی دارد، اما شارع برای اینکه حکم خاصی را برای وطن بگذارد، حدودی برایش مطرح کرده است. بنابراین، این موضوعات نیازمند عرف است که آن‌ها را معلوم می‌کند.
