ما در بین روایات گاهی با یک تعبیر و عنوانی مواجه می شویم و آن هم «لیس منا» است. این تقریبا از ائمه معصومین(ع) در موارد مختلف بیان شده از جمله امام رضا (ع)؛ این تعبیر از امام رضا(ع) هم وارد شده است که کسی که فلان کار را بکند لیس منا، یا لیس منا کسی که اینچنین باشد.
اینکه این تعبیر توسط اهل بیت(ع) بیان می شود، خودش صرف نظر از آن موردی که بیان کرده اند حاکی از یک چیزی است، حاکی از یک رفتار و سلوک ناصحیح در بین پیروان اهل بیت است، یعنی کسانی بودند که خودشان را پیرو اهل بیت می دانستند، خودشان را شیعه می نامیدند ولی کارهایی می کردند که امام رضا(ع) مجبور شوند بگویند اینها از ما نیستند، کسی که این کار را بکند از ما نیست. این بهترین شاخص برای تطبیق عنوان شیعه و پیرو اهل بیت بر یک انسان است. حال اگر از دوستان بعدا کسی فرصت کرد این روایات لیس منا را در جوامع روایی جستجو کند نکات خیلی ارزشمندی در این ها کشف می شود. خود امام رضا چندین روایت با این مضمون دارد.
یکی از اینها این است: «مَنْ کَانَ مِنَّا وَ لَمْ یُطِعِ اللهَ فَلَیْسَ مِنَّا»[۱] کسی که از ما باشد و خدا را اطاعت نکند از ما نیست. من کان منا نه اینکه واقعا از ما باشد، بلکه منظور این است که به زعم خودش از ما باشد، کسی که نام ما را یدک می کشد، کسی که منتسب به ما باشد، کسی که به عنوان پیرو اهل بیت شناخته شود اما خدا را اطاعت نکند فلیس منا، پس معلوم می شود این یک مشکلی بوده در میان پیروان اهل بیت که خودشان را شیعه می نامیدند ولی اهل معصیت بودند و خدا را اطاعت نمی کردند یا واجب را ترک می کردند یا حرام را مرتکب می شدند.
ما نظیر این را در برخی از روایات دیگر هم داریم که آمدند خدمت امام صادق(ع) یا امام باقر(ع) که بله برخی می گویند ما همین که محبت اهل بیت را داشته باشیم ولو عمل نداشته باشیم اهل نجاتیم، حضرت فرمود ما خودمان در این باره مورد سوال هستیم حال چطور کسی می تواند با محبت ما اهل عمل نباشد. این یک نگاه و دیدگاه و باور نادرستی بود که امام رضا(ع) می خواهد این نگاه را تصحیح کند، لذا می فرماید «مَنْ کَانَ مِنَّا وَ لَمْ یُطِعِ اللهَ فَلَیْسَ مِنَّا»؛ اینها همه برای نشان دادن صراط مستقیم اهل بیت است. اینکه نه راه یمین و نه راه شمال، نه افراط و نه تفریط هیچ یک درست نیست. کسی به صرف اینکه محب اهل بیت است گمان نکند همه خطاهاو گناه های او بخشیده می شود. عرض کردم نمونه های این روایات زیاد است. اینها خیلی وقت ها ناظر به یک اتفاقاتی است که در محیط واقع شده و یا نگرانی بوده که به نوعی باید نسبت به آن هشدار داده می شد.
در روایتی دیگر از امام رضا(ع) چنین وارد شده است که: « لَيسَ مِنّا مَن تَرَكَ دُنياهُ لاِخِرَتِهِ ، ولا آخِرَتَهُ لِدُنياهُ»[۲]؛ کسی که دنیایش را به خاطر دینش ترک کند از ما نیست، یعنی به خاطر دین به کلی از دنیا اعراض کند، به کلی از زن و فرزند و دوست و رفیق و مأکولات و مشروبات و آنچه که اقتضای زندگی این دنیایی است دور می کند و اعراض نماید، می فرماید لیس منا، از ما نیست، زیرا آن موقع یک سری گرفتار این مسئله شده بودند و حداقل ادعای این را می کردند و از آن طرف هم می فرماید کسی که دینش را برای دنیایش ترک کند نیز از ما نیست. ببینید چقدر زیبا این خط مستقیم هدایت را بیان می کند، همه چیز جای خودش، کسی که خدای نکرده بیاید دین را ملعبه خودش قرار دهد، همه چیز برایش شود دنیا، دنیا بشود اصل و دین و دینداریش را برای منفعت دنیا تنظیم کند، این نیز لیس منا. اینها شاخص صحت و بطلان طریق ماست. ما انسان هایی نیستیم که دنیا را به خاطر دینمان ترک کنیم، مگر کسی رها کند همه چیز را و برود داخل غار زندگی کند، خیلی حال این چیزها را نه در خودمان و نه در دور برمان نمی بینیم اینکه کسی دنیا را به خاطر دین ترک کند، ولی از این طرف متأسفانه زیاد است. یعنی ترک دین به خاطر دنیا دیگر کم نیست. البته این مراتب دارد، یعنی گاهی دنیا و لغزش هایی که در دنیا پیش می آید، انسان یک جایی دینش را نادیده می گیرد، نه اصل دین که برود کافر شود، بالاخره کسی که یک دستوری از دستورات دینی و یا یک توصیه دینی را و یا یک واجب دینی را و یا یک حرام دینی را به خاطر لذت های دنیا نادیده می گیرد، لیس منا، این می شود کسی که از ما نیست.
انشاء الله خداوند تبارک و تعالی به برکت وجود علی بن موسی الرضا(ع) به ما توفیق دهد که بتوانیم در صراط اهل بیت و راه و رسم ایشان حرکت کنیم و انشاء الله عاقبت بخیر شویم.
[۱] سفینة البحار، ج۲، ص ۹۸.
[۲] بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۶.
نظرات