جلسه ۷۹ – PDF

جلسه هفتاد و نهم   

حق چشم – نمونه‎ای از نگاههای عبرت آموز

۱۴۰۱/۰۹/۳۰

شرح رساله الحقوق

طبق بیان امام سجاد (علیه السلام) حق چشم، هم پرهیز از نگاه حرام است و «وَ أَمَّا حَقُّ بَصَرِکَ فَغَضُّهُ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ» و هم جلوگیری از رها سازی چشم «وَ تَرْکُ ابْتِذَالِهِ»؛ ابتذال چشم، رها شدن چشم، بیهوده نگاه کردن باید ترک شود، بین این دو نیز فرق است. می‏گوید چشم را رها نکنید «اِلاَّ لِمَوْضِعِ عِبْرَه» مگر در جایی که موجب عبرت باشد، موضع عبرة به چه منظوری؟ منظور را نیز توضیح می‎دهد «تَسْتَقْبِلُ بِهَا بَصَراً أَوْ تَسْتَفِیدُ بِهَا عِلْماً فَاِنَّ الْبَصَرَ بَابُ الاِعْتِبَارِ» برای ارتقاء بینش یا دانش، بصیرت و آگاهی برای بالا بردن بینش و دانش.

نمونه‎ای از نگاههای عبرت آموز

حال آن مواضع عبرت که توصیه شده اگر نگاهی می‏خواهد صورت بگیرد به آن مواضع و جایگاه‏ها باشد کجاست؟ چند مورد را خدمتتان را عرض می‏کنم. مثلا نگاه به قرآن، نگاه به پیامر و اهل بیت (علیهم السلام) نگاه به پدر و مادر و نگاه محبت آمیز به فرزند و همسر، اینها همه مواضع عبرت است، این چشم را به جای اینکه رها کنیم و همینطور برای خودش بچرخد و هرکاری دلش خواست بکند، به اینها که مواضع عبرت است بنگرد. حال خیلی چیزها موضع عبرت است و اینها تنها نمونه است.

۱. نگاه به قرآن

پیامبر گرامی اسلام می‏فرماید : «من سرّه ان يتمتع ببصره فی الدنیا فليبصر من النظر فی المصحف» هرکسی که می‎خواهد در دنیا از چشمانش بهره‎مند شود، بسیار در قرآن نظر کند. یا در یک روایت داریم «النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ‏ عِبَادَه» هر جایی که برای نظر و نگاه کردن وصف عبادت به کار می‏رود این یعنی همان موضع عبرت است. عبادیت به چه چیزی تحقق پیدا می‏کند؟ عبادیت به این است که انسان به خدا نزدیک شود و از آنچه که باعث دوری او از خدا می‏شود فاصله بگیرد. یکی از چیزهایی که انسان را به خدا نزدیک می‏کند و از معصیت دور می‏کند. نظر به قرآن است که هم اثر تکوینی دارد برای چشم، باعث می‏شود که بهتر از چشم بهره ببرد و هم اثر معنوی و تشریعی دارد، فایده مادی و معنوی هر دو وجود دارد.

۲. نگاه به اهل بیت و آثار ایشان

نگاه کردن به اهل بیت پیامبر و ائمه معصومین(علیهم السلام) و آنچه که متعلق به آنها است. حتی ممکن است شامل مزار و زیارتگاه آنان شود.
رسول گرامی اسلام می‏فرماید: ‏«النَّظَرَ إِلَی آلِ مُحَمَّدٍ (ع) عِبَادَةٌ» .
همچنین رسول خدا می‎فرماید هر کسی که به نوشته‎ای از فضائل حضرت علی نگاه کند (نوشته‏هایی که در مورد حضرت علی (علیه السلام) است) خداوند گناهانی که با نگاه کردن کسب کرده می‏آمرزد.
البته چه بسا نگاه کردن بر نوشته‏های مشتمل بر فضائل امیرالمومنین طریقیت دارد یعنی خداوند می‏خواهد اسباب آشنایی ما را با اهل بیت (علیهم السلام) فراهم می‏کند، لذا معنایش این نیست که آنها را بخواند و هیچ اثری در او نداشته باشد و در روی همان پاشنه بچرخد و گناهانش را ادامه دهد. فضائل حضرت علی (علیه السلام) را بخواند، ولی نه ولایت او برایش تقویت شود و نه رنگ و بوی او را پیدا کند، به همان زندگی خودش ادامه دهد. ممکن است بگوییم ثواب دارد، باعث آمرزش گناه می‏شود به شرط اینکه اثر داشته باشد ولی کسی که بنایش این باشد که به گناهانش ادامه دهد، معلوم نیست چنین تأثیری داشته باشد.

۳. نگاه به پدر و مادر

رسول گرامی اسلام می فرماید: «النَّظَرُ إِلَی الْوالِدَینِ عِبادَةٌ» خیلی عجیب است، نظر به قرآن عبادت است، نظر به اهل بیت عبادت است، نظر به پدر و مادر نیز عبادت است. چیزهایی که ما از آن غافلیم و هیچ اهمیتی هم نمی‏دهیم بلکه خدای نکرده طور دیگری نگاه می‏کنیم؛ حتی بالاتر…
می‏فرماید « مَا مِنْ رَجُلٍ يَنْظُرُ إِلَى وَالِدَيْهِ نَظَرَ رَحْمَةٍ إِلا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ نَظْرَةٍ حَجَّةً مَبْرُورَةً» هیچ کس به پدر و مادرش نگاه آمیخته به محبت نمی‏کند مگر اینکه خداوند در ازای هر نگاه محبت آمیز یک حج مقبول برای او می‏نویسد. بستر قرب برای ما اینچنین فراهم است و ما از اینها غافلیم و به آنها توجه نمی‏کنیم. سپس پیامبر می‏فرماید: «وَ إِنْ نَظَرَ إِلَيْهِ فِى الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ» ولو اینکه روزی صد بار نگاه کند، به ازای هر نگاه یک حج مقبول برای او نوشته می‏شود. یعنی اگر صدبار نگاه کند صد حج مقبول برای او قرار می‏دهند، این خیلی عجیب است

۴. نگاه به برادر دینی

رسول خدا می‏فرماید «النَّظَرُ إلى الأخِ تَوَدُّهُ في اللّه ِ عزّ وجلّ عِبادَةٌ» ؛ نگاه به برادر دینی درحالیکه او را به خاطر خدا دوست داشته باشی عبادت است. نگاه کردن عبادت است، زیرا همه اینها موضع عبرت است. اینکه می‏گوید عبادت است برای این است که اینها همه موضع عبرت است، نگاه‏ها را از رهاشدگی باید معطوف کرد به این موارد.

۵. نگاه به وجه عالم

در روایت وارد شده که: «النَّظَرُ إلى وَجهِ العالِمِ عِبادَةٌ» نگاه کردن به وجه عالم عبادت است. البته کدام عالم؟ آیا هر عالمی؟ از امام صادق (علیه السلام) سوال کردند که نظر به چه عالمی عبادت است؟ فرمود «هُوَ العالِمُ الّذي إذا نَظَرتَ إلَيهِ ذَكَّرَكَ الآخِرَةَ ، و مَن كانَ خِلافَ ذلكَ فَالنَّظَرُ إلَيهِ فِتنَةٌ» نظر به یک عالم عبادت است و نظر به یک عالم فتنه است. آن عالمی که تو را به یاد خدا بیندازد عبادت است ولی آن عالمی که تو را به یاد خدا نیندازد یا خدای نکرده به یاد شیطان بیندازد فتنه است و موجب گمراهی می‏شود

۶. نگاه به کعبه

در روایات برای نظر به کعبه ثواب‏ها و اثراتی ذکر شده است.
ما از این نگاه‎ها زیاد داریم، اینها نگاه‏هایی است که به عنوان عبرت برای انسان تلقی شده و مفید است و انسان باید مراقب باشد که چشمش را به هر سو نبرد و تا می‏تواند معطوف به این سو کند.

۷. نگاه به مخلوقات خداوند

نگاه به مخلوقات خدا از باب اینکه انسان را به تفکر فرو می‏برد، نگاه به آسمان و دریا و زمین و آن چیزی که انسان را به یاد عظمت خدا می‏اندازد، اینها همه نمونه بود که ما عرض کردیم، همه اینها موضع عبرت است.