قاعده تقیه

« قاعده تقیه»، از قواعد فقهی است که در بعد اجتماعی و سیاسی کاربرد دارد؛ از این رو می توان آن را در شمار «قواعد فقه سیاسی» دانست و از این منظر موضوع بحث و دقت نظر قرار داد. این نوشتار حاصل درس های خارج «قواعد فقهی» آیت الله سید مجتبی نور مفیدی درباره قاعده یادشده است که در مرکز فقهی ائمه اطهار ایراد گشته و پس از بازنگری و تنظیم و ترتیب آن به قلم استاد، در پنج فصل ساماندهی شده است:

در فصل اول که با پیشینه شناسی قاعده تقیه آغاز شده، معنای لغوی و نیز معنای اصطلاحی تقیه از منظر اندیشمندان شیعه و اهل سنت بررسی می شود و درنهایت، تعریف مورد نظر مؤلف ارائه می گردد. در ادامه، به دلیل رابطه ای که میان تقیه و سه عنوان اکراه، اضطرار و توریه وجود دارد نسبت تقیه با عنوان های یادشده بررسی می شود. بخش پایانی این فصل به اقسام تقيه اختصاص یافته است.

فصل دوم درباره ادله مشروعیت تقیه است که جایگاهی مهم در فرآیند بحث دارد. در این فصل از نه دلیل سخن گفته شده و محدوده دلالت آنها بررسی شده است. در ادامه، شش اشکال به مشروعیت تقیه مطرح و پاسخ هریک بیان گردیده است.

فصل سوم به قلمرو تقیه از چهار جهت (ذات تقیه، تقیه کننده، تقیه شونده و متعلق تقیه) می پردازد. با نظر به این که متعلق تقیه می تواند عقاید، احکام و موضوعات باشد، هر یک از این سه عنوان به تفصيل موضوع بحث قرار گرفته اند.

در فصل چهارم، شرایط چهارگانه تقیه با توجه به دیدگاه هایی که دراین باره وجود دارد، بیان شده و بررسی می شود.

فصل پنجم که آخرین فصل این کتاب است، به آثار تقیه در دو مقام می پردازد و دیدگاههای مطرح در هر مقام را بررسی می کند.