اخلاص سبب نجات

حضرت علی (ع) می فرماید:

«فی الإخْلاصِ یَکونُ الخَلاصُ»؛ اخلاص موجب رهایی و نجات انسان است.

البته این جمله خیلی جای بحث دارد که چگونه اخلاص موجب خلاص و رهایی است. اینکه اخلاص در آخرت موجب خلاص و رهایی است روشن است، کسی که عملش را برای خدا انجام دهد، فقط به خاطر خدا کارش و عملش را انجام دهد، عندالله در روز قیامت مقبول و پذیرفته شده است، روشن است. یعنی نجات انسان و رهایی انسان در برزخ و قیامت از مشقات و از سختی‎ها و عذاب‎ها و هول‎ها به این است که انسان عملش را برای خدا انجام دهد. زیرا عملی که برای غیر خدا باشد به هر میزان آمیختگی با غیر خدا از ارزش و عیار آن عمل کم می‏شود. اگر انسان کاری را تماما برای غیر خدا انجام دهد، حتی ذره‏ای قصد خدا در آن نباشد این عمل حقیقتی ندارد تا بخواهد نجات بخش عامل در روز قیامت باشد. عمل غیرخالصانه یعنی عملی که برای منظوری این کار را انجام داده، یا برای خوشایند این و آن کرده یا برای اینکه به یک موقعیتی برسد یا برای اینکه به مالی دست پیدا کند، بالاخره این عمل را انجام داده، در همین دنیا یا به آن می‏رسد یا نمی‏رسد که معمولا بر طبق برخی دیگر از روایات اعمال غیر خالصانه در این دنیا خیلی مثمر و نتیجه بخش هم نیست، یعنی اگر بخواهد در دنیا نیز بهره‎مند شود، اگر عملش را خالص انجام دهد  بیشتر بهره‎مند می‏شود. بهره‏مندی انسان از عمل خالصانه در دنیا به مراتب بیش از عمل غیر خالصانه است، زیرا خدا برکاتش را بر بنده خودش سرازیر می‏کند.

اما اینکه عمل خالصانه در دنیا موجب رهایی انسان می‏شود، در آخرت که گفتیم معلوم است، این مطلب بسیار مهمی است، البته اخلاص مراتب دارد. برای اخلاص هشت مرتبه تصویر می‏شود، یک وقت اخلاص اولیاء خدا و پیامبر(ص) خدا و ائمه معصومین(ع) را می‏خواهیم ببینیم، آن عالی‏ترین مرتبه اخلاص که عبادت و اعمالشان برای ترس از عذاب و شوق  تمتع از نعمت‎های  بهشت انجام نمی‏دهند، آنها هر کاری که می‏کنند به خاطر خدا انجام می‏دهند، زیرا فانی در خداوند هستند. اما اگر کسی فرضا  عملش را برای ترس از عذاب خدا انجام داد، این هم اخلاص است، منتهی مراتب پایین اخلاص.

حال می‏گوییم اگر کسی عملش را خالصانه انجام دهد ولو در حد پایین ترین مرتبه این حتی در دنیا نیز باعث نجات می‏شود، این چیزی است که خداوند تبارک وتعالی فرموده و اثری است که او برای عمل خالصانه قرار داده است ضمن اینکه در برزخ و قیامت نیز آثار خاص خود را دارد. کسی که کاری را با اخلاص انجام دهد، خداوند متعال او را حفظ می‏کند. در برخی روایات داریم که اعمال خالص مثل مزرعه‏ای در مکان بلند است که از خطر سیل محفوظ است، این عمل هیچ وقت از بین نمی‏رود، هر کاری که انسان در این دنیا انجام می‏دهد، اگر خالصانه و لوجه الله باشد، این اعمال و عاملش کأنه در یک منطقه امن قرار می‏گیرند، به همان اندازه، نه اینکه کلا با یک عمل خالص اینچنین باشد، که از تعارض‏ها و سیل‏ها و نابود شدن‏ها او را حفظ می‏کند، در آیه قرآن نیز  این اثر به نوعی اشاره شده است، «بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»[۱]

کسی که تسلیم محض خداوند شود هرگز از چیزی نمی‏ترسد و هرگز دچار ترس و اندوه نمی‏شود. «من اسلم وجه لله و هو محسن» کسی که اینطور تسلیم محض خداوند تبارک وتعالی شود اساسا گرفتار ترس و اندوه نمی‏شود، چه نجاتی بالاتر از این، آرامش در این دنیا بالاترین نجات‏ها و بالاترین راحتی‎ها است، همه به دنبال این هستند، دنبال آرامش هستند، دنبال پرهیز از تلاطمات و نگرانی‏ها هستند. ریشه افسردگی‏ها ترس و اندوه است، ترس نسبت به آینده و اندوه نسبت به گذشته، اینکه چیزهایی که داشته را از دست بدهد و چیزهایی را که می‏خواهد به دست نیاورد. همه همین است، اگر شما تمام ترس و اندوه‏ها را بسنجید در همین امور خلاصه می‏شود. خداوند می‏فرماید: کسی خودش را تسیلم خدا می‏کند نه ترس دارد و خوف، نه حزن دارد نه خوف و این در پرتو اخلاص حاصل می‏شود و اینکه انسان کارش را برای خدا انجام دهد، اگر این باشد این سنت الهی است، این سنت الهی است که خوف و حزن  به دل مخلص راه پیدا نمی‏کند، اگر کسی همه کارهایش برای خدا باشد خوف و حزن در دنیا ندارد. بله یک حزن و خوفی از فراق و از اینکه به وصال محبوب نرسد برای او می باشد، پیامبر نیز در مقابل خداوند متعال خائف بود؛ این همه گریه و انابه‏ها و تضرع‏ها برای چه بود؟ اما در عین حال در این دنیا «لاخوف علیهم، لا هم یحزنون».

اخلاص آثار زیادی دارد، آن چیزی که در این جلسه به عنوان یکی از آثار مهم اخلاص با استناد به این روایت می‎خواهم گوشزد کنم، این است که اخلاص باعث نجات و رهایی انسان می‎شود، فی الاخلاص یکون الخلاص، این فرمایش حضرت علی(ع) است که خدا انسان را حفظ می‏کند، خدا انسان را از تعرضات مصون می‏دارد و آرامش به او می‏دهد، بالاترین رهایی  و خلاص این است، خلاص از خوف و حزن، اینها کم چیزی نیست.

خدا انشاء الله به ما توفیق اخلاص عمل عنایت بفرماید.

[۱] بقره، آیه ۱۱۲.