درباره حضرت علی(ع) سخن گفتن و بیان مناقب و فضایل حضرت علی(ع) از حد من و امثال من خارج است.
کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست که تر کنم سر انگشت و صفحه بشمارم
واقعا حضرت علی(ع) دریایی از فضایل، اقیانوسی از مناقب و فهم و درک آن شخصیت از حد من و امثال من خارج است و ما از بیان آن عاجزیم؛ اما در این فرصت کوتاه یک اشارهای میکنم به برخی از فضایل و مناقب حضرت علی(ع) که در منابع اهل سنت بیان شده است. این مطلب، مطلب مهمی است که اگر کسی چنین ویژگیها و فضایلی داشته باشد، الگوی نه تنها شیعیان، بلکه همه مسلمانان و بلکه هر انسانی با هر عقیدهای در این عالم است. برخی از کتابها به گوشههایی از این مناقب و فضائل که در کتب معتبر اهل سنت بیان شده، پرداخته و اینها را جمع آوری کردهاند. من فقط یکی دوتا از این موارد را ذکر میکنم که معلوم باشد که حضرت علی(ع) نه تنها نزد شیعیان، بلکه نزد عالمان اهل سنت و پیروان اهل سنت چه جایگاهی دارد.
روایتی را خوارزمی(متوفای ۵۶۸) در مناقب نقل کرده است، کتابی که در باب مناقب و فضائل حضرت علی(ع) نوشته شده است. در این کتاب روایات و احادیثی که در این باره است جمع آوری کرده که اکثر یا تمام آنها را با ذکر سند آورده و طریق خود را به راویان حدیث بیان کرده است حدود ۴۱۶ حدیث نقل کرده. این ها اکثراً از زبان پیامبر(ص) در منابع اهل سنت آمده است.
رسول خدا میفرماید: « إنَّ اللَّه تعَالَى جَعَلَ لِأَخِی عَلِیٍّ فَضَائِلَ لَا تُحْصِی کثرة فَمَنْ ذَكَرَ فَضِیلَةً مِنْ فَضَائِلِهِ مُقِرّاً بِهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ؛ خداوند تبارک تعالی برای برادرم علی، فضائل غیر قابل شمارش قرار داده که اگر کسی یکی از آن فضائل را با اعتقاد و اعتراف بیان کند خداوند گناهان گذشته و آینده او را را میبخشد،
وَ مَنْ كَتَبَ فَضِیلَةً مِنْ فَضَائِله لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِكَةُ تَسْتَغْفِرُ لَهُ مَا بَقِیَ لِتِلْكَ الْكِتَابَةِ رَسْمٌ؛ و کسی که یکی از فضایل آن حضرت را بنویسد همواره تا زمانی که آن نوشته باقی است ملائکه برای او استغفار میکنند.
وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَى فَضِیلَةٍ مِنْ فَضَائِلِهِ کَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِی اكْتَسَبَهَا بِالاسْتِمَاعِ؛ و کسی که یکی از فضایل حضرت علی(ع) را بشنود خداوند همه گناهانی که او از راه گوش انجام داده میبخشد.
وَ مَنْ نَظَرَ إِلَى كِتَابَةٍ فِی فَضَائِلِهِ کَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِی اكْتَسَبَهَا بِالنَّظَرِ» و کسی که نگاه کند به نوشته ای از فضائل حضرت علی(ع) خداوند همه گناهانی که از راه چشم کرده میبخشد.
این روایت را البته جوینی در کتاب فرائد السمطین نیز بیان کرده که از عالمان اهل سنت و متوفای ۷۳۰ است؛ البته بعضی میگویند او شیعه بوده ولی مشهور این است که از عالمان اهل سنت است.
چطور ممکن است نقل فضائل کسی یا نوشتن فضائل او یا شنیدن فضائل او و دیدن نوشتهای درباره فضائلش این آثار را داشته باشد؟ یک معنای ابتدایی و بدوی و ظاهری از این حدیث این است که، کسی که فقط ببیند یا بشنود یا بگوید یا بنویسد، همه گناهانش بخشیده میشود حتی گناهان آینده نیز بخشیده میشود. معنای سطحی این است که کسی بیاید یک ورق بخواند یا بشنود و بعد برود دنبال کارش و دوباره همان روشی که در زندگی داشته را از سر بگیرد، قبلش گناه میکرده، بعدش هم گناه کند، اینها همه بخشیده میشود. این قطعا منظور نیست. اینکه میگوید: «مقرا بها» اقرار به فضایل حضرت علی(ع) نه فقط اقرار لسانی و زبانی؛ این در واقع یعنی این فضایل را سعی کند در خودش پیاده کند، اگر کسی یک فضیلت از فضایل حضرت علی(ع) را در خودش پیاده کند یا به دنبال آن زمینه پیاده شدن آن فضایل را در خودش فراهم کند این قهرا گناهانش بخشیده میشود، این یک توبه عملی است، یک بازگشت عملی است و کسی که در این مسیر باشد دیگر به سوی گناه و رذائل نخواهد رفت. علی(ع) خورشیدی است که اگر کسی خودش را در پرتو نور و حرارت و گرمای او قرار دهد، قطعا مسیر زندگی او عوض میشود. در روایتی دیگر بیهقی از پیامبر(ص) نقل میکند:
«مَنْ أرادَ أنْ یَنْظُرَ إلى آدَمَ فی عِلْمِهِ وَ إلى نُوح فی تقواه وَ إلى إبْراهیمَ فی حِلْمِهِ وَ إلى مُوسى فی عبادته، فَلْیَنْظُرْ إلى عَلیِّ بْنِ أبی طالِب (ع)» کسی که دوست دارد به آدم در علمش، به نوح در تقوایش، به ابراهیم در حلمش و به موسی در عبادتش نظر کند، به حضرت علی(ع) نگاه کند. یعنی علی بن ابی طالب عصاره انبیاء است، عصاره کمالات انبیاء است، کمالات آدم و نوح و ابراهیم و موسی در او جمع شده. شخصیتی که عصاره انبیاء می باشد و کمالات انبیاء و برجسته ترین فضایل انبیاء در او تجلی پیدا کرده، اگر محبت نسبت به چنین شخصیتی و پیوند قلبی با چنین شخصیتی پیدا شود، حتما روی زندگی انسان اثر میگذارد. محبت نه فقط به این است که بگویم دوست دارم و تمام شود برود پی کارش. محبت به معنای واقعی کلمه تأثیر در زندگی انسان میگذارد، پیروی ایجاد میکند، هم رنگی و تبعیت به دنبال دارد.
شما ببینید سر اینکه این همه فضایل برای حضرت علی(ع) نقل شده و بسیاری از این فضایل از زبان خود پیامبر(ص) نقل شده چیست؟ شما درباره هیچ یک از اصحاب پیامبر(ص) چنین فضایلی از زبان پیامبر(ص) نمیبینید. در خود جوامع روایی اهل سنت نیز برای اصحاب پیامبر(ص) بعضا فضایلی نقل کردند، ولی آن فضایلی که برای حضرت علی(ع) شمردهاند برای هیچ یک از سایر اصحاب پیامبر(ص) نقل نشده. یعنی این مورد اتفاق است که حضرت علی(ع) فضایلی داشته و پیامبر(ص) برای او فضایلی نقل کرده که این فضایل را به این نحو برای هیچ یک از اصحاب دیگر نقل نکرده است.
این یک نکتهای است که همه حتی اهل سنت به این اعتراف دارند و منکر این معنا نیستند. یک چنین شخصیتی در عالم اسلام باید الگو و مقتدای همه مسلمانان باشد. حضرت علی(ع) متعلق به همه است، علی بن ابی طالب متعلق به همه انسانها است، حضرت علی(ع) الگوی عالی انسانی در همه اعصار و زمانها است. امروزه بشر بیش از هر زمانی به این الگو نیازمند است. عظمت حضرت علی(ع) چه آن وقتی که به عنوان حاکم بر مسند خلافت نشست و چه هنگامی که مظلومانه در طی سالها از این حق محروم شد، همیشه حفظ شد، بلندی روح و بزرگواری شخصیتی حضرت علی(ع)، اینکه نه در اوج قدرت دستش به ظلم آلوده شد و نه آن هنگامی که قدرت نداشت، خود را خوار و خفیف ندید. عظمت صلابت و اقتدار، اتکاء به خداوند متعال، درد عدالت داشتن، درد دین داشتن، دغدغه مصالح امت اسلامی داشتن، برجستهترین اموری بود که حضرت علی(ع) در زندگی همواره مد نظر داشت. حضرت علی(ع) برای خودش زندگی نکرد، دنبال هوای نفس خودش نبود، هرجا که لازم بود بدون اینکه خودش و خواستههای خودش مد نظر باشد وارد عرصه شد و برای دفاع از حاکمیت اسلام و حاکمیت دینی برای اجرای عدالت از همه سرمایههای خودش گذشت. این شخصیت، این انسان که چه عرض کنم، روح الهی که در زمین تجسم و تجسد پیدا کرده، باید عروة الوثقی و وسیله اتصال انسان به عالم ملکوت باشد و راه قرب به حق تعالی راه استکمال، راه پیمودن مسیر حق، این است که چنین انسانی را الگو قرار دهیم. حضرت علی(ع) الگوی همه است، الگوی همه انسانها است، به عنوان امام شیعیان مطرح میشود ولی شخصیتی است که تعلق به شیعیان بخصوصه ندارد، بلکه همه مسلمین و همه انسانها باید از راه و روش او در این دنیا تبعیت کنند تا به سعادت و قرب به حق تعالی و کمالات انسانی دست پیدا کنند.
نظرات