مسئله وحدت و اتفاق از عناصر محوری و کلیدی همه ادیان است. یکی از اموری که همواره در ادیان مختلف و از ناحیه انبیاء عظام روی آن تاکید شده وحدت پیروان ادیان است. «شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ»[۱] خداوند تبارک و تعالی میفرماید: از احکام دین و آنچه که از شریعت ما برای شما قرار دادیم آن چیزی است که به نوح(ع) سفارش کردیم و همان چیزی است که به تو وحی کردیم، خطاب به رسول خدا(ص) می فرماید:«وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ» و آن چیزی ا ست که ما به ابراهیم(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) سفارش کردیم و آن چیزی که ما برای شما تشریع کردیم و به نوح(ع) به موسی(ع) و عیسی(ع) و ابراهیم(ع) وصیت و سفارش کردیم را به تو وحی کردیم، دو چیز است: ۱. أَقِيمُوا الدِّينَ،اقامه دین، برپا داشتن دین. ۲. وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ، دین را برپا دارید و در مورد آن تفرقه نکنید.
آیه دو سفارش اساسی دارد، اقامه دین و پرهیز از تفرقه، حالا وقتی میگوید: پرهیز از تفرقه، ممکن است از ناحیه بعضی از پیروان ادیان به درستی رعایت نشود، اگر فرض کنید بعضی از پیروان ادیان به این سفارش عمل نکردند معنایش این نیست که دیگران نیز عمل نکنند، بالاخره وحدت مراتب دارد و تفرقه نیز همچنین.
در مراتب مختلف مسئولیت ها مختلف است، اگر همه طابق النعل بالنعل آنچه که خداوند متعال دستور داده و انبیاء گفتند را عمل میکردند و همه به یک مسیر میرفتند این اتفاقات نمیافتاد، اما شما ببینید در بین همه انبیاء اینطور نبود که اصحابشان آن طور که مطلوب این انبیاء باشد رفتار کنند. بالاخره بین خودشان مسائلی پیش میآمد، اما تلاش انبیاء عظام بر این بود که موحدان و پیروان دین و آیین و شریعت خودشان را حول محور دین حفظ کنند، اقامه دین و عدم تفرق یک امری است که به تمام انبیاء عظام و اولوالعزم طبق نص قرآن تاکید شده است، از نوح(ع) تا پیامبر خاتم(ص) و این کاملا واضح و روشن است، در خود قرآن دلائل و آثار فروانی برای این اتحاد و وحدت بیان شده است و آثار زیان بار تفرقه را بیان کرده است. این یک امری است عقلی، عقلایی و به یک معنا نهی از تفرقه یک نهی ارشادی است، ارشاد به آن چیزی است که عقل درک میکند، اینکه میفرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ»[۲]؛ این را به عنوان نعمت الهی یاد میکند، دشمنی بینتان برقرار بود و خداوند بین قلوب شما الفت و مهربانی قرار داد و آن وقت به واسطه این نعمت الهی برادر شدید. این را یادتان باشد، لب پرتگاه آتش بودید و خداوند شما را نجات داد و برادری بینتان برقرار کرد.
این آیه نکات لطیفی دارد « وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ» یعنی عداوت بین انسانها به طور کلی انسان را بر لبه پرتگاه و سقوط در آتش قرار میدهد. بله دین اسلام آمد این محور را ایجاد کرد و اخوت را ایجاد کرد و اینها را از این پرتگاه نجات داد آن وقت در آیه «وَأَطِیعُواْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَزَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ»[۳]، تفرقه و تنازع نداشته باشید که اگر تنازع داشته باشید ضعیف میشوید، ترسناک میشود و قدرت و عظمت شما از بین میرود، یعنی تفرقه باعث ضعیف شدن و سقوط در پرتگاه و ورود در آتش میشود. دیگر چیزی از این روشنتر نیست، آن وقت امنیت و آرامشی که در سایه اتحاد نصیب میشود نیز قابل انکار نیست.
میخواهم عرض کنم واقعا این عنصر کلیدی مشترک در همه ادیان است، اتحاد حول محور دین در مواقعی اقتضائش قویتر میشود و در مواردی ممکن است ضعیفتر شود، الان با این شرایط و اوضاعی که ما داریم میبینیم در دنیای اسلام واقعا هر قدمی و سخنی و رفتاری که به این عنصر آسیب بزند قطعا مغضوب خداوند تبارک و تعالی و وجود پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است. حال عجیب است این همه آموزههای روشن و واضح اما انسان میبیند، بعضی به راحتی همه اینها را نادیده میگیرند و میروند سراغ اموری و مطالبی را مطرح میکنند که جز خسارت برای اسلام و مسلمین و امنیت و آسایش خود آنها ثمرهای ندارد.
[۱] شوری، آیه۱۳.
[۲] آل عمران، آیه ۱۰۳.
[۳] انفال، آیه ۴۶.
نظرات