در مورد صدیقه طاهره زهرای اطهر(س) دو دسته روایات وارد شده است:
دستهای از روایات اطاعت امر او را واجب دانسته و او را مفروضة الطاعه معرفی کرده است، عجیب است اینکه فاطمه زهرا(س) مفروضة الطاعه است علی جمیع من خلق الله تعالی. از امام باقر(ع) این روایت نقل شده است: «لَقَدْ كَانَتَ عليها السلام مَفْرُوضَة الطَّاعَة عَلَى جَمِيعِ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْس وَ الطَّيْرِ وَ الالواح وَ اَلاَنبياء وَ الْمَلَائِكَةُ»[۱] فاطمه زهرا(س) مفروضة الطاعه است، اطاعتش واجب است علی جمیع من خلق الله، بر همه خلایق خدا اطاعتش واجب است، من الجن و الانس و الطیر و الواح. این، هم اشاره به هدایت تکوینی دارد و هم هدایت تشریعی؛ و الانبیاء و الملائکه، اینکه برای انبیاء و ملائکه نیز مفروضة الطاعه است خیلی عجیب است، فاطمه زهرا(س) که امام نیست، اما مفروضة الطاعه دانسته شده است.
در روایت دیگری پیامبر گرامی اسلام(ص) خطاب به امیرالمؤمنین(ع) میفرماید: «يَا عَلِيُ انْفُذْ لِمَا أَمَرَتْكَ بِهِ فَاطِمَةُ فَقَدْ أَمَرْتُهَا بِأَشْيَاءَ أَمَرَ بِهَا جَبْرَئِيلُ(ع)»[۲] پیامبر گرامی اسلام خطاب به حضرت علی(ع) میفرماید: ای علی، هر آنچه که فاطمه تو را به آن امر کرد انجام بده، چون من چیزهایی را به او امر کردم که جبرائیل به آنها امر کرده است. به حضرت علی(ع) میفرماید: آنچه که فاطمه به تو امر میکند را انجام بده، چون من به او چیزهایی را امر کردم که جبرائیل به من امر کرده است. روایاتی که این مضمون در آن است کم نیستند.
در یکی از نامه های وجود مقدس امام زمان(ع) این جمله آمده است که: «فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ لِی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ».[۳]در دختر رسول خدا(ص) برای من یک اسوه نیکو و الگوی نیکویی است. امام زمان علیه السلام مادرشان فاطمه زهرا(س) را به عنوان اسوه و الگوی خودشان معرفی میکنند.
این یک دسته از روایات است که به هر حال برای فاطمه زهرا(س) مقام اطاعت شدن، مقام امر کردن و دستور دادن آن هم به جمیع الخلق من الانبیاء و الملائکه بیان شده است، کسی که الگوی برای امام عصر(عج) است، چنین شخصیتی قطعا الگوی برای سایر خلایق است، برای آنهایی که در دایره تکلیف زندگی میکنند الگو است، هدایت تشریعی نسبت به آنها دارد و نسبت به آنها هر امری کند در حقیقت برای هدایت آنها لازم الاجرا است، نسبت به سایر خلایق من الجن و الالواح و الطیر. در هدایت تکوینیاش بحثی نیست، اطاعت ملائکه نیز از ایشان واجب است، یعنی ملائکه نیز در عالم تکوین از فیض وجودی فاطمه زهرا(س) وجود پیدا کردند، از آنجا که حقیقت انسان کامل و انوار مقدسه نبی مکرم اسلام و اهل بیت(علیهم السلام) قبل از خلق همه چیز در این عالم موجود بودند و خداوند انوار مقدسه ایشان را خلق کرد، طبیعتا در مصدر امر هستند، چه در عالم تکوین و چه در عالم تشریع. در عالم تکوین واسطه فیض الهی هستند و در عالم تشریع نیز امر و دستور آنها عین امر و دستور خدا است که بر بشر اطاعتش لازم است. حتی نسبت به انبیاء (منظور از انبیاء غیر از نبی مکرم اسلام(ص) است، زیرا او اشرف الخلائق است، اکمل و اشرف از او در عالم وجود نیست) چون شخصیت فاطمه زهرا(س) از نور وجود پیامبر(ص) و قطعهای از وجود ایشان است. پیامبر(ص) میفرماید بوی بهشت را از تو استشمام میکنم. با توجه به این روایات و تصریح پیامبر(ص) که آنچه فاطمه به تو امر میکند آن را انفاذ و اجرا کن، زیرا چیزهایی است که جبرائیل(ع) به من گفته و من به او امر کردم، برای این است که وجود مقدس حضرت زهرا(س) وجودی است که چیزی از غیر خواست و دستور خدا نیست.
اما در مقابل روایتی داریم که حضرت علی(ع) میگوید: «فَوَ اللَّهِ مَا أَغْضَبْتُهَا وَ لَا أَكْرَهْتُهَا عَلَى أَمْرٍ حَتَّى قَبَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا أَغْضَبَتْنِي وَ لَا عَصَتْ لِي أَمْراً وَ لَقَدْ كُنْتُ أَنْظُرُ إِلَيْهَا فَتَنْكَشِفُ عَنِّي الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَان»[۴]
والله قسم هیچ گاه من را به خشم نیاورد و هیچگاه از هیچ دستور من سرپیچی نکرد و به گونهای بود که هرگاه من به او نگاه میکردم غم و غصه و حزن از دل من زدوده میشد.
هم حضرت علی(ع) امر میکند به حضرت زهرا(س) و هم حضرت زهرا(س) طبق آن روایت، امری که به حضرت علی(ع) میکند لازم الاجراء و مفروضة الطاعه است. چطور میشود که هم حضرت علی(ع) مفروضة الطاعه باشد، هم فاطمه زهرا(س) اینجا فاطمه زهرا(س) را به عنوان یک مطیع محض حضرت علی(ع) معرفی میکند، آنجا به عنوان یک آمر مطلق در مورد سایر موجودات. فاطمه زهرا(س) هم آمر مطلق است و هم مطیع محض است، آنجایی که حضرت علی(ع) چه در خانه و چه در بیرون هم به عنوان شوهر، هم به عنوان ولی خدا است، مطیع محض او است، آنجایی که او را به عنوان آمر معرفی میکند مفروضة الطاعه معرفی میکند. این اشاره به آن سعه وجودی مطلق فاطمه زهرا(س) دارد، بله حضرت زهرا(س) نسبت به مراتب مادون وجود خودش هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع این سیطره را دارد، اگر امام زمان(ع) میفرماید: فاطمه(س) الگوی من است، برای این است که فاطمه زهرا(س) ام الائمه است و قطعا درجه وجودی او از همه ائمه معصومین و بالطبع از همه انبیاء بالاتر است. در عالم وجود جایگاه او اینچنین است، وقتی در این جایگاه قرار دارد مقربتر است، وقتی در این جایگاه قرار دارد طبیعتا هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع در یک مقام بالاتری قرار دارد، اما همین فاطمه زهرا(س) نسبت به حضرت علی(ع) مطیع محض است، زیرا حضرت علی(ع) شخص دوم عالم وجود است بعد از پیامبر، میشود یک زن، دختر پیامبر(ص) اینچنین باشد، هم مفروضة الطاعه باشد هم مطیع محض.
[۱] دلائل الامامه، ص۲۸.
[۲] بحار الانوار، ج۲۲، ص۴۸۴.
[۳] بحار الانوار، ج۵۳، ص۱۸۰.
[۴] بحارالانوار، ج۴۳،ص۱۳۴.
نظرات