یکی از مسائلی که به حسب ظاهر مسئله ساده و امر پیش پا افتادهای است و شاید ما دربارهاش فکر نکنیم یا اهمیتی به آن ندهیم، مسئله سلام کردن است. این مسئله خیلی مورد توجه واقع نمیشود که چرا این قدر در کلمات معصومین (ع) به خصوص رسول خدا(ص) بر این مسئله تأکید شده است. آثار مهمی که این عمل هم برای خود اشخاص و هم در جامعه به دنبال دارد، مورد توجه قرار نمیگیرد. مسئلهای که هم موجب تکامل روحی انسان است و هم پاداش اخروی و ثواب دارد و هم آثار اجتماعی مهمی دارد اما متأسفانه توجهی به آن مخصوصاً از ناحیه ما طلاب نمیشود. مکرراً انسان میبیند که در یک مسیری مثلاً طلاب و روحانیون از کنار هم عبور میکنند و در چشم هم نگاه میکنند و یک سلام به هم نمیکنند. وقتی این سنت رسول خدا(ص) توسط ما ترک شود انتظار داریم مردم در خیابان ما را میبینند به ما سلام کنند؟! وقتی ما باید پیش قدم در سلام شویم و به مردم تعلیم دهیم، این کار را نمیکنیم توقع داریم این کار در بین مردم رواج پیدا کند؟ پیامبر (ص) میفرمایند: من پنج چیز را تا زمانی که زنده هستم رها نمیکنم که یکی از آنها سلام کردن به بچهها است.[۱] آن وقت علتش را هم ذکر میکنند که تا این پس از من سنت باشد. اما الان این گونه نیست؛ ما به بزرگان سلام نمیکنیم چه برسد به بچهها. به بزرگها که هیچ حتی به آنهایی که سن و سالی از آنها گذشته و بزرگ محسوب میشوند، سلام نمیکنیم. این به عنوان امر محبوب الهی است. امام باقر میفرمایند: «ان الله یحب اطعام الطعام و افشاء السلام»[۲]؛ خداوند غذا و طعام را به دیگران دادن و آشکار کردن سلام را دوست دارد. طبق روایتی که از پیامبر وارد شده: «ان ابخل الناس من بخل بالسلام»[۳]؛ بخیل ترین مردم کسی است که در سلام کردن هم بخل بورزد.
واقعا انسان از صبح تا شب بارها میتواند به این سنت رسول خدا عمل کند و با نفسش مبارزه کند. ما فکر میکنیم عبودیت و بندگی فقط در تقید به بعضی از اعمال عبادی است. ولی اگر کسی آن تقیدات را داشته باشد. صائم باشد و قائم باللیل اما غرورش او اجازه ندهد پیش دستی در سلام کند، این عابدی است که حقیقت عبودیت بندگی که تواضع و دور شدن از استکبار است در او تجلی پیدا نکرده است. رسول گرامی اسلام میفرماید: «البادی بالسلام برئ من الکبر»[۴] البته کسی که نخواهد نقش بازی کند چون ممکن است کسی بخواهد تظاهر کند و خودش را به عنوان یک انسان متواضع جلوه دهد و به هر کسی سلام کند ولی عمق وجودش چیز دیگری باشد. اگر کسی واقعاً در این حال و هوا نباشد و سلام کند به دیگران و پیش دستی در سلام کند این از کبر دور میشود. برائت از کبر پیدا میکند. شیطان به خاطر کبر بیچاره شد.
پس ببینید ما اگر بخواهیم به دستورات دینی درست توجه کنیم همین یک عمل برای خودسازی ما خیلی مؤثر است. محبوب خدا است عملی است که ما را از کبر دور میکند. عملی است که باید در جامعه رواج پیدا کند چون وقتی همه مردم با خوش رویی و لبخند به یکدیگر سلام کنند، این جامعه را به هم وابستهتر میکند و پیوندها را قویتر میکند و دلها را به هم نزدیکتر میکند و کینهها و قهرها را تبدیل به آشتی میکند. آثار فردی و اجتماعی مهمی بر همین سلام کردن مترتب است اما افسوس که جامعه ما از این سنت فاصله گرفته و ما هم متأسفانه از این سنت رسول خدا (ص) بیشتر فاصله گرفتیم.
[۱]. بحارالانوار، ج ۷۶، ص ۱۰، حدیث ۳۶.
[۲]. محاسن، ج۲، ص ۱۴۳.
[۳]. الامالی طوسی ، ص ۸۹، حدیث ۱۳۶.
[۴]. نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله)، ص ۳۷۵، حدیث۱۱۰۲.
نظرات