عوامل متعددی در إزدیاد و نقصان روزی انسان دخیل است، مانند عوامل مادی و عوامل معنوی دیگر. البته تمامی این عواملی را که عرض می کنیم، جزء العلۀ هستند و گاهی علل معدۀ محسوب می شوند. اینچنین نیست که کسی گمان کند من این کار را انجام داده ام پس چرا اثری نداشت! گاهی تمام این کارها هم انجام می شود اما بر سر راه آن مانعی است. مقتضی باید موجود باشد و مانع هم نباشد.تازه در مرحلهی بالاتر ممکن است که تمام این موارد محقق شود اما خداوند متعال می خواهد انسان را مورد ابتلا و امتحان قرار بدهد.
عرض شد یکسری از امور تاثیر مثبت در روزی دارند و باعث وسعت در رزق و روزی می شوند. از طرفی هم یکسری از عوامل معنوی موجب بی برکت شدن و کم برکت شدن و نقصان در رزق و روزی و محدود شدن آن می شوند.
یکی از این عوامل”گناه”است. گناه خیلی در محدود شدن رزق و روزی تاثیر دارد. امام باقر(علیه السلام) می فرمایند: «اِنَّ الْعَبْدَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُزْوى عَنْهُ الرِّزْقُ»[۱] یعنی عبد گناه می کند و نتیجهی گناه این است که رزق از او برداشته و کسر می شود. ممکن است بگویید چرا عدهای هستند که خیلی گناه می کنند اما رزق و روزی آنها روز به روز بیشتر می شود؟ در مورد این سوال بحث دیگری وجود دارد ولی ما الان، از ناحیه عوامل سلبی بحث می کنیم که این عامل برای مومن و کسی که حساب او با خدا روشن تر از دیگران است، تاثیر گذار است. بنابراین خیلی باید مراقبت بر ترک گناه کرد.
یکی دیگر از عوامل،”حرامخواری”است. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: « كَثرَةُ السُحتِ يَمحَقُ الرِّزقَ»[۲] حرامخواری و پول حرام و کار حرام و اینکه انسان با حرام اُنس زیادی داشته باشد، باعث از بین رفتن رزق می شود.
یکی دیگر از عواملی که موجب محدود شدن رزق و روزی می شود،”محروم کردن برادر دینی از حق خودش”است.رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «مَنْ حَبَسَ عَنْ أخِیهِ الْمُسْلِمِ شَیْئاً مِنْ حَقِّهِ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَرَكَةَ الرِّزْقِ إِلَّا أنْ یَتُوبَ»[۳] این جمله را خیلی با تاکید فرموده است. یعنی کسی که چیزی از حق برادر مسلمان خود را حبس کند، مثلا حقی که مال اوست حال شاید امتیاز مادی یا امتیاز معنوی باشد و آن شخص کاری کند که حق به او نرسد، خداوند برکت رزق را بر آن شخصی که مانع شده، حرام می کند. البته این فرض فقط یک شعبه از حبس حق برادر دینی است. مثلا انسان از روی حسادت یا خبث طینتی که دارد کاری کند که حق برادر دینی حبس شود، حال چه خودش مباشرتاً حق را ندهد یا واسطه و سبب شود به اینکه حق برادر مسلمان به او داده نشود، حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَرَكَةَ الرِّزْقِ خداوند برکت رزق را بر او حرام می کند. این نکته خیلی مهم است زیرا وسعت رزق چیزی است و برکت رزق چیز دیگری است که خیلی مهمتر است. گاهی اوقات رزق کم ولی بابرکت است. بهترین مورد، رزق وسیع همراه با برکت است اما گاهی رزق کم ولی با برکت است و در مقابل گاهی اوقات رزق زیاد است ولی برکت ندارد و گاهی اوقات هم رزق نیست و برکت هم نیست. امان از اینکه خداوند تبارک و تعالی برکت را از روزی انسان بگیرد. إِلَّا أنْ یَتُوبَ مگر اینکه توبه کند تا این بی برکتی از رزق او برداشته شود.
[۱] . کافی: ج۲، ص ۲۷۰، حدیث ۸
[۲] . تحف العقول: ص ۳۷۲
[۳] . امالی صدوق: ص۳۵۰،حدیث ۱
نظرات