روايتي از امام كاظم (ع) در مورد زهد وارد شده؛ يك وقتي امام كاظم (ع) كنار قبري حاضر بودند جملهاي فرمودند: «عند قبرٍ حضره إنّ شيئاً هذا آخره لحقيقٌ أن يزهد في اوله و إنّ شيئاً هذا اوله لحقيقٌ أن يخاف آخره»[۱] فرمودند چيزي كه آخرش اين است منتهي به اين قبر ميشود بايد از اول نسبت به آن بي رغبت بود؛ چيزي كه سرانجام آن قرار گرفتن در يك گودال خاكي نمور تاريك و تنگ است از ابتدا بايد نسبت به آن انسان رغبت نداشته باشد. چيزي كه اولش اين است يعني از اينجا يك مسيري شروع ميشود (بالاخره اين عالمي كه در پيش روي انسان است بايد مراقبت كند و از آخرش بترسد) دنيا ابتدايش زيبايي و جذبه و زرق و برق و اغترار و فريبندگي و غرق شدن در ظواهرش است كه به حسب ظاهر ابتداي آن خوب و جذاب است و چيزي كه اولش قبر و گودال تنگ است بايد از آخرش ترسيد.
زهد چنانچه سابقاً هم به مناسبت بيان كرديم به تعبير امام صادق (ع) كليد در آخرت است و كليد برائت از آتش است زهد نه متاعي است براي فروختن كه به قول امام علي (ع) افضل الزهد اخفاء الزهد»[۲] برترين زهد مخفي كردن زهد است بي رغبتي به دنيا چيزي نيست كه بتوان آن را به رخ ديگران كشيد و به آن فخر فروخت و اين بايد در قلب باشد. ممكن است عدهاي باشند كه به گونهاي عمل كنند كه نشان دهند نسبت به دنيا بي رغبت هستند از نوع پوشش و رفتار و بي اعتنا نشان دادن به آنچه كه از حلال دنياست كه به اصطلاح بعضي خيلي جا نماز آب ميكشند در حالي كه افضل الزهد اخفاء الزهد است بي رغبتي و بي ميلي بايد دروني باشد در عين اينكه انسان از مواهب و حلال دنيا استفاده ميكند و از حرام آن اجتناب ميكند، كه به تعبير امام صادق (ع) زهد آن است كه از هر چيزي كه تو را از خدا باز ميدارد اجتناب كني. (دامنه وسيعي دارد) اين مشغول كردن ميتواند يك عنوان و يك تسبيح باشد تا مقامات بزرگ دنيايي؛ زهد يعني بي رغبتي و بي ميلي به دنيا يعني از آنچه از دنيا به تو ميرسد مغرور نشوي و بر آنچه كه از دنيا از تو سلب ميشود تأسف نخوري. به تعبير ائمه (ع) زهد يعني به آنچه كه خداوند به تو داده راضي باشي.
در هر صورت اين هشداري كه امام كاظم (ع) به ما ميدهد و امير المؤمنين (ع) و امام صادق (ع) آن را بيان ميفرمايد اين هشدار مهمي است كه به تعبير رسول خدا (ص) كسي كه زهد بورزد روحش را آزاد و راحت كرده و كسي كه اهل زهد نباشد روحش را در اذيت قرار ميدهد. بي رغبتي و عدم وابستگي به دنيا قهراً انسان را در اين دنيا راحت قرار ميدهد و در عين حال مفتاح باب آخرت هم هست. خداوند انشاء الله به همه ما توفيق زهد واقعي عنايت بفرمايد.
[۱]. بحار النوار، ج۷۸، ص۳۲۰، حديث۹.
[۲]. نهج البلاغة، حكمت ۲۸.
نظرات