ماه محرم ماه تبلیغ است و یک فرصت استثنایی برای تبلیغ معارف دینی است، این یک واقعیت است که چنین فرصتی برای مردم به عنوان مخاطبین و برای خود مبلغین به عنوان کسانی که تبلیغ معارف دین را به عهده دارند یک فرصت استثنایی است، اهمیت این فرصت باید درک شود، مسئولیت در اختیار قرار گرفتن این فرصت هم باید درک شود، هر گونه ساده انگاری درباره این فرصت قابل اغماض نیست، مسائل حاشیهای تبلیغ نباید مورد توجه باشد، بالاخره اینکه تبلیغ کجا باشد و چگونه به سرانجام برسد خیلی نباید مورد لحاظ قرار گیرد بلکه آنچه باید لحاظ شود مسئولیت و ایفاء وظیفهای است که بر عهده مبلغ گذاشته میشود. شهید مطهری (ره) میفرماید: مبلغ واقعی و مجامع تبلیغی واقعی باید مظهر رشد اسلامی باشند، بیدار کننده باشند، دردها و نیازها را درک کنند و راه چاره آن دردها و رفع آن نیازها را نشان دهند، مسئولیت اصلی مبلغ ایجاد رشد و لیاقت و اعطای شناخت اسلام و فرهنگ اسلامی و معرفی مکتب است.[۱]
ایشان به چند نکته مهم اشاره کرده که مهمترین آنها آگاهی بخشی و رشد آگاهی و شناخت بیشتر دین و شناساندن مکتب و اعطای لیاقت به مخاطبین است لذا باید مبلغ سعی کند به مخاطب خود لیاقت و شایستگی بدهد و بیداری بیشتری به آنها بدهد، این خیلی مهم است که نگاه ما در تبلیغ به صرف راضی کردن مخاطبین باشد یا به بیدار کردن آنها توجه داشته باشیم، نمیگوییم در مقام بیدار کردن به گونهای سخن بگویید که همه از اطراف شما پراکنده شوند، این خودش یک هنر است که کسی برای وصول به هدف رشد دادن از ابزار و هنر استفاده کند و جذابیت سخنان خود را بیشتر کند و آگاهی بخشی را در این قالب قرار دهد، هیچ کس نمیگوید: معنای آگاهی بخشی این است که انسان خشک و رسمی و مغلق و مصطلح سخن بگوید، هیچ کس نمیگوید: مبلّغ آنچه از قواعد و اصول را در مدرسه یاد میگیرد عیناً به مخاطب منتقل کند، معنای آگاهی بخشی، رشد دادن و اعطای لیاقت به مخاطب این نیست که یک سری قواعد آن هم به صورت رسمی و مصطلح به مخاطب منتقل شود بلکه معنایش این است که مبلغ باید از همه ابزارها برای جذاب کردن کلام خودش استفاده کند ولی غایت، رشد دادن و بیداری بخشی به دیگران باشد نه دامن زدن به خواب، خرافات و اوهام و امثال آن، یعنی تبلیغ نباید به گونهای باشد که مردم در ماه محرم فقط به آیینهای رسمی و سطحی بسنده کنند اما آگاهیهای آنها افزایش نیابد.
توصیههای زیادی از ائمه معصومین (ع) مبنی بر اینکه آگاهی و بصیرت در امر تبلیغ لازم است بدست ما رسیده است کما اینکه امام صادق (ع) میفرمایند: «العامل علی غیر بصیرةٍ کالسائر علی غیر الطریق لا یزید سرعة السیر الا بُعداً»؛ کسی که بدون آگاهی و بصیرت دست به کاری میزند مثل کسی است که به بیراهه رفته و هر چه در حرکت خود شتاب کند جز دور شدن از مسیر نتیجهای ندارد. مثلاً کسی را تصور کنید که در شب تاریک بیراهه برود و راه خود را گم کند، حال هر چه به حرکت خود شتاب دهد و بر سرعت خود بیفزاید جز اینکه از مسیر دورتر میشود نتیجهای در بر نخواهد داشت. حال اگر کسی بدون بصیرت و آگاهی کاری را انجام دهد فکر میکند اگر به آن کار سرعت بدهد زودتر به هدف میرسد در حالی که چون آگاهی و بصیرت پشتوانه این کار نیست نه تنها به هدف نمیرسد بلکه از هدف دورتر میشود، لذا باید سعی کنیم اعمال و رفتارمان مبتنی بر بصیرت و آگاهی باشد و برای اینکه دیگران را آگاهی بخشیم باید نخست خودمان آگاه باشیم و با دقت و پشتوانه علمی سخن بگوییم و از گفتن مطالب بی اساس خود داری کنیم چنانکه میفرمایند: «علیکم بالدرایات لا بالروایات»؛ یعنی انسان باید در سخن گفتن به دقتها و درایتها پایبند باشد نه به نقل قولهای بدون آگاهی. لذا باید توجه داشته باشیم هر حرفی را نگوییم و هر سخنی را بر روی منبر مطرح نکنیم، چه بسا در بین مخاطبین کسانی باشند که در طول سال به دفعات معدودی در مجالس شرکت میکنند و یک حرف ناصواب و ناروا مبنای رفتار و عملی قرار میگیرد که مسئولیت آن به عهده ما خواهد بود، لذا باید حساب شده سنجیده و همراه با علم و آگاهی سخن بگوییم. پس اگر میخواهیم مبلغ واقعی باشیم و مجمع تبلیغی ما یک مجمع تبلیغی واقعی و دینی باشد باید این هدف را تعقیب کنیم که رشد واقعی به مردم بدهیم، بیدار کننده، منذِر و مبشِّر باشیم، دردها و نیازها را درک کنیم، مشکلات روحی و اعتقادی مردم را بفهمیم و سعی کنیم پاسخ گوی آنها باشیم و لازمه این مطلب این است که در درجه اول بر غنای تبلیغ خود بیفزاییم، منبر زیاد و بدون مطالعه قهراً این اثر را ندارد لذا باید بیشتر مطالعه کنیم و آگاهی خود را بیشتر کنیم و خود را رشد دهیم تا بتوانیم باعث رشد و هدایت دیگران شویم.
[۱]. یادداشتهای شهید مطهری (ره)، ج۴، ص۴۸۱.
نظرات