یکی از مسائلی که در اسلام تأکید فراوان شده مجاهده با نفس است در لسان روایات از مجاهده با نفس به عنوان جهاد اکبر نام برده شده در مقابل جهاد با عدو که به عنوان جهاد اصغر نامیده شده همه فضیلتهایی که برای جهاد اصغر ذکر شده یک طرف جهاد با نفس و یک طرف ارزش و اهمیت جهاد با عدو وقتی است که مجاهده بزرگتر محقق شده باشد؛ تعابیری که درباره جهاد وارد شده خیلی بلند است امیرالمؤمنین(ع) از جهاد تعبیر میکند به «عماد الدین یا منهاج السعداء» یا تعبیری دیگری که حضرت درباره مجاهدان دارد و میفرماید: «تفتح لهم ابواب السماء» در آیات قرآن هم در مورد جهاد و مجاهده مطلب زیاد بیان شده است در سوره نساء میفرماید: «لایستوی القاعدون من المؤمنین غیر اولی الضرر و المجاهدون فی سبیل الله»[۱] هیچ گاه قاعدین و کسانی که بدون عذر و بهانه و دلیل خاصی در جهاد شرکت نکردند با کسانی که در راه خدا مجاهدت کردند قطعاً مساوی نیستندیا مثلاً دریک قضیهای رسول خدا (ص) مواجه شد با مراجعه اهل و عیالیک نفری که از دنیا کناره گیری کرده بود و برای عبادت به دامن کوه رفته بود حضرت فرمود «إنّ صبر المسلم فی بعض مواطن الجهاد یوماً واحداً خیرٌ له من عبادة اربعين سنة» اگر این شخصی که به زعم خودش همه چیز را رها کرده و به عبادت مشغول شده در بعضی از مواضع مواجهه با دشمن یک روز صبر كند (صبر در برابر سختیها و مشکلات که جهاد با دشمن دارد) برای این شخص از چهل سال عبادت برتر و بالاتر است ما از این جنس امور در شریعت و لسان روایات زیاد داریم؛ اینها باید ما را توجه بدهد به اینکه به حقیقت دین و خواسته خداوند تبارک و تعالی و اولیاء او توجه کنیم.
جهاد در راه خدا و در مقابل عدو با همه ارزشی که دارد در برابر جهاد با نفس جهاد کوچک و اصغر است. اصل، جهاد با نفس است همه ارزشهایی که برای مجاهدان فی سبیل الله ذکر شده به خاطر آن است يعني صرف حضور در جنگ كه مهم نيست اگر كسي در آن جنگها شركت ميكرد اما نه براي خدا و به سبب امور و اهداف ديگر؛معلوم است كه اين ارزشها كه در مورد آن بيان شده مانند «خيرٌ من عبادة اربعين سنة» براي او ثابت نبود. مجاهده با نفس برترين جهاد است امام باقر(ع) ميفرمايد:«لافضيلة كالجهاد و لا جهاد كمجاهدة الهوي»[۲] هيچ فضيلتي مثل جهاد نيست و هيچ جهادي مثل جهاد با نفس نيست.
ارزشهاي مجاهدان في سبيل الله به خاطر مجاهدت با هواي نفس است كسي كه مجاهده با هواي نفس دارد اهل ايثار و گذشت ميشود مهربان ميشود از خودش و مالش ميگذرد و رنگ و بوي الهي پيدا ميكند.
الآن هفته دفاع مقدس هم هست آنچه كه در اين ايام مورد توجه است و بايد تكريم شود و ميشود و غرض از تكريم اين ايام ميباشد، تكريم حرب بما هو حرب نيست بلكه تكريم ارزشهاي يك ملت است كه در آن ايام براي دفاع از خودش از همه چيزش گذشت نام دفاع مقدس به اين خاطر است دفاع مقدس يعني دفاع از كشور، دين، اسلام، انقلاب؛ آنچه كه رمز ماندگاري ماست همان ارزشهاست و اين ارزشها به شعار و لفظ و زبان و غوغا و نوشتار حاصل نميشود هر چند اينها يك وسيله براي ياد آوري است ولي مقصود غايي نيست اگر شهدائي كه در آن ايام از خود گذشتگي كردند و به شهادت رسيدند زندگيها و وصيت نامههاي آنها را ببينيد اين وصيت نامهها گاهي براي انسان تكان دهنده است از باب اينكه انسان ميبيند يك جوان كم سن و سال به چه نقطه و درجهاي از معرفت رسيده كه خيليها بعد از سالها تحصيل و تعلم و تعليم به نقاط نميرسند؛ اگر كسي از مجاهدان باشد و پا فشاري بر آن خصوصياتي كه در آن دوران حاكم بود داشته باشد اين مصداق اين رواياتي است كه عرض كرديم. اگر كسي چنين باشد ابواب سماء كما كان براي او گشوده است اما بودند مجاهديني كه در آن ايام در تاريخ اسلام در ركاب رسول خدا (ص) و حضرت علي (ع) مجاهدت كردند اما بعداً جذب چرب و شيرين دنيا شدند و تسليم هوي شدند به جاي آنكه با آن مجاهده كنند، تسليم شدند و ابواب سماء به روي آنها بسته شد و از منهاج سعادت دور شدند و اجر و پاداش خود را هم ضايع كردند. آن كسي كه امام (ره) ميفرمود من بر دستان آنها بوسه ميزنم كساني بودند كه شيفتهي دين،خدمت به مردم، نظام بودند و خود خواهي و خود محوري براي آنها معني و مفهوم نداشت. اين خصوصيات و اين ارزشهاست كه به آن دفاع رنگ الهي داد و گرنه در دنيا بسيار جنگ بوده و خيليها كشته شدهاند اما هدف آنها مقدس نبوده آنچه كه جنگ و دفاع را مقدس كرد اهداف مقدسي بود كه تعقيب ميشد و البته مسيري بود كه به درستي طي ميشد. در هر صورت همه همت ما بايد مجاهدت با نفس باشد كه جهاد اكبر است و اگر آن جهاد هم مورد توجه است براي اين است كه اهل آن جهاد و مجاهدين در آن ايام كه فضاي معنوي حاكم بود اين چنين بودند. اما گاهي انسان مشاهده ميكند كساني كه حتي معلوم نيست در آن دوران حضور داشته و حداقل گرد و خاك جبهه بر آنها نشسته باشد آن چنان با فرياد و مدعيانه و طلب كارانه از ديگران سخن ميگويند و مدعي ميشوند.
«لايستوي القاعدون من المؤمنين غير اولي الضرر و المجاهدون و المجاهدون في سبيل الله».
[۱]. مستدرك،ج۱۱،ص۲۱.
[۲]. تححف العقول،ص۲۸۶.
نظرات