از آن جهت که آخرین جلسه سال تحصیلی و کتاب اجتهاد و تقلید و روز چهارشنبه است مطالبی را از لسان پیامبر و خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام بیان کنیم که موجب یادآوری و تذکر هم برای خودم و هم برای شما باشد.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلّم از قول خداوند تبارک و تعالی میفرماید: «قال الله تبارک و تعالی ….. ما تقرب الیّ عبدٌ بشیئٍ احبّ ممن افترضتُ علیه و أنه لیتقرب الیّ بالنافلة حتی احبه فإذا احببته کنتُ سمعه الذی یسمع به و بصره الذی یبصر به و لسانه الذی ینطق به و یده الذی یبطش بها إن دعانی اجبته و إن سئلنی اعطیته».[۱]
پیامبر گرامی اسلام میفرماید: خداوند تبارک و تعالی فرمود هیچ بندهای به من نزدیک نمیشود مگر به چیزی که نزد من محبوبترین است یعنی بهترین چیزی که عبد میتواند با آن خودش را به من نزدیک کند آن چیزهایی است که من بر او لازم کردم (انجام واجبات و ترک محرمات) گاهی انسان مشاهده میکند بعضی به دنبال سیر و سلوک و جلسات اخلاقی و مربی اخلاق و مرشد اخلاقی میگردند؛ این خیلی نیکوست و در سیره علماء و عرفا ما هم همین بوده است ولی گاهی انسان میبیند که به این جهت بیش از توجه به واجبات و محرماتی است که به عهده ماست اهتمامی که باید به واجبات و محرمات داشته باشد ندارد اما به دنبال مربی و استاد میگردد. قدم اول برای قرب به خداوند تبارک و تعالی طبق گفته خداوند واجبات و رعایت محرمات است یعنی مراقبت نسبت به تکالیف بعد در گام دوم نوافل و مستحبات است «و أنه لیتقرب الیّ بالنافلة» رعایت واجبات و محرمات انسان وارد در حریم الهی میکند یعنی صلاحیت پیدا میکند وارد این صحنه بی کران الهی بشود نوافل انسان را بالا میبرد و هر کدام خصوصیاتی دارد. نوافل پلههایی است که انسان وارد شده در این حیات و حریم را بالا میبرد. از نوافل نباید غافل شد مخصوصاً در این ایام ماه رجب و شعبان و رمضان؛ مرحوم آقا سید علی قاضی توصیههایی برای این سه ماه به خصوص به شاگردانشان داشتند. از مهمترین توصیهها نماز اول وقت مخصوصاً نماز ظهر «الصلاة فی احسن اوقاتها» اهتمام به خواندن نماز در اول وقت خیلی برکات دارد خیلی برکات مادی و معنوی دارد. قرآن خواندن در همه ایام به ویژه این سه ماه و نوافل.
آنگاه وقتی بندهای در این مسیر قرار گرفت و مقرب شد آن وقت خداوند او را دوست میدارد و این قدر به خداوند نزدیک میشود که «حتی احبه» خدا او را دوست میدارد. انسان وقتی میخواهد خودش را در چشم کسی عزیز کند باید کارهایی بکند؛ انسانها در ارتباطاتشان رفتارهایی میکنند که خودشان را در نزد دیگران عزیز میکنند. خداوند هم این مسیر را باز گذاشته که بندهی بی مقدار و ناتوان بتواند خودش را نزد او که قدرت مطلق است، عزیز کند. این گونه هم نیست که وقتی کسی در چشم خداوند نزدیک شد دیگران از چشمش بیفتند. اگر همه انسانها در مسیر قرب قدم بر دارند، میتوانند خودشان را به خداوند نزدیک کنند و نسبت خداوند به همه آنها یک نسبت یکسان است.
بعد میفرماید: بندهای را که من دوست بدارم، من گوش او، چشم او، دست او میشوم و این یعنی او دیگر خودش نیست که میشنود و میبیند. همه چیز را میشنود و صداها و زمزمههای پنهان عالم غیب را میبیند و چشمش میبیند نه فقط جلوی چشمش را بلکه همه چیز را میبیند و پردهها کنار میرود و دست او دست من میشود یعنی دست قدرت الهی میشود. این خیلی معنی دارد «کنتُ سمعه الذی یسمع به و بصره الذی یبصر به و لسانه الذی ینطق به و یده الذی یبطش بها» و این نیاز به بسط و توضیح دارد و یعنی هر یک از این اعضاء در حد اعلی از ظرفیتش توانایی پیدا میکند و بجایی میرسد که غیر خدا را نمیبیند و الهی میشود و به نقطهای میرسد که «إن دعانی اجبتُ» اگر من را بخواند من جواب او را میدهد و اگر از من چیزی بخواهد به او اعطا میکنم. دیگر اراده و خواست او میشود خواست خدا و اراده او عالم را تغییر میدهد. مستظهر به حمایت خداوند میشود و وقتی کسی چنین پشتوانهای داشته باشد، چه توان و قدرتی و احساسی پیدا میکند. این موقعیت و مقام از راه رعایت واجبات و محرمات و مراقبت نسبت به نوافل پیدا میشود.
روایات دیگری هم داریم که بر طبق آن معلوم میشود این شرط لازم است ولی کافی نیست در بعضی روایات دیگر هست که محاسن اخلاقی هم این قرب را ایجاد میکند مثلاً در بعضی از روایات داریم که امام صادق (ع) قریب به این مضمون میفرماید: اقرب الناس به خداوند کسانی هستند که اهل تواضع هستند و متکبرین ابعد الناس عن الله هستند. حال اگر کسی تمام واجبات را انجام دهد و نوافل را هم بخواند اما انسان متکبری باشد، چنین شخصی ابعد الناس الی الله.
در روایتی از امام سجاد (ع) وارد شده که حضرت میفرماید: «انّ اقربکم من الله اوسعکم خلقاً» کسی که خلقش وسیعتر و بهتر و تحمل بیشتری دارد به خداوند نزدیکتر است.
این خیلی مهم است ما برای اینکه یک شخصیت متعادل هم به حسب ظاهر و هم واقع داشته باشیم، در کنار آن عبادات باید محاسن اخلاقی را در خودمان تقویت کنیم؛ اینها طبق فرمایشات معصومین علیهم السلام دو بال هستند و این دو بال با هم موجب پرواز انسان میشوند. انشاء الله خداوند به ما کمک کند و ما بتوانیم اوج بگیریم و به نقاط بالا برسیم.
[۱]. اصول کافی، ج۲، ص۳۵۲، حدیث۷.
نظرات