محاسبه

چون امروز چهارشنبه است روایتی را از باب تذکر می¬خوانم باشد که انشاء الله مورد استفاده خودم و شما قرار گیرد.
روایتی است از امیرالمؤمنین علی(ع) که حضرت می¬فرمایند:«قیّدوا أنفسکم بالمحاسبة و املکواها بالمخالفة»، حضرت می¬فرمایند: نفس خودتان را با محاسبه مهار کنید، محاسبه نفس از امور مهمی است که در فرمایشات اهل بیت(ع) خیلی بر آن تأکید شده است، محاسبه نفس مسیر زندگی انسان را تنظیم می¬کند و در حقیقت یک کنترل جدی بر راه و روش و مسیر زندگی است مثل کسانی که در حال رانندگی هستند که اگر سرعت خود را مراقبت کنند ناخود آگاه سرعت بالا نمی¬رود تا منجر به حادثه شود، محاسبه کردن نفس، امری است که مؤکداً به آن سفارش شده، علی(ع) می¬فرمایند: انسان باید هر روز به خودش رجوع کند و سؤالاتی را از خودش بپرسد که چه اعمالی را انجام داده¬ام، پس باید هر روز اعمال خود را کنترل کنیم که چه اعمالی از ما سر زده است؛ مثلاً با دیگران چگونه رفتار کرده¬ایم؟ آیا به کسی ظلم نکرده¬ایم؟ آیا حقوق دیگران را ادا کرده¬ایم یا خیر؟ انسان وقتی خودش را به محاسبه عادت دهد طبیعتاً موفق به توبه نسبت به خطاهای خودش و جدّیت و تلاش برای انجام کارهای خیر و نیکو خواهد شد، اگر محاسبه نفس نباشد انسان رها می¬شود و گاهی آن قدر در امور زندگی غرق می¬شود که وقتی متوجه می¬شود می¬بیند فرسنگ¬ها از مسیر اصلی دور شده و فاصله گرفته است، سخن در باب محاسبه نفس بسیار است، روایات و دستورات زیادی داریم که تأکید بر محاسبه نفس می¬کنند، در مراقبت-هایی که علماء علم اخلاق توصیه و سفارش می¬کنند یکی از امور مهم و اولین قدم برای تعالی روح و تکامل نفس انسانی محاسبه نفس است، پس محاسبه باعث می¬شود که انسان از گناهان و غفلت¬هایی که مرتکب شده توبه کند و وقتی توبه کند بار او سبک¬تر می¬شود و توفیق شکر نعمت پیدا می¬کند، امیرالمؤمنین(ع) در ادامه روایت می¬فرمایند: با مخالفت با نفس خود، مالک او شوید، تبعیت از نفس، انسان را مملوک نفس می¬کند، اگر به دنبال اطاعت از خواهش¬های نفسانی برویم ما عبد و مطیع نفس شده¬ایم و این اشتهای سیری ناپذیر نفس بر تسلط بر انسان هیچ گاه متوقف نمی¬شود پس اگر سروری و آقایی می¬خواهیم و اگر به دنبال این هستیم که ابتکار عمل زندگی به دست خودمان باشد باید با خواسته¬های نفسانی مخالفت کنیم و تنها راه مالک شدن بر نفس، مخالفت با نفس است که هر چه با خواهش¬های نفسانی بیشتر مخالفت شود نفس هم بیشتر در مقابل انسان رام می¬شود و بر عکس هر چه بیشتر به خواسته¬های نفسانی پاسخ داده شود نفس هم بیشتر بر انسان مسلط خواهد شد. إنشاء الله خداوند تبارک و تعالی به ما توفیق دهد که بتوانیم نفس خود را تحت کنترل خود در آوریم و نگذاریم که نفس بر ما مسلط شود.