خیر دنیا و آخرت با سه خصلت
رسول گرامی اسلام (ص) میفرماید:
«ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ وَ الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الدُّعَاءُ عِنْدَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ»
هر کسی که این سه خصلت در او باشد خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او فراهم میکند، یک طرف خیر دنیا و آخرت است و یک طرف وجود سه خصلت. یعنی اگر این سه خصلت در کسی باشد خوبیهای دنیا و خوبیهای آخرت برای او فراهم میشود، چه بهتر از این؛ ما همه دنبال این هستیم که در دنیا خیر و در آخرت نیز خیر به ما برسد، هیچ کس طالب شر نیست، طالب گرفتاری نیست، در دعاها از خداوند همین را میخواهیم، در دعای ماه رجب این دعا را میخوانیم «یا من ارجوه لکل خیر» تا جایی که میگویید: خیر دنیا و همه خیر آخرت را به من بده و همه شرور دنیا و آخرت را از من دفع کن. اگر ما به دنبال جمع خیر دنیا و آخرت هستیم این سه کار را باید انجام دهیم:
۱.الرضا بالقضاء: یعنی خشنود بودن از قضای الهی. از آنچه خداوند حکم میراند، خشنود بودن از قضای الهی، الرضا بالقضاء. اما اینکه هر حادثهای که برای ما پیش میآید خشنود باشیم معنایشاین نیست که انسان دست روی دست بگذراد و تلاش نکند و بگوید هر چه خدا داد و هرچه خدا فراهم کرد. باید هم تلاش و همت را به کار ببندد و در مسیر راه آنچه که پیش آمد، نسبت به آن خشنود باشد، الرضا بالقضا؛ این طور نباشد که چیزی که بر خلاف میلش نیست متالم و متاثر شود و زبان به شکوه بگشاید و در دلش مکدر شود نسبت آنچه که پیش آمده.
۲.الصبر عند البلاء: هنگام نزول بلا صبر داشته باشد. بلا یک معنای عامی دارد و امتحان الهی است، میتواند فردی باشد و میتواند اجتماعی باشد، اگر افراد در برابر بلا صبر کنند خیر دنیا و آخرت شامل حالشان میشود و اگر جامعه و مجتمع نیز در برابر بلاء صبر داشته باشند حتما خیر دنیا و آخرت برای آنها فراهم میشود، بلا لازمه زندگی این دنیا است، بلا چیزی است که انسان هیچ وقت از آن جدا نمیشود، امیرالمؤمنین میفرماید: «دار بالبلاء محفوفه» داری است که با بلا پیچده شده است. انواع و اقسام ابتلاء و بلا داریم. زمان فرود و نزولش فرق میکند، گاهی اشخاص دچار بلا میشوند، گاهی امت گرفتار بلا میشوند. ولی انسان ضمن اینکه بلا را دفع میکند باید مشکلات را تدبیر نماید. باز هم تأکید میکنم این به معنای دست روی دست گذاشتن نیست که همه مصیبتها فرود بیاید و بگویم من باید صبر کنم.
(این سه مفهوم به شدت به هم پیوسته هستند و از آنها سوء استفادههای زیادی شده و تحریفهای زیادی درمورد آنها صورت گرفته است. مسئله رضا و صبر و دعا)
۳.و الدعا عند الشدة و الرخا: یعنی اینکه انسان در سختی ها و شدائد در کنار صبر، دعا کند. البته اینها هیچ کدام نافی تدبیر نیست. البته قابل توجه است که یکی از مشکلات و تحریفها در مورد این مفاهیم رخ داده است چون به هر حال در دوره خلفای بنی امیه (مخصوصا برای اینکه مردم تسلیم شرایط شوند) میگفتند: این قضای الهی و سرنوشت است و خواست خداست، باید صبر کرد و دعا کرد، این سه مفهوم دست به دست هم داده بود و یک حالت تسلیم و انزوا و گریز را برای جامعه فراهم کرده بود، این مقصود نیست. در منطق اسلامی رضا، صبر و دعا عناصری هستند که در کنار تدبیر، چاره اندیشی و تلاش و همت و کوشش برای غلبه بر مشکلات و برای کم کردن آسیبها، برای کم کردن شدت و رخاء باید استفاده شود. اجتماع این سه عنصر معنوی با عنصر تعقل و تدبیر و چاره اندیشی، قطعا خیر دنیا و آخرت را در پی دارد. اگر فرض کنید جامعهای و فردی اهل صبر نباشند، اهل رضا نباشند، اهل دعا نباشند، معلوم است که خیر دنیا و آخرت نصیب او نخواهد شد. حضرت میفرماید:کسی که سه خصلت در او باشد جمع الله له خیر الدنیا و الاخره، خدا خیر دنیا و آخرت را برای او جمع میکند، البته همانطور که گفته شد هیچ کدام از اینها جایگزین امور دیگر و وظایف دیگر در متن زندگی و عرصه اجتماع نیست.
نظرات