بایگانی‌های قرآن

پیروی از دستور پدر و مادر تا کجا واجب است

سوال: پیروی از دستور پدر و مادر تا کجا واجب است پاسخ: آیات قرآن و روایت اهل بیت به پاره ای از شیوه های برخورد با والدین اشاره کرده اند. در اینجا برخی از آنها را یادآوری می‎کنیم: قرآن در سوره اسراء آیه ۲۳ و ۲۴ می فرماید: پروردگارت فرمان داده جز او را نبپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید، هرگاه یکی از آنها یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری رسیدند کمترین اهانت به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و به گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه با آنها سخن بگو. بالهای تواضع خویش را در برابرشان از محبت و لطف فرود آر و بگو: پروردگارا همان گونه که آنها مرا در

نقش زمان و مکان در استنباط – جلسه پانزدهم – چگونگی اثر گذاری زمان و مکان – تأثیر زمان و مکان در فهم خطابات – مقدمه: ۱. قرآن – چند نکته – ۲. روایات – چند نمونه – جمع بندی

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم چگونگی اثر گذاری زمان و مکان – تأثیر زمان و مکان در فهم خطابات – مقدمه: ۱. قرآن – چند نکته – ۲. روایات – چند نمونه – جمع بندی ۱۴۰۳/۱۲/۲۷ تاثیر زمان و مکان در فهم خطابات بحثی که از مقوله تاثیر زمان و مکان در استنباط و اجتهاد باقی مانده، بحث از تاثیر زمان و مکان در فهم خطابات شرعی است. البته مباحث دیگری هم امکان طرح دارند اما چون فرصت نیست ما ناچاریم از آنها بگذریم، مثلا برخی تطبیقات به صورت گسترده‌تر، شبهات و اشکالاتی که نسبت به لوازم تاثیر زمان و مکان در استنباط و اجتهاد ممکن است به نظر برخی پیش بیاید، اینها بحث‌هایی است که چندان مهم نیست،

نقش زمان و مکان در استنباط – جلسه هشتم – پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط – ۱. جامعیت دین،۲. جهانی بودن دین، ۳. جاودانگی دین، ۴. خاتمیت دین

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط – ۱. جامعیت دین،۲. جهانی بودن دین، ۳. جاودانگی دین، ۴. خاتمیت دین ۱۴۰۳/۱۲/۱۹ پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط بحث امروز که احتمالاً به فردا هم کشیده می‎شود درباره پیش فرض‎ها و مبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط و اجتهاد است. منظور از پیش فرض‎ها یعنی آن عقاید یا شرایطی که قبل از شروع یک بحث یا تحلیل مورد پذیرش قرار می‎گیرد و در ضمن بحث مورد لحاظ و توجه واقع می‎شود به عبارت دیگر وقتی ما می‎گوییم پیش فرض‎های تأثیر زمان و مکان در استنباط، به این معناست که یک سری قضایا و اصولی که ما مطالب خود را

قواعد فقهیه – جلسه بیست و سوم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت ۱۴۰۳/۱۰/۲۹ خلاصه جلسه گذشته از اموری که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده یا ممکن است ذکر شود، تا اینجا چند مورد را دسته اول ذکر کردیم و از دسته دوم هم به چند امر پرداختیم. ۴. امانت الهی یکی دیگر از مواردی که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده، امانت الهی است. بر طبق قرآن، خداوند متعال امانتی را بر انسان عرضه کرد

قواعد فقهیه – جلسه بیست و یکم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۲. خلافت الهی – چهار احتمال درباره مستخلف – متعلق خلافت – خلافت الهی، کرامت اکتسابی نه ذاتی – شواهد

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۲. خلافت الهی – چهار احتمال درباره مستخلف – متعلق خلافت – خلافت الهی، کرامت اکتسابی نه ذاتی – شواهد ۱۴۰۳/۱۰/۱۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در دسته دوم از اموری بود که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. در جلسه گذشته یک امر از این دسته را ذکر کردیم و آن هم نفخ روح الهی در انسان بود. نتیجه بحث در امر اول این شد که این امر نمی‌تواند به عنوان یک مبنا برای کرامت ذاتی انسان مورد پذیرش قرار بگیرد. ۲. خلافت الهی امر دوم، خلافت

تفسیر – جلسه هفدهم – آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۱. «خطیئة» – ۲. «اثم»

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۱. «خطیئة» – ۲. «اثم» ۱۴۰۳/۰۹/۰۶ مطلب چهارم: تفاوت «اثم»، «ذنب»، «معصیت»، «سیئة» و «خطیئة» در جلسه گذشته وعده دادیم درباره «خطیئة» و «خطایاکم» که در آیه ۵۸ آمده و تفاوت آن با برخی الفاظ مثل ذنب، اثم، معصیت، سیئه، مطالبی را عرض کنیم؛ اینها از نظر معنایی نوعاً به یک معنا هستند، لکن یک تفاوت‌هایی بین اینها هست و بعضاً موجب این شده که موارد استعمال اینها فرق کند. ۱. «خطیئة» ما از لفظ خطا یا خطایا یا خطیئه شروع می‌کنیم؛خطیئه از ریشه خطا در

خارج اصول – جلسه چهل و پنجم – ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی و بررسی آنها

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی و بررسی آنها ۱۴۰۳/۰۹/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که متوجه پاسخ محقق خراسانی و بعضی از شاگردان ایشان به اشکال دوم است. امام خمینی دو اشکال مطرح کردند؛ این دو اشکال از ناحیه بعضی از تلامذه امام خمینی مورد اشکال قرار گرفته است. اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی شیخنا الاستاد مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی نسبت به هر دو اشکال امام خمینی خدشه کرده‎اند. اشکال اول ایشان نسبت به اشکال اول امام خمینی فرموده که درست است که کتب لغت جهالت را به معنای عدم

تفسیر – جلسه شانزدهم – آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه – مطلب دوم: «معنای این بخش» – مطلب سوم: چگونگی ارتباط «سنزید المحسنین» و «نغفرلکم خطایاکم» – دو احتمال و نظر برگزیده

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه – مطلب دوم: «معنای این بخش» – مطلب سوم: چگونگی ارتباط «سنزید المحسنین» و «نغفرلکم خطایاکم» – دو احتمال و نظر برگزیده ۱۴۰۳/۰۹/۰۵ بخش پنجم: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ» بخش پنجم در آیه ۵۸ این است: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ». در مورد این بخش یک بحث مربوط به قرائت برخی از کلمات این آیه است و یک بخش هم مربوط به معنا و محتوای این آیه. مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه از جهت قرائت، در مورد دو کلمه «نغفر» و «خطایاکم» اختلاف قرائت وجود دارد. ۱.

خارج فقه – جلسه بیست – مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال دختر – ادله استقلال دختر – دلیل دوم: آیات – طایفه سوم: آیه دوم – اشکال کاشف اللثام – پاسخ صاحب جواهر و بررسی آن – پاسخ صاحب جواهر و بررسی آن – طایفه چهارم – آیه اول و دوم – اشکال کاشف اللثام و بررسی آن – طایفه پنجم و بررسی آن

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال دختر – ادله استقلال دختر – دلیل دوم: آیات – طایفه سوم: آیه دوم – اشکال کاشف اللثام – پاسخ صاحب جواهر و بررسی آن – پاسخ صاحب جواهر و بررسی آن – طایفه چهارم – آیه اول و دوم – اشکال کاشف اللثام و بررسی آن – طایفه پنجم و بررسی آن ۱۴۰۳/۰۸/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای استقلال باکره رشیده در امر ازدواج به چند دلیل تمسک شده است؛ دلیل اول آیاتی از قرآن بود. عرض کردیم در قرآن چند طایفه از آیات می‌تواند مورد استدلال قرار بگیرد؛ طایفه اول و دوم، و یک

خارج اصول – جلسه بیست و نهم – ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد –بررسی دلیل دوم – نظریه برگزیده در مورد دلیل دوم

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد –بررسی دلیل دوم – نظریه برگزیده در مورد دلیل دوم ۱۴۰۳/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم قائلین به عدم حجیت خبر واحد بود. منکرین حجیت به چند طائفه از روایات استناد کردند. نسبت به این دلیل، اشکالاتی مطرح شد، خود محقق خراسانی اشکال کردند، عرض کردیم بعضی از بزرگان از جمله محقق نایینی و محقق خویی اشکال کردند، ما اشکال محقق خویی را بیان کردیم. محقق خویی یک اشکال به طائفه اول روایات داشتند و دو اشکال به طائفه دوم. به هر حال ایشان روایات را به دو طائفه تقسیم کرد و نسبت به هر کدام اشکالی

خارج اصول – جلسه بیست و هشتم – ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد –بررسی دلیل دوم – اشکال محقق خویی به دلیل دوم – اشکال اول و دوم محقق خویی به طائفه دوم روایات – شرح رساله حقوق – راه های کمک به رعایت حق عورت – راه اول (غض بصر) – غض بصر مهمترین راه حفظ عورت

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد –بررسی دلیل دوم – اشکال محقق خویی به دلیل دوم – اشکال اول و دوم محقق خویی به طائفه دوم روایات – شرح رساله حقوق – راه های کمک به رعایت حق عورت – راه اول (غض بصر) – غض بصر مهمترین راه حفظ عورت ۱۴۰۳/۰۸/۰۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم قائلین به عدم حجیت خبر واحد بود. اینها به برخی از روایات استناد کردند برای اثبات عدم حجیت خبر واحد. محقق خراسانی دو اشکال به این دلیل داشتند. عرض کردیم محقق خویی نیز به این روایات پاسخ داده و به استدلال به آنها اشکال کرده است. ایشان

شرح رساله حقوق – جلسه صد و سیزدهم – لزوم اعتدال در ارضای غریزه جنسی – قرآن و حفظ فرج

جلسه ۱۱۳ – PDF جلسه صد و سیزدهم لزوم اعتدال در ارضای غریزه جنسی – قرآن و حفظ فرج ۱۴۰۳/۰۸/۰۲ شرح رساله حقوق لزوم اعتدال در ارضای غریزه جنسی بحث در حق فرج و عروت یا در فارسی شرمگاه است ما توضیح اجمالی درباره این فراز را بیان کردیم و گفتیم اینکه امام سجاد این عضو از بدن را ذکر کرده و حقی برای آن قائل شده و می گوید حق آن این است که در جهت حرام مورد استفاده قرار نگیرد، حکایت از این دارد که این نیاز طبیعی به رسمیت شناخته شده، انکار نشده. ولی ارضاء این نیاز در یک مسیر خاص باید صورت بگیرد که از آن تعبیر به عفت می شود. عفت در واقع اعتدال

خارج اصول – جلسه بیست و یکم – ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد – بررسی دلیل اول – بررسی اشکال سوم به دلیل اول – بررسی پاسخ اول

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم ۵. حجیت خبر واحد – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد – بررسی دلیل اول – بررسی اشکال سوم به دلیل اول – بررسی پاسخ اول ۱۴۰۳/۰۷/۳۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که محقق خراسانی به ادله عدم حجیت خبر واحد کرده اند. چهار دلیل بر عدم حجیت اقامه شد، دلیل اول آیاتی از قرآن بود که محقق خراسانی سه اشکال به استدلال به این آیات ایراد کردند. اشکال اول و اشکال دوم محقق خراسانی پاسخ داده شد. اشکال سوم محقق خراسانی این بود که این آیات به ادله حجیت خبر واحد تخصیص خورده، یعنی «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» و آیه «إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ

خارج فقه – جلسه هفتم – مسئله ۲ – ۲. بررسی ولایت پدر بر بالغه رشیده ثیبه – معنای ثیبه و باکره- کلام محقق خویی – بررسی دلیل دوم – بررسی دلیل سوم – نظر برگزیده – شواهد نظر برگزیده

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مسئله ۲ – ۲. بررسی ولایت پدر بر بالغه رشیده ثیبه – معنای ثیبه و باکره- کلام محقق خویی – بررسی دلیل دوم – بررسی دلیل سوم – نظر برگزیده – شواهد نظر برگزیده ۱۴۰۳/۰۷/۱۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای ثیب بود؛ عرض کردیم ادعا شده مرحوم آقای خویی سه دلیل ذکر کرده‌اند برای اینکه ثیب به معنای زنی است که مدخوله باشد، اعم از اینکه دخول به سبب نکاح باشد یا غیر آن. دلیل اول ایشان تمسک به لغت و عرف بود مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد این ادعا ناتمام است. بررسی دلیل دوم دلیل دوم ایشان، استناد به دو آیه از آیات قرآن است که یکی در مقام تفسیر

تفسیر – جلسه سی و سوم – آیه ۵۵ و۵۶ – بخش اول – مطلب سوم: وجه اشتراک خطاب- سه احتمال در مسأله- احتمال سوم (حق در مسأله) – نمونه‌های تشابه قلبی – مؤید تشابه قلبی

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم آیه ۵۵ و۵۶ – بخش اول – مطلب سوم: وجه اشتراک خطاب- سه احتمال در مسأله- احتمال سوم (حق در مسأله) – نمونه‌های تشابه قلبی – مؤید تشابه قلبی ۱۴۰۲۳/۰۱/۲۸ خلاصه جلسه گذشته در بخش اول از دو آیه ۵۵ و ۵۶ سوره بقره، عرض کردیم چند مطلب باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ مطلب سوم مربوط به اشتراک خطاب بین یهود زمان پیامبر(ص) و یهود زمان حضرت موسی بود، یعنی قوم بنی‌اسرائیل. وقتی می‌فرماید «وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً»، هم خطاب «قلتم» و هم «فاخذتکم الصاعقة» و هم «و أنتم تنظرون»، و بعد هم در آیه ۵۶ دارد «ثُمَّ

خارج اصول – جلسه هشتاد و سوم – ۱. ظواهر – ادله حجیت ظواهر کتاب – دلیل اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم – شرح رساله حقوق: مهمترین عامل حرام خواری – حلال خواری

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم ۱. ظواهر – ادله حجیت ظواهر کتاب – دلیل اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم – شرح رساله حقوق: مهمترین عامل حرام خواری – حلال خواری ۱۴۰۲/۱۲/۰۲ ادله حجیت ظواهر کتاب ادله اخباریین مبنی بر عدم حجیت ظواهر کتاب مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد که هیچ یک از این ادله قادر به اثبات مدعای آنها نیست. از آنچه که در پاسخ به ادله بعضی از اخباریین ذکر شد می‏توانیم چند مطلب را به عنوان دلیل بر حجیت ظواهر کتاب استخراج کنیم. این را نیز خیلی خلاصه و فهرست وار بیان می‏کنم که بحث تمام شود از این جهت. چند دلیل بر حجیت ظواهر کتاب قابل ذکر است. دلیل اول دلیل

خارج اصول – جلسه هشتاد و دوم – ۱. ظواهر – قول پنجم – بررسی دلیل اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم ۱. ظواهر – قول پنجم – بررسی دلیل اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم ۱۴۰۲/۱۲/۰۱ خلاصه جلسه گذشته ما ادله پنجگانه جمعی از اخباریین مبنی بر عدم حجیت ظواهر قرآن را دیروز نقل کردیم. از این پنج دلیل، سه دلیل مربوط به صغری بود که در واقع انکار وجود ظهور در قرآن محسوب می‏شود و دو دلیل مربوط به کبری بود به این معنی که ظهورات قرآنی قابل اخذ نیست و اعتبار ندارد. اجمال این پنج دلیل دیروز بیان شد. محقق خراسانی در کفایه نیز این ادله را متعرض شدند. خود ایشان نیز به بررسی این ادله پرداخته‎اند و اشکالاتی را متوجه این ادله کرده‎اند. بررسی دلیل اول گفته

تفسیر – جلسه سیزدهم – آیه ۵۳ – بخش اول – احتمالات در معنای فرقان – حق در معنای فرقان

جلسه ۱۳- PDF جلسه سیزدهم آیه ۵۳ – بخش اول – احتمالات در معنای فرقان – حق در معنای فرقان ۱۴۰۲/۰۸/۲۹ بخش اول در مورد آیه ۵۳ بعد از بیان ارتباط این آیه با آیات قبل و همچنین اشاره به بخش‌های آیه، نوبت به تفسیر و تبیین آیه می‌رسد. خداوند متعال در این آیه می‌فرماید: ما به حضرت موسی کتاب و فرقان عطا کردیم. بحث مهم اینجا درباره کتاب و فرقان است؛ اینکه معنای کتاب معلوم است؛ کتاب به نوشته‌ای است که بین الدفتین است و اینجا اشاره به چیزی است که از ناحیه خداوند تبارک و تعالی نازل شده است؛ به همه کتاب‌های آسمانی کتاب اطلاق می‌شود: «وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ»، همه انبیا (آنهایی که صاحب

تفسیر – جلسه سی و چهارم – آیه ۴۹- بخش سوم: «و فی ذلکم بلاء من ربکم عظیم» – مطلب دوم: وجه عظمت بلاء – مطلب سوم: مشارالیه ذلکم – مطلب چهارم: هدف آیه

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم آیه ۴۹- بخش سوم: «و فی ذلکم بلاء من ربکم عظیم» – مطلب دوم: وجه عظمت بلاء – مطلب سوم: مشارالیه ذلکم – مطلب چهارم: هدف آیه ۱۴۰۱/۱۲/۲۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش سوم آیه ۴۹ بود: «وَفِي ذَلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ». گفتیم در این بخش چند مطلب باید مورد بررسی قرار گیرد. مطلب اول درباره واژه «بلاء» و برخی از امور مربوط به آن بود؛ البته خود این مطلب مشتمل بر چند نکته بود که این نکات را عرض کردیم. مطلب دوم: وجه عظمت بلاء درست است که کلمه «عظیم» در آخر جمله ذکر شده، ولی وصف برای «بلاء» است؛ «وَفِي ذَلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ»

تفسیر – جلسه بیست و یکم – آیه ۴۸- بخش سوم – روایات دال بر شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع)

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه ۴۸- بخش سوم – روایات دال بر شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) ۱۴۰۱/۱۰/۲۶ خلاصه جلسه گذشته عرض شد براساس روایات، کسانی که مشمول شفاعت قرار می‌گیرند، اهل کبائر از شیعیان و غیرشیعیان و حتی پیروان توحید ـ ولو از ادیان دیگر ـ هستند. ولی گفتیم اگر بخواهد شفاعت شامل غیرشیعیان شود، شروط و اموری باید وجود داشته باشد. اینکه مثلاً اهل ظلم و به خصوص ظلم بر امیرالمؤمنین(ع) و ذریه پیامبر(ص) نباشند. ظلم از مواردی است که مخصوصاً در اینجا اگر نسبت به ذریه رسول خدا(ص) به معنای عام صورت گرفته باشد، مانع از شمول شفاعت است. البته شروط ایجابی هم بعضاً دخیل است در شمول شفاعت نسبت به