عرض کردیم برای اثبات مفهوم شرط قدما یک راهی طی کردند و متأخرین راه دیگری را دنبال نمودند. متأخرین همگی بر این باورند که اگر بخواهد جمله شرطیه مفهوم داشته باشد مبتنی بر این است که این جمله بر علیت منحصره دلالت کند تا با انتفاء علت، یعنی شرط، معلول، یعنی جزاء نیز منتفی شود. لکن اختلاف بین متأخرین در کیفیت استفاده علیت منحصره است یا به تعبیر دیگر اختلاف در افاده علیت منحصره توسط جمله شرطیه دارند. البته از میان متأخرین محقق عراقی راهی غیر از علیت منحصره را طی کرده که در پایان این بخش ذکر خواهیم کرد. اما قاطبه متأخرین که قائل به مفهوم شرط شدهاند، از راه علیت منحصره میخواهند مفهوم شرط را اثبات کنند.
راه اول تبادر بود که مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد متبادر از جمله شرطیه علیت منحصره نیست تا بتوانیم از آن مفهوم استفاده کنیم و دلالت بر انتفاء عند الانتفاء داشته باشد.

از آنجا که مسئله حكم ظاهری کمتر به نحو مستقل مورد بررسی قرار گرفته و عمدتا در مواضعی از علم اصول و لابه لای مباحثی مانند حجج و امارات، اصول عملیه و به ویژه استصحاب و نیز باب تعادل و ترجیح به آن پرداخته شده، به نظر می آید چنانچه مستقلا مورد رسیدگی قرار گیرد، […]