علی (ع) میفرمایند: «کل امرء یلقی ما عمله و یجزی بما صنع»[۱]؛ هر کسی آنچه را انجام داده ملاقات میکند و به واسطه کاری که کرده مجازات میشود. تعبیر «یلقی ما عمله» نشان دهنده این است که بین عمل انسان و مجازات او جدایی نیست، مجازاتهای اخروی از قبیل مجازاتهای دنیوی نیست، یعنی اعتباری و قراردادی نیست، در دنیا کسی که عمل مجرمانه انجام دهد اعتبار کردهاند که باید فلان مجازات را ببیند؛ مثلاً اعتبار شده فلان عمل چه مقدار جریمه و زندان داشته باشد و بسته به نوع جرم و قراردادی که عقلاء تنظیم کردهاند هر جرمی دارای یک مجازات است، یعنی بین جرم و مجازات تفاوت است لذا اگر کسی جرمی را مرتکب شود و فرار کند تا مادامی که در خفاء زندگی کند مجازاتی نخواهد دید اما در منطق اسلام و قرآن بین جرم و مجازات فاصله نیست، قرار داد نیست بلکه تجسّم عمل است، اینکه حضرت (ع) میفرمایند: «کل امری یلقی ما عمله» یک وجهش این است که آنچه انجام داده را میبیند مثل اینکه از جرم کسی فیلم برداری کرده باشند و بعداً به او نشان دهند ولی معنای دیگری هم داردی یعنی در آخرت این گونه نیست که صرفاً عمل انسان به او نشان داده شود بلکه منظور از «یلقی ما عمله» عینیت عمل و مجازات است لکن در دنیا حجابها مانع از دیدن میشود ولی در آخرت حجابها برداشته میشود لذا عمل انسان تجسّم پیدا میکند و او را احاطه میکند. حقیقت عمل بد آتش است که انسان را احاطه خواهد کرد همان گونه که حقیقت عمل خوب نور است که انسان را احاطه میکند، پس دیدن عمل بد و کردار زشت خودش عذاب است آن گونه که حضرت (ع) فرمودند: «یجزی بما صنع»، یعنی منظور از مجازات همان تجسم عمل برای انسان است نه اینکه گفته باشند هر کسی فلان گناه را مرتکب شد مثلاً ۱۰۰ تازیانه به او خواهیم زد بلکه منظور این است که عمل انسان تجسم و حقیقتی دارد که هم چون زندان و زندانبان که زندانی را احاطه میکنند این عمل هم انسان را احاطه خواهد کرد لذا عمل انسان از او جدا نیست و معنای تجسم هم همین است که عمل انسان او را احاطه میکند لذا مجازاتهای الهی مثل مجازاتهای دنیوی اعتباری نیست بلکه مجازات اخروی همان اثر تکوینی عملی است که انسان مرتکب شده که گاهی این آثار در دنیا ظاهر میشود و گاهی در آخرت. ان شاء الله خداوند تبارک و تعالی به ما توفیق دهد از اعمال بدی که مجازات دنیوی و اخروی را به دنبال دارد دور گزینیم.
[۱]. غرر الحکم، حدیث۶۹۱۸.
نظرات