قال امیرالمونین:« أَرْجَى النَّاسِ صَلَاحاً مَنْ إِذَا وَقَفَ عَلَى مَسَاوِئِهِ سَارَعَ إِلَى التَّحَوُّلِ عَنْهَا ».
امیدوارترین مردم از نظر صلاح و اصلاح نفس کسی است که اگر به بدیهای خودش آگاه شد در برطرف ساختن آن شتاب کند. همه انسانها با دقت و تامل در خود بهتر می توانند بدیهای خودشان را تشخیص دهند. کسی که از خودش غافل است و حتی بدیهای خود را خوبی قلمداد می کند نمی تواند خود را اصلاح کند. مثلا کسی که انسان خشمگین و عصبانی است و دیگران از خشم او می ترسند، و به جای اینکه این خصلت را یک خصلت زشت ببیند از آن به عنوان یک امتیاز یاد میکند، این شخص انسان غافلی است و مانند شخصی است که بدنش را عفونت در بر گرفته ولی خودش خبر ندارد.
ولی اگر انسان در خود تامل کند به راحتی می تواند عیوب خود را برطرف کند. وقتی به خودمان رجوع کنیم به راحتی می فهمیم که چه صفات خوب و بدی در نفس خود داریم، حسادت داریم یا نداریم، جمله ای که گفتیم از روی حسادت بود یا قصد خیر در آن بود. از صبح تا شب اگر در اعمال خود دقت کنیم بهتر از هر کسی خاستگاه اعمال و رفتارمان را پیدا می کنیم. آیا در فلان موقعیت فخر فروشی داشتم یا نه، یا روحیه استکباری داشتم یا نداشتم، دچار کبر شدهایم یا نه، کبر غولی است در انسان که انسان را بیچاره میکند تا جایی که مستکبر امید به رحمت خدا نمیتواند داشته باشد. کسی که خودش را برتر از دیگران میداند یا به گمانش همه از او هر جهت از او پایین ترند مغضوب خداست. گاهی میرود برای اینکه دیده شود و گاهی نمیرود برای اینکه باز هم مورد توجه قرار بگیرد. این مواردی است که باید در موردش توجه شود، زیرا این اعمال همه بستری است برای صفاتی که در نفس ما می باشد و باید بررسی شود که منشاء این اعمال و رفتار چیست؟
با توجه به مطالبی که گفته شد تردیدی نیست که انسان اعرف نسبت به حال خودش نسبت به دیگران است، البته به شرط اینکه به خودش رجوع کند و خوبیها و بدیهایش را بشناسد. کسی که بدیهای درونی خودش را بشناسد و با شتاب در صدد رفع آنها بر بیاید او امیدوارترین مردم به اصلاح نفس است. اصلاح نفس به ظاهر اعمال نیست، بلکه اصلاح نفس یک مجاهدت مستمر، طولانی و خستگی ناپذیر میخواهد. جایی که انسان سر دو راهی است و جایی که پای منیت و خودخواهی در کار است جایی که از خودش باید بگذرد، تصمیمی که انسان می گیرد مهم است.
انسان خودش می تواند متوجه شود که چه بدیهایی دارد. به نظر امیرالمومنین(ع) کسی می تواند امیدوار به اصلاح خود باشد که بدیهای خودش را بشناسد و در صدد رفع آنها بربیاید و برای برطرف کردن آنها شتاب و عجله کند. زیرا اگر شتاب و عجله نکند رسوخ در نفس پیدا می کند و برطرف کردنش کار سختی است.
نظرات