قال الإمام حسن علیه السلام: «…بَینَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ أَرْبَعُ أَصابِعَ، ما رَأَیتَ بِعَینَیکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیکَ باطِلاً کَثیرًا…»[۱]
امام حسن (علیه السلام) فرمودند: بین حقّ و باطل به اندازه چهار انگشت فاصله است، آنچه با چشمت بینى حقّ است و چه بسا با گوش خود سخن باطل بسیارى را بشنوى.
امام(ع) می خواهند بفرمایند: انسان تا به چیزی یقین پیدا نکرده و برایش محرز نشده، به شنیده ها اعتنا نکند. بین حق و باطل چهار انگشت فاصله است، آن چه به چشم دیده شد حق و واقعیت است. اما اگر چیزی را ندیدید، به صرف این که فلان و فلانی گفتند و یا می گویند این اتفاق افتاده یا فلانی این حرام را انجام داده، قبول نکنید زیرا این روش یک روش باطل است.
خود امام مجتبی(ع) در آن ایام خیلی با این مسائل مواجه بودند. شرایط به گونه ای بود که مردم ندیده و تحقیق نکرده و ندانسته شنیده هاشان را برای هم نقل می کردند.
الان نیز همین وضعیت را پیدا کردهایم، زمانی که به هم می رسیم، می گوییم: شنیدی فلانی این کار را کرده یا فلان جا چنین نوشته. در مورد افراد مختلف راجع به علماء و بزرگان در موضوعات مختلف مطالب دروغ آشکار و بیّن زیاد است. طلبه ها نیز به حسب کار و رشته و تحصیلشان باید اهل تحقیق و بررسی باشند و مانند بعضی حکم نرانیم؛ تحقیق نکرده حرفی نزنیم.
چند روز قبل شخصی راجع به موضوعی با شدت و حرارت سخنی گفت و آن را محکوم می کرد، از او پرسیدم که میدانی موضوعش چیست؟ گفت: نه! گفتم: پس چه چیزی را محکوم می کنی؟
حدیث نمی گوید هر چه می شنوی باطل است و هر چه می بینی واقعیت. نه خیلی از شنیده ها حق است.امام می خواهد بفرماید: «قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیکَ باطِلاً کَثیرًا» گاهی باطل های زیادی را با گوش می شنوی، یعنی هر چه با گوش می شنوی را باور نکن، مخصوصا در این اوضاع که اصل بر فساد و کذب است. الان این گونه است، انسان باید تحقیق و بررسی کند، اگر به یقین رسید فبها، اما مادامی که واقعیت برایش کشف نشده ولو این که انسان هایی که این مطلب را میگویند، انسان های خوبی باشند، نباید آن حرف هار را باور کرد. مشکل انسانهای خوب جامعه ما این است که آنها نیز به گوششان اعتماد کردهاند و همین طور بقیه کسانی که این حرف را به او رسانده یا از او می شنوند. این جاست که این چهار انگشت فاصله بین حق و باطل کار دست انسان می دهد.
[۱] تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ص ۲۲۹.
نظرات