امام صادق(ع) می فرماید: الغضب مفتاح کل شرٍ[۱]
غضب کلید هر شری است. اگر انسانی در قوه غضبیه اش از حد خود خارج شود،کلید همه شرور را در دست گرفته است.
قوای انسانی مانند غضب و شهوت و … هم جنبه افراط در آن ناپسند است و هم جنبه تفریط. آنچه در قوای انسانی مطلوب است اعتدال است یعنی در مباحث اخلاقی اعتدال بین قوای نفسانی یکی از موضوعات مهم در سعادت و کلید رستگاری انسان است. اعتدال در قوه شهوانی لازم است مطلق شهوت ناپسند نیست، بلکه باید اعتدال در آن رعایت شود لذا تفریط در قوه شهوت هم مردود است. اگر قوه شهوت در کسی به طور کلی کنار گذاشته شود، خلاف نظام خلقت است زیرا بقای نسل در قوه شهوت است و خداوند این قوه را قرار داده و افراط در آن هم جایز نیست یعنی اینکه انسان بخواهد به این قوه به هر طریقی پاسخ دهد و از هر راهی وارد شود مردود است. هر کدام دارای آثار سوئی است.
غضب هم اینگونه است. غضب در برخی مواقع لازم است ولی در برخی موارد ناپسند است لذا در این قوه هم مانند سائر قوا باید معتدل بود. اگر قوه غضب نباشد ایستادگی در برابر دشمن و مقاومت و قتال و جنگ با دشمنان خدا معنا پیدا نمی کند لذا اگر کسی این را هم کنار بگذارد در واقع تفریط کرده اما غضبی که به عنوان مفتاح کل شر از آن نام برده شده، منظور غضب نابجا است. در غضب است که انسان ناسزا می گوید و دروغ می گوید و تهمت می زند و آبرو ریزی می کند. در حین غضب ناکی است که خدای ناکرده کسی را می کشد یا خسارتی به خود و دیگران ایجاد می کند و نوعا پشیمانی به همراه دارد. اگر کسی بتواند بر غضب خود چیره شود و غلبه پیدا کند قدرتمند است. امام صادق(ع) می فرماید: «لا قوۀ کرد الغضب[۲]» یعنی هیچ قدرتی بالاتر از قدرت رد غضب نیست اگر زمانی که انسان غضب ناک می شود بتواند خود را کنترل کند و بر خود مسلط شود قدرتمند است. قوت به زور بازو نیست اینکه امیر المومنین قوت و قدرت دارد بخاطر این است که رد غضب می کند و تسلیم آن نمی شود. در آن جنگ که امیر المومنین از روی سینه عمرو ابن عبدود بلند شد بخاطر این بود که رد غضب کرد زیرا دید که آن غضب در راه خدا نیست. این است که به انسان قدرت می دهد والا کسی که به ظاهر خشمگین شود و بر سر همه فریاد بزند، ممکن است که به حسب همان لحظه اثر گذار باشد آن هم ظاهری، اما این قوتی نیست که قابل تکیه باشد بلکه قوت در رد غضب است.
زمانی که غضب کنار گذاشته شود، تصمیمات درست اتخاذ و سنجیده تر می شود. سخنان پخته تر و رفتار ها منطقی تر می شود لذا خیلی باید در مورد قوای نفسانی خود بویژه نسبت به قوه غضب خودمان مراقب باشیم .
دارو و دوای غضب هم سکوت است. امیر المومنین علی(ع) فرمودند: “داؤو الغضب بالصمت و الشهوۀ بالعقل” یعنی غضب را با سکوت درمان کنید و شهوت را بوسیله عقل درمان کنید. تفکر در هنگامی که شهوت طغیان می کند و سکوت هم به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای کنترل زبان مهم است زیرا یکی از مهم ترین اعضایی که در حین غضب فعال می شود زبان است لذ درمانش این است که سکوت کند مثلا وقتی درمنزل عصبانی می شوید سکوت کنید چون اگر سکوت نکنید و زبان باز شود خیلی از حریم ها شکسته می شود و جبران آن مشکل می شود. به هر حال غضب کلید همه شرورات و منشأ بسیاری از گناهان می باشد پس باید در موقع غضب خود را به شدت کنترل کنیم و به تعبیر امام علیj آن را رد کنیم تا قدرتمند باشیم.
[۱] . کافی، ج۲،ص۳۰۳،حدیث ۳
[۲] . تحف العقول، ص ۲۸۶
نظرات