جلسه هشتاد و هشتم
احتمالات سه گانه – احتمال اول – احتمال دوم – احتمال سوم
۱۴۰۲/۰۲/۲۰
جدول محتوا
شرح رساله حقوق
گفتیم که آخرین عبارتی که امام سجاد (علیه السلام) در مورد حق الرجل حضرت فرمودند، این بود: « لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ » ما معنای «حَوْلَ» را بیان کردیم و دو معنا برایش گفتیم و عرض کردیم که روایات متعددی در این باره وارد شده است.
احتمالات سه گانه
احتمال اول
به کلامی از حضرت علی (علیه السلام) اشاره کردیم، طبق این بیان « لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ » در حقیقت مالکیت و اصل و اساس آن را به خدا نسبت میدهد و اگر مالکیتی برای انسان تصویر شود، در طول مالکیت خداوند است، یعنی مالک اصلی خداست و اگر انسان مالک چیزی شود این به اراده خداوند و خواست اوست و در طول مالکیت خداست. ایشان «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» را اینطور معنا کردند:
«إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً، وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا؛ فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا، وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا».
هرچه هست مال خداست، اگر ما هم مالکیتی داریم از ناحیه مالکیت خداوند است. خداوند هم به اعتبار آنچه که به ما عطا کرده وظایف و تکالیفی به عهده ما گذاشته و اگر آن را از ما بگیرد و سلب کند، تکلیف را از ما سلب میکند.
این یک معنا از این جمله است که متخذ از بیان حضرت علی (علیه السلام) است.
اما دو معنای دیگر نیز برای این جمله میتوانیم بیان کنیم که آنها نیز مستند به روایات معصومین (علیهم السلام) است
احتمال دوم
«لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ»، «لاحول» یعنی «لامانع عن معصیة الله» هیچ چیزی نمیتواند جلوی معصیت انسان را بگیرد مگر خود خداوند «ولا قوه الا بالله» یعنی «ولا قوه علی طاعة الله» هیچ توانی و قدرتی برای اطاعت خدا نیست جز به کمک خود خدا؛ یعنی اگر معصیت نمیکنیم به کمک خداوند است، اگر طاعت را انجام میدهیم به کمک خداوند است. این در روایتی از پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) و امام باقر(ع) نقل شده است. شیخ صدوق به بعضی از این روایات اشاره کرده است.
روایتی از رسول گرامی اسلام نقل شده که در مورد «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» میفرماید: «لا حَولَ عَن مَعصِيَةِ اللّهِ إلّا بِقُوَّةِ اللّهِ ، ولا قُوَّةَ عَلى طاعَةِ اللّهِ إلّا بِعَونِ اللّهِ»
احتمال سوم
احتمال سوم در معنا واگذار کردن امور به خداوند تبارک و تعالی است، که البته میتواند به عنوان لازمه دو احتمال سابق باشد «قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) : إِذَا قَالَ اَلْعَبْدُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ، فَقَدْ فَوَّضَ أَمْرَهُ إِلَى اَللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اَللَّهِ أَنْ يَكْفِيَهُ.» اگر بندهای بگوید هیچ نیرو و توانی محقق نمیشود مگر به خواست خداوند، در حقیقت او خودش و کارش را به خداوند واگذار کرده «وَ حَقٌّ عَلَى اَللَّهِ أَنْ يَكْفِيَهُ.» بر خداست که کار او را پیش ببرد و فراهم کند.
«لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ» از اذکاری است که بر آن خیلی تأکید شده؛ یعنی این باید حقیقتا در جان و فکر و روح ما رسوخ کند و بر زبان ما جاری شود. فضیلتهایی که برای این ذکر بیان شده است بیشمار است، گاهی به عنوان گنجی از گنجهای بهشت از آن یاد شده و در برخی از روایات دارد که حضرت موسی (ع) وقتی دریا شکافته شد این ذکر بر زبانش جاری بود، «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ». در روز عاشورا نیز یکی اذکاری که امام حسین (علیه السلام) همواره بر زبان جاری میکرد «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» بود.
لذا از این ذکر و جمله و عبارت غافل نشوید و در هر حالی انشاءالله خداوند ما را یاری بفرماید.
نظرات