قواعد فقهیه

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم ادله مشروعیت تقیه_ دلیل دوم: روایات_ بررسی شمول روایات از جهات چهارگانه ۱۳۹۷/۰۸/۳۰ بررسی شمول روایات از جهات چهارگانه در دلیل دوم، یعنی روایات، بحثی که باقی مانده بررسی شمول روایات از جهات چهارگانه است. همانطور که در مورد آیات این مسئله مورد بررسی قرار گرفت. بررسی شمول روایات از جهت اول (متقی) اما از جهت اشخاص متقی، آنچه از روایات مذکور و روایات دیگری که مجال نقل آن‎ها نبود بدست می‌آید، این است که این روایات نسبت به اشخاص متقی عمومیت دارد، یعنی فرقی بین تقیه کنندگان نیست. تقیه کننده می‎تواند یک شخص عادی و معمولی باشد، می‎تواند یک زعیم باشد، می‎تواند سلطان باشد، می‎تواند رعیت باشد، عمومیت از این حیث در روایات

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم ادله مشروعیت تقیه_ دلیل اول: آیات_ بررسی شمول آیات از جهات چهارگانه، دلیل دوم: روایات ۱۳۹۷/۰۸/۲۹ بررسی شمول آیات از جهات چهارگانه استدلال به آیات برای مشروعیت و جواز تقیه ذکر شد. در مورد دلالت آیات از حیث شمول نسبت به جهات مختلفی که در ابتدای بحث گفتیم، دو جهت تقریباً مورد اشاره قرار گرفت. جهات چهارگانه‌ای که مهم است، عبارتند از: ۱. شمول نسبت به اقسام چهارگانه تقیه. ۲. شمول نسبت به اشخاص متقی. ۳. شمول از حیث متقی‌منه که آیا کافر باشند، مسلمان باشند، یا اگر مسلمان‌اند، اختصاص به مخالف دارد یا حتی گروههای شیعی و غیر مخالف را هم در بر می‌گیرد. ۴. جهت چهارم شمول از حیث متقی فیه است

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم ادله مشروعیت تقیه_ دلیل اول: کتاب(آیات دوم تا ششم) ۱۳۹۷/۰۸/۲۳   ادامه ادله مشروعیت تقیه: دلیل اول(کتاب) دلیل اول از ادله مشروعیت تقیه کتاب است. عرض کردیم به آیاتی از قرآن برای اثبات مشروعیت تقیه استناد شده است. آیه اول را مورد بررسی قرار دادیم و اجمالاً نتیجه این شد که از این آیه می‌توان مشروعیت تقیه فی الجمله را استفاده کرد. تنها مشروعیت یک قسم از اقسام چهار گانه تقیه با این آیه قابل اثبات نیست. آیه دوم آیه دوم: « مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ»  هرکس بعد از آنکه به خدا ایمان آورده،

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم ادله مشروعیت تقیه_ دلیل اول: کتاب(آیه اول) ۱۳۹۷/۰۸/۲۲   ادله مشروعیت تقیه بعد از بیان برخی مقدمات و تقسیماتی که برای تقیه ذکر شد نوبت به ادله مشروعیت تقیه میرسد. ما عرض کردیم تقیه به حسب ذاتش چهار قسم است: تقیه اکراهی، تقیه مداراتی، تقیه خوفی و تقیه کتمانی. وقتی بحث از مشروعیت تقیه به میان می‌آید قهراً ما مشروعیت اقسام چهارگانه مذکور را باید بررسی کنیم و ببینیم آیا همه اقسام مشروع‌اند یا برخی از اقسام مشروع‌اند، لذا ادله مشروعیت را از جهت شمول آن نسبت به این اقسام چهارگانه باید بررسی کنیم. البته این ادله از جهات دیگری هم باید مورد کنکاش قرار گیرند. مثلاً اینکه آیا مقصود از ضرر، خصوص ضرر

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم نسبت بین تقیه با اکراه و اضطرار و توریه_تقسیمات اربعه امام(ره) در تقیه ۱۳۹۷/۰۸/۰۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم تقیه به دلایلی نقاط اتصالی پیدا کرده با سه عنوان دیگر، (اکراه و اضطرار و توریه) البته وجه اینکه چگونه این عنوان با عنوان اکراه و اضطرار در مواردی اتصال پیدا کرده اند را دیروز اشاره کردم، یکی از دوستان پرسیدند که در مورد توریه هم چنین مطلبی است، عرض کردم، بله در برخی از روایات هم ازتوریه به عنوان تقیه یاد شده است، لذا مناسب است به نوعی ما به این عناوین و تفاوتهای آنها با یکدیگر اشاره کنیم. تفاوت تقیه و اکراه فعلا کاری به معنای لغوی این عناوین نداریم، تفاوتهای معنایی این

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم تعریف تقیه_ (تبیین ضرر)_ بررسی نسبت تقیه با سه عنوان ۱۳۹۷/۰۸/۰۱   تبیین «ضرر» در تعریف تقیه تعریف برگزیده از تقیه را بیان کردیم و عرض کردیم این تعریف متضمن هشت جهت است که باید در تعریف این جهات مورد توجه قرار می‌گرفت. اما یک نکته به عنوان تکمیل بحث تعریف تقیه باقی مانده و آن اینکه آیا ملاک در ضرر، ضرر قطعی است یا احتمال ضرر یا به تعبیر برخی، خوف ضرر، چون تقریباً هر سه تعبیر در تعاریف به کار رفته است: در برخی از تعاریف فقط همین کلمه ضرر آمده است، عمده تعاریف اشاره به ضرر دارد. در برخی تعاریف احتمال ضرر مطرح شده است، مثل تعریفی که آقای بجنوردی در

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف برگزیده در تقیه_ بررسی کلام محقق خویی ۱۳۹۷/۰۷/۲۴   تعریف برگزیده در تقیه عرض کردیم برای تعریف تقیه توجه به هشت جهت لازم و ضروری است. تعریفاتی که ما از علمای عامه و از علمای خاصه ذکر کردیم اگر در مجموع با هم مقایسه شوند، برخی از آنها مشتمل بر برخی از این جهات هشتگانه بودند و برخی هم خالی از این جهات بودند. اما اگر بخواهیم تعریفی جامع‌تر و مانع‌تر ارائه بدهیم به نظر می‌رسد که اینطور می‌توانیم تقیه را تعریف کنیم که «التیقۀُ موافقۀُ الغیر ظاهراً بالفعل أو القول أو بترکهما علی خِلاف الحق موضوعاً أو حکماً حذراً عن الضرر فی دینه أو دنیاه نفساً أو عرضاً أو مالاً أو جلباً

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم لزوم توجه به امور هشت‌گانه در تعریف _تقیه نزد اهل سنت ۱۳۹۷/۰۷/۱۸   لزوم توجه به امور هشت‌گانه در تعریف  از مجموع تعاریفی که برای اصطلاح تقیه ذکر شد بر می‌آید که ما تقریباً هشت جهت را باید در مورد تقیه مورد نظر قرار بدهیم، یعنی به هر حال این‌ها  نکاتی است که باید در تعریف مورد توجه قرار گیرد و به نوعی تعریف یک گوشه چشمی به این امور داشته باشد، که اگر این نباشد می‌تواند یک نقص و کمبودی در تعریف به حساب آید. بنده فقط این مطالب را عرض می‌کنم برای هر تعریفی که میخواهیم ارائه بدهیم باید به این جهات توجه داشته باشیم، تعریفاتی که ارائه شده در بعضی از

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم معنای لغوی و اصطلاحی تقیه ۱۳۹۷/۰۷/۱۷ معنای لغوی و اصطلاحی تقیه قرار شد درباره قاعده تقیه بحث کنیم، جلسه گذشته به پیشینه این قاعده و سیر تطور آن اجمالاً اشاره کردیم اما امروز ابتداً درباره معنای لغوی و اصطلاحی تقیه مطالبی را عرض می‌کنیم. الف) معنای لغوی از نظر لغت ریشه تقیه از ماده «وَقِیَ» است که در آن «واو» قلب به «تاء» شده و تبدیل به «تقیه» شده مثل «تراث» در مورد مصدر یا اسم مصدر بودن آن اختلاف است، به طور کلی سه نظر در این رابطه قابل ذکر است: احتمال اول: مصدر ثلاثی مجرد «تقی یتقی تقیة»  است. احتمال دوم: مصدر ثلاثی مزید باشد، «إتقّی، یتّقی، إتقاءً و تقیة» پس تقیه

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مقدمات- مقدمه چهارم: فوائد قواعد فقه سیاسی مقدمه پنجم: امکان افزایش قواعد فقه سیاسی _ پیشینه قاعده تقیه ۱۳۹۷/۰۷/۱۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم قواعد فقه سیاسی منافعی دارد و مقدمه‌ای را دیروز مورد اشاره قرار دادیم که به هر حال قواعد فقهی از جهت کاربرد و نیز از جهت اهداف قلمرو وسیع‌تری دارد نسبت به سایر قواعد اصولی و حتی از این جهت وسعت آن از احکام فقهی هم روشن وواضح است. فوائد قواعد فقه سیاسی اما فوائدی که اجمالا می‌توانیم بر‌ای این قواعد ذکر کنیم مخصوصاً اگر با تطبیقات در حوزه‌های  مورد نظر فقه سیاسی همراه شود چند فائده است. فائده اول: با استفاده از این قواعد ما می‌توانیم یک چهارچوب