تفسیر

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس: قول سوم و بررسی آن – روایات خلاصه جلسه گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۰۹ در بخش دوم از آیه ۳۴ عرض کردیم یک بحث این است که ماهیت ابلیس چیست. دو قول در این باره به همراه ادله این دو قول ذکر شد. دو دلیل بر این نظر که ابلیس از ملائکه شمرده می‌شود و شش دلیل بر اینکه ابلیس از ملائکه نیست و جن است بیان شد. قول سوم قول سومی هم در اینجا وجود دارد که اشاره به این قول برای تکمیل بحث خالی از لطف نیست. برخی از مفسران از جمله طبری و صاحب المنار عقیدشان بر این است که اختلاف ابلیس و ملائکه به حسب

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ ماهیت ابلیس: ادله قول دوم ( فرشته نبودن ابلیس) ۱۳۹۹/۰۷/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در بخس دوم آیه ۳۴ به این موضوع رسیدیم که ماهیت ابلیس چیست. عرض کردیم اقوال و احتمالات مختلفی در مورد ماهیت ابلیس وجود دارد. قول اول این بود که ابلیس از ملائکه است. دو دلیل بر این مدعی ذکر گردید و مورد بررسی واقع شد. نتیجه این شد اینکه ما ابلیس را از ملائکه محسوب کنیم، دلیل قابل اعتمادی بر آن وجود ندارد. ادله قول دوم (فرشته نبودن ابلیس) اما برای قول به اینکه ابلیس از ملائکه محسوب نمی‌شود، شش دلیل می‌توان اقامه کرد. اینکه از ملائکه محسوب نمی‌شود، در واقع به این معنا

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس – ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۷/۰۲ ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۴ چندین مطلب باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اولین مطلب درباره ماهیت ابلیس است. احتمالاتی درباره ماهیت ابلیس وجود دارد ولی عمدتا دو قول از میان این احتمالات قائل دارد و بر آن استدلال شده است. قول اول این بود که ابلیس من الملائکۀ است و از اجنه محسوب نمی‌شود. عرض شد برخی از متکلمین و به خصوص معتزله، با این نظر موافق نیستند. اما بسیاری از مفسرین و فقهای عامه معتقدند که ابلیس از ملائکه است. شاید دو دلیل بتوان

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه ۳۴ _ روایات مربوط به سجده ملائکه بخش دوم آیه _ ماهیت ابلیس ۱۳۹۹/۰۷/۰۱ خلاصه جلسه گذشته در آیه سی و چهارم تقریبا مباحث بخش اول این آیه گذشت. «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀِ اسجُدوا لآدمَ فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». تا فَسَجَدوا تقریبا بخش اول آیه بود که مطالبش طی چندین جلسه بیان شد و جلسه قبل هم ما مروری بر آن مطالب کردیم. ماحصل مطالب این بود که بعد از آنکه ملائکه پی بردند نه گمانشان درباره عدم شایستگی انسان برای مقام خلافت درست است و نه گمانشان درباره خودشان که شایستگی خلافت دارند صحیح است، خداوند متعال امر کرد به اینکه ملائکه در برابر آدم سجده

جلسه ۱ – PDF جلسه اول آیه ۳۴ – مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ مروری بر مباحث گذشته در سال گذشته به دلیل عارض شدن شرایط خاص بیماری کرونا، بحثمان در نیمه راه تعطیل شد. در آیه سی و چهارم ما مطالبی را عرض کردیم و چند نکته دیگر از این آیه باقی مانده که انشاء الله آن‌ها را هم بیان می‌کنیم و بعد وارد آیه سی و پنجم می‌شویم. آیه ۳۴ این بود: «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀ اُسجُدُوا لآدم فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبا و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». هنگامی که ما به ملائکه گفتیم که به آدم سجده کنید، آن‌ها همگی سجده کردند مگر ابلیس که إبا کرد و کفرش آشکار شد و معلوم گردید که از کافران

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم ادله عدم جواز آمین بعد از سوره ۱۳۹۶/۰۲/۲۵ ادله عدم جواز آمین بعد از سوره دلیل اول: اجماع در مورد تامین، یعنی آمین گفتن بعد از سوره حمد در نماز عرض کردیم تقریباً اجماعی است که این جایز نیست، یعنی در بین علماء شیعه هم متقدمین و هم متاخرین قائل به عدم جواز هستند، اما در بین علماء اهل سنت از بین مذاهب چهارگانه تنها مذهب مالکی معتقد است که تامین مستحب است، ولی سه مذهب دیگر(حنبلی، و حنفی و شافعی¬ها) قائل به وجوب تامین هستند، قدر مشترک بین مذاهب اربعه اهل سنت، جواز و مطلوبیت آمین بعد از سوره حمد است، این درست مقابل نظر فقهای شیعه است که تقریباً همگی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم جزئیت بسم الله در سوره حمد- حکم آمین گفتن در آخر سوره ۱۳۹۶/۰۲/۲۴ جزئیت بسم الله، در سوره حمد در مورد اینکه بسم الله جزء سوره حمد و نیز همه سوره¬های قرآن هست در بین علمای شیعه تقریباً اختلافی نیست، اما در بین علماء اهل سنت اقوال مختلفی ذکر شده است، بین دانشمندان شیعه، بسم الله را هم جزء سوره حمد می‌دانند و هم جزئی از همه سوره¬های قرآن و خود اینکه در قرآن‌ها هم بسم الله ذکر شده و در همه صور آمده است، شاهدی بر این که این جزء سوره است، و چیزی نبوده که بعداً اضافه شده باشد، از زمانی هم که قرآن تدوین و جمع¬آوری شده است تاکنون

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم اسامی چهارگانه مشهور ۱۳۹۶/۰۲/۲۳ اسامی چهارگانه مشهور در مورد اسامی سوره حمد و فضیلت سوره حمد مطالبی را عرض کردیم، بعضی از دوستان درباره نامگذاری سوره حمد به مثانی سوال کردند، لازم است مقداری در مورد این مسئله توضیح بیشتری بدهیم. بطور کلی نام‌هایی که برای سوره حمد به کار رفته تقریباً حدود بیست و دو نام است. در بین این نام‌ها چهار نام و لقب معروف و مشهور هستند، ۱. ام الکتاب، ۲. فاتحة الکتاب، ۳. السبع المثانی، ۴. حمد. «حمد» در بین این چهار اسم از بقیه شهرت بیشتری دارد، نام‌های غیر مشهور هم، مثل: وافیه، کافیه، شافیه، الشفاء، الصلاۀ، الدعاء، الکنز، المناجات و امثال این‌ها هستند که ما با

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم بررسی روایات درباره تسمیه، فضیلت و آثار سوره حمد ۱۳۹۶/۰۲/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم چرا سوره حمد در بین سور قرآن از  اهمیت و فضیلت خاصی برخوردار است، عمده مسئله این است که سوره حمد مشتمل بر اصول کلی معارف قرآنی است، جلسه قبل توضیح دادیم رئوس معارف قرآنی چگونه در سوره حمد متبلور شده است، بر همین اساس به سوره حمد غیر از اینکه به عنوان فاتحةالکتاب نامیده شده است، عنوان امّ الکتاب داده¬اند و وجه آن هم این است که امّ در واقع یعنی اصل و اساس در هر چیزی، اگر به کسی که فرزند از او زاییده می‌شود عنوان امّ اطلاق می‌شود برای این است که او اصل

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنج آیه هفتم- معارف سوره حمد- وجه اهمیت سوره حمد ۱۳۹۶/۰۲/۱۸ عرض کردیم تفسیر سوره حمد تا به اینجا تقریباً تمام شد، اکنون یک جمع بندی از مطالبی که در این سوره بیان شده است، داریم و سپس به چند نکته دیگر هم اشاره خواهیم کرد.پ معارف سوره حمد به طور کلی اگر بخواهیم معارفی که در سوره حمد بیان شده است را ذکر کنیم می‌توانیم بگوییم سوره حمد به چند مطلب اساسی اشاره کرده است: مطلب اول: مطلب اول توحید است، یعنی مهم‌ترین نکته¬ای که در سوره حمد بیان شده است مسئله توحید است، هم توحید ذاتی، هم توحید افعالی و هم اثبات وحدت معبود. در هر سه شعبه به مسئله توحید