مقدمات تفسیر

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۱۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در بعضی از قواعد بهره­گیری از آیات قرآنی برای تفسیر بود، عرض شد که قرآن به عنوان مهمترین منبع تفسیر برای خود آیات قرآن بسیار منبع مطمئنی است، نحوه استفاده از آیات قرآنی برای تفسیر بعضی از آیات را می­توانیم در چارچوب ضوابطی تعریف کنیم، ما در جلسه گذشته به یک قاعده اشاره کردیم و گفتیم یکی از قواعدی که در بهره­گیری از آیات قرآن به عنوان منبع تفسیر مورد توجه است این است که آیات قرآنی ملاک پذیرش یا رد روایات هستند؛ یعنی روایاتی که در مقام تفسیر یا توضیح آیه­ای هستند یا حتی روایاتی که به طور عام مطلبی را بیان می­کنند

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در منابع تفسیر بود، عرض کردیم منظور از منابع تفسیر متونی است که به ما برای استفاده از مقاصد و مدالیل آیات کمک می­کند، مهم­ترین منبع تفسیر، خود قرآن است که به عنوان اولین منبع به آن اشاره کردیم، چند دلیل بر اینکه قرآن منبع تفسیر است ذکر شده دلیل اول روش عقلاء بر استناد به کلام متکلم برای فهم سایر کلمات او بود که عرض شد این روش از آن جایی که شارع قصد افهام مقصود خودش را به عقلاء دارد قطعاً در خود کتاب خدا هم مورد استفاده قرار گرفته است؛ یعنی به استناد همین روش عقلائی می­توانیم از خود آیات برای

جلسه ۱ – PDF جلسه یکم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۰۹ مروری بر مباحث گذشته با توجه به فاصله­ای که به واسطه تعطیلات تابستان پیش آمد لازم است بحث­هایی که تا اینجا در موضوع مقدمات تفسیر مطرح شد مرور شود تا ببینیم چه مباحثی مطرح شده و چه مباحثی باقی مانده است، در بدو بحث، مختصری درباره تدوین کتب علوم قرآنی إشاراتی داشتیم، بعد بحث اول ما در مورد وحیانی بودن الفاظ قرآن بود، ادله­ای که اثبات می­کند الفاظ قرآن وحی شده ذکر شد و در کنار آن ادله­ی قائلین به نبوی بودن الفاظ قرآن و اینکه صرفاً معانی قرآن وحی شده مورد نقد و بررسی قرار گرفت، بحث دوم در مورد اسباب نزول و شأن نزول بود سپس

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم انحاء روش‏های تفسیری- بررسی ادله رجحان روش تفسیری روایی ۱۳۹۲/۰۳/۰۶ ادله رجحان روش تفسیری روایی در مورد روش تفسیری روایی بعضی مدعی شده‏اند تنها روش و نزدیک‏ترین روش و سالم‏تریم راه فهم قرآن، روش تفسیری روایی است، چند دلیل بر این مدعا اقامه شده: دلیل اول این روش (روش نقلی) یک روش قطعی است در حالی که روش‏های دیگر ظنی است، یعنی مثلاً اگر کسی با تدبر و تعقل و اجتهاد بخواهد به تفسیر آیات اقدام کند قابل اعتماد نیست چون مبتنی بر فهم و درک و ظن شخصی است در حالی که وقتی یک روایت معتبری از امام معصوم (ع) وارد شده چون صدور آن از ناحیه معصوم (ص) قطعی است

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم انحاء روش‏های تفسیری- تفسیر اثری ۱۳۹۲/۰۲/۳۰ الف) تفسیر اثری (نقلی) در این روش تفسیری عمدتاً بر نقل و اثر تکیه می‏شود، حال این اثر و نقل یا خود قرآن و آیات قرآنی است یا روایات وارد شده از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) و یا اقوال صحابه و تابعین، البته در اصطلاح، تفسیر نقلی یا تفسیر به مأثور بیشتر برای تفسیر قرآن به روایات بکار می‏رود و لذا در تقسیم بندی‏ها، روش تفسیریِ قرآن به قرآن در برابر روش تفسیری روایی یا اثری استعمال می‏شود اما به نظر دقیق چون این روش در مقابل روش عقلی، مبتنی بر نقل است و این نقل یا نقل خود قرآن است یا نقل کلمات

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم انحاء روش‏های تفسیری- روش تفسیری اهل بیت (ع) ۱۳۹۲/۰۲/۲۸ خلاصه جلسه گذشته در بحث از روش‏های تفسیر مطالبی را بیان کردیم و سیر تطوّر تفسیر را با این نگاه که در بدو تدوین علم تفسیر بیشتر بر چه روش و اسلوبی در تفسیر تأکید می‏شد، بیان کردیم. محصَّل مطالب گذشته این شد که فی‏الجمله دو روش تفسیری عمده در دوران صحابه و تابعین شکل گرفته؛ یکی روش تفسیری نقلی و دیگری روش تفسیری اجتهادی یا عقلی که در آینده به توضیح بیشتر درباره این روش‏ها خواهیم پرداخت. روش اهل بیت (ع) در تفسیر اهل بیت (ع) از زمان امیرالمؤمنین (ع) تا دوران غیبت امام زمان (عج) از دید پیروان اهل بیت (ع)

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم انحاء روش‏های تفسیری- آفت روش تفسیری عقلی ۱۳۹۲/۰۲/۲۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دو آفت مهم، دو روش اصلی تفسیر در دوران صحابه و تابعین را که روش نقلی و عقلی بود، تهدید کرد و کم‏کم باعث شد مشکلاتی در این دو روش بوجود آید، آفت مربوط به روش تفسیری نقلی را در جلسه گذشته اشاره کردیم. آفت روش تفسیری عقلی و اجتهادی آفت عمده این روش تفسیری، تفسیر به رأی است، روش تفسیری اجتهادی فی نفسه روشی است که نه تنها هیچ منعی از آن نشده بلکه اگر غیر از این باشد ما نمی‏توانیم معارف قرآنی را از دریای معرفت قرآن استخراج کنیم، در روش تفسیری اجتهادی مسئله عمده این است

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم انحاء روش‏های تفسیری- آفات روش تفسیری نقلی ۱۳۹۲/۰۲/۱۶ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم با بررسی سیر تطوّر تفسیر از ابتدا و سپس در زمان صحابه و تابعین معلوم می‏شود در آن دوران دو روش عمده تفسیری شکل گرفت؛ یکی روش تفسیری نقلی و دیگری روش تفسیری اجتهادی، البته این دو روش در آغاز به صورت بسیط بود، بعد به مرور توسعه پیدا کرد و خود این دو روش به شعب مختلف تقسیم شدند لکن این دو روش تفسیری با آفت‏های مهمی مواجه بودند که به آنها اشاره می‏کنیم. آفات روش تفسیری نقلی ۱- ورود روایات مجعول و اسرائیلیات به دائره روایات تفسیری. ۲- توقف و جمود بر روایات و عدم ورود به

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم سیر اجمالی شکل‏گیری تفسیر- مکتب مدینه، مکه، عراق. ۱۳۹۲/۰۲/۰۹ خلاصه جلسه گذشته عرض شد در ابتدای امر هنوز روش‏های تفسیری تفکیک نشده و گرایش‏های تفسیری خود را نشان نداده بود، در زمان تابعین و پس از آن که تفسیر، جلوه خاصی پیدا کرد به اعتبار مراکزی که مفسرین و اهل تفسیر در آن اجتماع کردند سه مکتب تفسیری شکل گرفت که عبارت بودند از: مکتب مکه، مکتب مدینه و مکتب عراق. در این سه مکتب افرادی به عنوان افراد شاخص حضور داشتند، اساس شکل‏گیری این مکتب‏ها در واقع اجتماع کسانی بودند که پیرامون قرآن کار می‏کردند و به امر قرائت، کتابت و تفسیر قرآن اهتمام داشتند. مکتب مکه ابن عباس در رأس

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم سیر اجمالی شکل‏گیری تفسیر ۱۳۹۲/۰۲/۰۷ ادامه بحث در مورد عصر تابعین به سیر تطور تفسیر در دوران صحابه و تابعین اشاره شد، ضمن اینکه ما به این مسئله اشاره کردیم عرض کردیم این مطلب از این جهت بیشتر مورد نظر است که مبنایی برای شکل‏گیری روش‏های تفسیری می‏باشد یعنی با دقت در اوضاع و احوال دوران صحابه و تابعین مشخص می‏شود که در ابتدای امر روش تفسیر چگونه بوده و به مرور دچار چه تحولاتی شده و چه روش‏های جدیدی برای تفسیر پدید آمده، محصل آنچه گفتیم این شد که در دوران صحابه عمده‏ترین روش برای تفسیر روش نقلی بود، یعنی به استناد روایاتی که از پیامبر اکرم (ص) در مورد آیات