خارج فقه

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه دو مسئله مستقل که البته با هم مرتبط هستند، وجود دارد. مسئله اول پیرامون اصل استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه بود؛ محصل بحث در مسئله اولی این شد که به ادله متعدده این استثناء قابل اثبات است یعنی خمس واجب است بعد از کسر هزینه‏های اخراج و تصفیه. مسئله دوم این است که اعتبار نصاب در مورد معدن قبل از کسر هزینه‏هاست یا بعد از کسر هزینه‏ها؛ نصابی که در معدن معتبر دانسته شده (بیست دینار) در همه آنچه از معدن استخراج می‏شود و قبل از کسر هزینه‏ها

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم اعتبار نصاب – دو مسئله ۱۳۹۳/۰۷/۱۴              اعتبار نصاب قبل المؤونه أو بعدها پس از آنکه مشخص شد وجوب خمس در معدن مشروط است به اینکه آنچه از معدن استخراج می‏شود به بیست دینار برسد، الآن بحث در استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه است؛ در متن تحریر چنانچه ملاحظه فرمودید امام فرمودند که این هزینه‏ها کسر می‏شود «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا» رسیدن به بیست دینار بعد از کسر هزینه‏هایی است که بابت استخراج و تصفیه صورت می‏گیرد؛ مرحوم سید در عروة هم همین را فرمودند: «و یشترط فی وجوب الخمس فی المعدن بلوغ ما اخرجه عشرین دیناراً بعد استثناء مؤونة الاخراج

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال – حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۷/۰۹              بررسی دلیل قول سوم تا اینجا ادله قول اول و قول دوم در باب نصاب معدن مورد بررسی و اشکال واقع شد؛ قول سوم که مشهور متأخرین به آن ملتزم شده‏اند عبارت است از اینکه نصاب معدن بیست دینار است. مستند قول سوم صحیحه بزنطی است؛ تقریب استدلال به این صحیحه و کیفیت بیان مدعا به واسطه این صحیحه ذکر شد لکن اشکالاتی متوجه استدلال به این صحیحه شده که پس از خدشه در ادله قول اول و دوم اگر نتوانیم اشکالات مربوط به این صحیحه را پاسخ دهیم قهراً قول سوم هم دچار مشکل می‎شود. سه اشکال نسبت

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۸              بررسی ادله اقوال سه گانه اقوال سه گانه در باب نصاب معدن را به همراه ادله آن ذکر کردیم. حال باید ادله این اقوال را مورد بررسی قرار دهیم تا حق در مسئله معلوم گردد. بررسی دلیل قول اول اما قول اول که قول مشهور قدماست این بود که نصاب اعتبار ندارد یعنی برای وجوب خمس در معدن حد و اندازه خاصی نیست؛ قلیلاً کان أو کثیراً به هر مقداری که از معدن استخراج شود خمس آن باید پرداخت شود. دلیل این قول اطلاقات ادله است؛ این دلیل مبتلا به دو اشکال است: اشکال اول اولاً ادعای ما این است که این ادله

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۷              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در باب نصاب در معدن سه قول وجود دارد؛ اول قول به عدم اعتبار نصاب است که مشهور بین قدماست. قول دوم اینکه نصاب معتبر است و حد آن یک دینار است که ابو الصلاح حلبی به این نظر معتقد بود. قول سوم اینکه نصاب معدن بیست دینار است. شیخ طوسی در نهایة [۱] و ابن حمزه در وسیلة [۲] و هم چنین مشهور متأخرین این قول را پذیرفته‏اند. صاحب مدارک این نظر را به عامه بلکه قاطبه متأخرین نسبت داده است. دلیل هر یک از قول اول و دوم را بیان کردیم حال به بررسی دلیل قول

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم بحث دوم: ادله وجوب خمس – بحث سوم: نصاب معدن (اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۶              بحث دوم: ادله وجوب خمس در معدن بحث اول ما پیرامون تعریف معدن و تبیین معنای معدن بود که به تفصیل بیان شد. بحث بعدی وجوب خمس در معدن است؛ خمس در معدن واجب است. چرا باید از معادن خمس پرداخت شود و دلیل این وجوب چیست؟ وجوب خمس در معدن به ادله‏ی ثلاثة کتاب، سنت و اجماع قابل اثبات است: دلیل اول: آیه خمس «و اعلموا انما غنمتم من شیء فأنّ لله خمسه» [۱] این آیه وجوب خمس در معدن را اثبات می‏کند؛ در سال گذشته در مورد این آیه به تفصیل بحث کردیم. عرض

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۵              خلاصه جلسه گذشته تا اینجا مشخص شد از نظر امام (ره) و مرحوم سید ملاک تشخیص معدنیت، عرف است؛ هر چیزی که عرفاً صدق معدن بر آن بشود متعلق خمس است. بر خلاف محقق خوئی که ایشان ضابطه تعلق خمس را صدق عرفی یا تعبد شرعی قرار داد. ما عرض کردیم حق با مرحوم سید و امام (ره) است و سخن محقق خوئی تمام نیست. فرق نظر امام (ره) و سید در خصوص بعضی مصادیق امام (ره) در متن تحریر در مورد بعضی از مصادیق مثل جصّ، مغرة، طین الغسل، طین ارمنی احتیاط واجب کرده‏اند که خمس در این موارد بنا به احتیاط

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۲              خلاصه جلسه گذشته بحث درباره بررسی نصوص و روایات با محوریت معدن بود و اینکه در روایات چه تفسیر و چه تعریفی از معدن ارائه کرده‏اند؛ عرض کردیم سه طایفه روایت در اینجا وجود دارد؛ طایفه اولی روایاتی بود که معدن را به نوعی ولو به صورت مجمل تفسیر کرده و البته بعضی از مصادیق معدن را هم مورد اشاره قرار داده. طایفه دوم روایاتی بود که صرفاً به ذکر برخی از مصادیق معدن اکتفا کرده است. طایفه سوم طایفه سوم که یک روایت است که خمس را در بعضی از موارد ثابت کرده و علت ثبوت خمس را این قرار داده که

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم تعریف معدن (روایات) ۱۳۹۳/۰۷/۰۱              خلاصه جلسه گذشته در مورد تعریف معدن تا اینجا کلمات اهل لغت و کلمات فقها را مورد بررسی قرار دادیم؛ اجمالاً معلوم شد معنای معدن بنابر آنچه که اهل لغت گفته‏اند و طبق نظر فقها یک معنای عامی است که تنها بعضی از خصوصیات در آن معتبر است از جمله اینکه از زمین و در زمین خلق شده باشد (ریشه و اصل آن زمین باشد) و دوم اینکه دارای ارزش و قیمت و منفعت باشد و دیگر آنکه در یک مکانی باشد که مرکزیت داشته باشد. اینها اصولی است که برای صدق معدن لازم است. سایر خصوصیات از جمله جوهر بودن، جامد بودن، منطبع

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم تعریف معدن ۱۳۹۳/۰۶/۳۱              خلاصه جلسه گذشته بحث در تعریف معدن بود؛ ما کلمات اهل لغت را در رابطه با معدن ذکر کردیم و جهات شش گانه را در معنای معدن مورد بررسی قرار دادیم؛ اینکه آیا معدن معنای عامی دارد از آن جهات شش گانه یا معنایش مختص به موارد خاص است. کلمات فقها را هم ذکر کردیم؛ کلمات مرحوم علامه، شهیدین مطالبی را نقل کردیم. متأخرین هم عمدتاً کلمات این بزرگان را نقل کرده‏اند. مرحوم صاحب جواهر این عبارات را نقل کرده و دیگران هم گفته‏اند. عمده این است که ما ببینیم نظر فقها در رابطه با معدن چیست. بررسی کلمات فقها ما یک جمع بندی نهایی